سختی خانه‌تکانی و آرامش دل‌تکانی- بخش نخست
زدودن غبار خانه‌تکانی به شوق دل‌تکانی اعضای خانواده
تارا وحیدی
برخی در این خانه‌تکانی اسفندی، این‌همه مواد شوینده و ساینده صرف می‌کنند تا درودیوار را جِرم‌گیری کنند، اما به‌راستی نمی‌دانند که دل‌وجان آدمی برای رسوب‌گیری و پاک شدن و برق افتادن، ارزشش بیشتر است؟
چالش دیگر خانه‌تکانی هزینه‌های آن است. حتماً برای اینکه روزهای نوروز خانه‌تان را بتکانید و رنگ و روی تازه‌ای در عید به آن بدهید، باید دست‌به‌جیب شوید، اما چقدر باید برای این کار هزینه کنید؟
- قیمت نظافت منزل 4 ساعته، 400 هزار تومان تا 440 هزار تومان.
- هزینه نظافت منزل 5 ساعته، 480 هزار تومان تا 560 هزار تومان.
- دستمزد کارگر نظافت خانه 6 ساعته، 560 هزار تومان تا 600 هزار تومان.
- سپردن فرشها به قالیشویی اگر فرش ماشینی باشد متری 26 هزار تومان تا 32 هزار تومان.
اگر فرش دستباف باشد نرخ اتحادیه از قرار متری 55 هزار تومان تا 110 هزار تومان خواهد بود.
شما برای خانه‌تکانی در اسفندماه، سر کیسه را حسابی باید شل کنید، مگر اینکه تصمیم بگیرید طبق یک برنامه‌ریزی اصولی و از پیش تعیین شده کلیه اعضای خانواده را حول محور همدلی به کار بگیرید و تا آنجا که بشود و بتوانید از هزینه‌ها کم کنید.
خاطره‌بازی با خانه‌تکانی
انگار همین دیروز بود وقتی از مدرسه برمی‌گشتیم، خانه مثل بازار شام بود. به‌هم‌ریخته و کن‌فیکون شده بود. می‌فهمیدیم خانه‌تکانی شروع شده است. همیشه برایم جای سؤال بود که خانه‌تکانی چه فرقی با روزهای عادی دارد که مادر همه‌جا را یکباره به هم می‌ریزد؟ تمام فرشها لول شده، ظرف‌ها همه توی سینک، قالیچه‌ها و پا دری‌ها به یکباره در وان حمام و تمام‌پرده‌ها توی ماشین لباسشویی. یکی هم مسئول لگد کردن پتو‌ها بود تا حسابی تمیز شود.
یادش به‌خیر چه پروژه‌ای بود این خانه‌تکانی ما! انگار مادر قسم‌‌خورده بود تمام ذرات خانه را یک حال اساسی بدهد. حتی زیر گلدان‌ها نیز از نگاهش دور نمی‌ماند. خانه همیشه تمیز بود. یک‌بار بعد از پایان عید دیدنی‌ها و بسته شدن پرونده دید و بازدید ملحفه‌ها شسته می‌شد. تمام ظروف سر جای خودش قرار می‌گرفت و کابینت‌ها دوباره جمع‌وجور می‌شد.
آن‌وقت‌ها حق نداشتیم با پای خیس روی زمین راه برویم. تا فرش‌های شسته شده خشک می‌شدند. یک پتو وسط اتاق کنار بخاری پهن و دو روز سخت را روی آن سر می‌کردیم. نمی‌دانم چرا اصرار داشتیم همه فرشها را یکباره بشوییم و این‌طوری خودمان را به سختی بیندازیم. انگار این ریاضت کشیدن‌های اجباری لذت خانه‌تکانی را بیشتر می‌کرد. مکافات بزرگ‌تر تمیز کردن آشپزخانه بود که یک عزم جمعی می‌خواست. یکی باید دیوار‌های چرب را می‌سابید و دیگری تمام ظرف‌های ادویه و سبزی‌ها را خالی می‌کرد، می‌شست، خشک می‌کرد و دوباره همه را پر می‌کرد. الان که به این خاطرات فکر می‌کنم خنده‌ام می‌گیرد. فکر می‌کنم تمیز کردن قوطی زردچوبه و دوباره پر کردنش چه سودی داشت؟ یا پتویی که تمام سال دست نخورده توی کمددیواری بود، چرا باید به اسم خانه‌تکانی شسته می‌شد؟
یک روز تمام ملحفه‌ها میان اتاق پهن و یکی‌یکی پتو‌ها دوخته می‌شد. آن روز‌ها شوینده رنگارنگ و مدل به مدل مثل امروز رایج نبود. یک جوهرنمک معروف بود که هزار تا کار می‌شد با آن کرد. یک شیشه‌پاک‌کن و کلی روزنامه باطله یک روز تمام‌وقت می‌برد تا تمام شیشه‌های قدی تمام شود. تازه بعد از آن همه کار یک آبگوشت خوشمزه می‌چسبید و خستگی را از تن‌مان در می‌کرد.
یکی دیگر از کارهای هر سال ما جابه‌جایی گلدان‌هایی بود که با شروع فصل سرما به خانه می‌آوردیم تا از سرما در امان بمانند و خدا می‌داند که در پایان خانه‌تکانی چه لذتی می‌بردیم از چیدن شمعدانی‌ها روی لبه حوض. حالا همه‌جا تمیز بود و می‌شد بوی عید را حس کرد؛ یک تمیزی دسته‌جمعی. اصلاً برای دو، سه هفته همه غیب می‌شدند و بدون هیچ خستگی بی‌وقفه در خانه‌ها کار می‌کردند. بعضی هم گروهی کار می‌کردند. یعنی به نوبت خانه‌ها را تمیز می‌کردند و سراغ بعدی می‌رفتند.
برنامه‌ریزی برای خانه‌تکانی
خانه‌تکانی را بهتر است از دهم اسفندماه شروع کنید که تا بیستم همان ماه تمام شود. خانم‌های شاغل هم از اول اسفند اقدام کنند تا آرام، آرام بیست اسفندماه پایان یابد.
لیلا رزاقیان، مشاور و برنامه‌ریز درباره اهمیت برنامه‌ریزی برای هر کاری من‌جمله خانه‌تکانی شب عید به گزارشگر کیهان می‌گوید: «در انجام هر کار، از امور خانه‌داری گرفته تا خانه‌تکانی، اگر قرار است کاری درست و با مدیریت زمان انجام شود، باید ۸۰ درصد از زمان آن را به برنامه‌ریزی اختصاص دهید. فکر کردن به جزئیات و درنظر گرفتن احتمالات، شامل همین زمان ۸۰ درصدی می‌شود. دقت کنید که ۸۰ درصد از کل روند موردنیاز برای انجام یک کار؛ یعنی اگر قرار است کاری را در یک روز انجام دهید، باید ۸۰ درصد از یک روز و اگر یک برنامه ۱۰روزه در پیش دارید، ۸ روز از آن را به برنامه‌ریزی و فکر کردن اختصاص بدهید.»
وی در ادامه تأکید دارد: «عجله نکنید. تصور اینکه
۸ روز از ۱۰ روزتان را به فکر کردن اختصاص دهید و فقط در ۲ روز همه کارها را انجام بدهید، اصلاً ساده نیست. اما عملی است مشروط بر اینکه یک برنامه‌ریزی اصولی داشته باشید. باید در ۸ روز گام‌به‌گام کارها را تعریف کنید و در مورد تک‌تک آنها فکر کنید؛ حتی به احتمالات.»
تقسیم‌بندی کارها
ابتدا کارهایی را که باید انجام شود، بنویسید. سپس آنها را به فعالیت‌های ساده و کوچک‌تر تقسیم کنید و هر روز بخشی از آنها را انجام دهید. بهتر آن است که برای شروع به کار، از قسمت‌های کم تردد مانند انبار یا اتاق‌خواب کارها را آغاز کنید.
میترا مقبلی، خانه‌دار و مادر سه فرزند برای انجام خانه‌تکانی در کمترین زمان و با بالاترین کیفیت توصیه دارد: «با تقسیم کار بین اعضای خانواده در روزهای مختلف اسفندماه، فشار کمتری به خود بیاورید. هر روز قسمتی از کار را انجام دهید تا علاوه بر رسیدگی به تمام کارها، فرصت کافی برای استراحت و انجام کارهای روزانه داشته باشید. در مرحله اول، پیش از شروع به کار، یک تصور ذهنی از انجام کارها داشته باشید. سپس اقدام به جابه‌جایی وسایل کنید تا امکان جابه‌جایی‌های اضافه برای وسایل را به حداقل برسانید.»
وی تأکید می‌کند: «شما برای خانه‌تکانی به مواد و وسایل متفاوتی مانند پودر لباسشویی، مایع جرم‌گیر، جارو، دستمال گردگیری، کیسه جاروبرقی، مایع شیشه‌شوی، برس و... نیاز دارید. یک لیست کامل از تمام مواد و وسایل موردنیاز خانه‌تکانی را تهیه کرده. روز اول را به خرید این وسایل اختصاص دهید تا در وقت و انرژی خود صرفه‌جویی کنید.»
کمردرد و آسیب‌های فیزیکی
کمردرد و آسیب‌های فیزیکی به استخوان بدن جزو شایع‌ترین اتفاقاتی است. به علت رعایت نکردن اصول ایمنی خانه‌تکانی برای افراد رخ می‌دهد. اتفاقاتی که ممکن است که تا چند ماه گریبان آنها را تا مداوای کامل بگیرد و هزینه زیادی هم برای درمان باید پرداخت کرد.
به عبارتی دیگر با رعایت اصول مانند چگونگی بلند کردن اجسام سنگین، چگونه در دست گرفتن وسایل تمیزکننده و غیره، نه‌تنها هیچ آسیبی به بدن شما وارد نمی‌شود. بلکه از خانه‌تکانی منزل خود هم لذت می‌برید.
اما چه اصول و توصیه‌های ایمنی خانه‌تکانی عید را باید رعایت کنید تا با این مشکلات مواجه نشوید؟
رضا اوحدی، متخصص فیزیوتراپی برایمان درباره نکات ایمنی در خانه‌تکانی توضیح می‌دهد: «برای بلند کردن اجسام، به‌هیچ‌وجه کمر خود را خم نکنید. زانوها را خم کرده و سعی کنید که روی زانوی خم شده بنشینید و جسم را بلند کنید. با این کار فشاری دیگر بر کمر شما وارد نمی‌شود. وقتی جسم سنگینی را بلند کرده‌اید، به‌هیچ‌وجه از کمر برای چرخش استفاده نکنید، بلکه تمامی بدن خود را برای این منظور باید به کار بگیرید تا فشار و آسیب به کمر و مهره‌های آن وارد نشود.»
وی در ادامه تأکید دارد: «هنگام بلند کردن اشیا سنگین مانند صندلی و مبل نباید عجله کرد و به‌آرامی و با خم کردن زانو آنها را بلند کرد، همچنین در هنگامی‌که جسم سنگینی را بلند کرده‌اید، کمر را خیلی به سمت پشت خم نکنید و سعی کنید که صاف بایستید. جسم‌های سنگین و حجیم را به‌تنهائی بلند نکنید و سعی کنید که از تمامی اعضای خانواده کمک بگیرید.
برای جلوگیری از درد در کمر و مچ، ابزارهای زیادی وجود دارد که حتی سرعت فعالیت شما را هم افزایش می‌دهد؛ برای مثال استفاده از تی‌شو برای تمیز کردن کف به جای دست، باعث جلوگیری از آسیب به کمر و مچ می‌شود. در زمان بلند کردن اجسام سنگین، برای حفظ تعادل بدن، پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید.»
خانه‌تکانی دل
بد نیست در کنار خانه‌تکانی یادی هم کنیم از دل‌تکانی درست‌وحسابی. وقتی همه‌جا تمیز است، کثیفی حتی اگر یک لکه باشد به چشم می‌آید. پس حالا که همه‌جا تمیز است و بوی بهار می‌آید اگر دل‌مان پاک نباشد و لکه‌های نفرت و کینه در آن مانده باشد تمام زحمت‌هایمان به باد می‌رود.
باید تا قبل از تحویل سال یک حال اساسی به قلب و روح‌مان بدهیم و آن را از ناپاکی‌ها بزداییم. باید بدانیم با خود و خدای خودمان چند چندیم و کجای کارمان می‌لنگد. همه ما بعد از فارغ شدن از پروسه خانه‌تکانی باید خلوت کنیم و برای یک سال معنوی خود برنامه بریزیم. وقت خوبی است برای آشتی کردن. برای آشتی پیشقدم شویم و غرور بزرگ‌تر بودن را کنار بگذاریم و بزرگی را در بخشش معنا کنیم. برویم سراغ آنهایی که دلخور هستیم. آنهایی که آزارمان داده‌اند یا آزارشان داده‌ایم. زیارت اهل قبور برویم و بسیار استغفار کنیم. پنجشنبه آخر سال یکی از سنت‌های کهن و زیبای ایرانی‌هاست که سراغ سفرکرده‌ها و اهل قبور می‌روند و آنها را در شادی رسیدن بهار شریک می‌کنند.
باید ذهن‌مان را هم گردگیری کنیم. خیلی از ما فصل زمستان کم‌انرژی می‌شویم و بسیاری از انگیزه‌ها را از دست می‌دهیم. مدام امروز و فردا کرده و شروع کارهای مهم و تصمیم‌های بزرگ را به اول بهار موکول می‌کنیم. مدام می‌گوییم از اول سال فلان می‌کنیم و بهمان می‌کنیم، درحالی‌که زمان منتظر ما نمی‌ماند و به‌راحتی فرصت‌های زندگی را از دست می‌دهیم. لازم است ذهن خود را بتکانیم و همه اضافه‌هایی که بیهوده حجم مغزمان را اشغال کرده دور بریزیم. لازم است بعضی تلخی‌ها را فراموش و بعضی خاطرات را کنج دل‌مان پنهان کنیم تا هرگز از یاد نروند.
روزهای پیشقدمی در آشتی
از آنجا که به خانه‌تکانی و نظافت منازل خود می‌پردازیم باید به خانه‌تکانی دل نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم و لذا ایام نوروز فرصت خوبی است برای صله‌رحم و دور ریختن کدورت‌ها و آشتی کردن؛ اما چرا قهر می‌کنیم؟
فرنوش حقانی‌پور، روانشناس، در پاسخ به این سؤال که چرا قهر می کنیم؟ می‌گوید: «قهر، نمود خشم و هیجان است و یک رفتار پرخاشگرانه محسوب می شود.»
وی با بیان اینکه در قهر کردن کودکانه رفتار می کنیم، می‌افزاید: «افراد از قهر به عنوان ابزار بروز هیجان خود استفاده می کنند و با قطع کردن یک رابطه حالت تهاجمی به خود می گیرند.»
این روانشناس، قهر کردن را سراسر ابهام دانسته و اظهار می‌دارد: «قهر یک جو روانی ناایمن ایجاد می کند و فرد در حالت پرخاشگری منفعلانه قرار می گیرد؛ البته ابراز خشم و دلخوری آزاد است، به‌شرط اینکه مهارت کنترل هیجان را داشته باشیم.»
وی با بیان اینکه تا قهر نباشد، آشتی در کار نیست، می‌گوید: «در روزهای پایانی سال قرار داریم و بهار در راه است؛ لذا باید خانه تکانی دل را آغاز کنیم، زیرا هرچقدر قهر طولانی تر شود، آشتی کردن سخت تر خواهد شد.»
حقانی پور، با اشاره به تحریک پذیری بالای افراد در شرایط بحرانی و استرس زا، عنوان می‌کند: «افراد در مواجهه با بحران ها یک درجه از استرس را تجربه می کنند و زمانی که سطح استرس بالا می رود، تنش نیز بیشتر می شود. به عنوان مثال در ایام تعطیلات به‌ویژه نوروز نوعی استرس و اضطراب را تجربه می کنیم و امکان تنش بین اعضای خانواده وجود دارد.»
این روانشناس، هم قهر و هم آشتی را دارای استرس دانسته و بیان می‌کند: «زمانی که قهر می کنیم استرس زیادی به ما وارد می شود و زمانی که قهر کردن طولانی می شود، به حالت ایستا و مانا می رسیم و لذا دیگر تحمل استرس آشتی را نداریم و از آشتی کردن فرار می کنیم و برای ما سخت می شود.»
وی قهر را نشانه ضعف انسان دانسته، نه ظرفیت و یادآور می‌شود: «افراد باید به مهارت های زندگی از جمله کنترل خشم، تفکر انتقادی و توان عذرخواهی و جرأت‌ورزی مجهز شوند. آشتی نیز یک مهارت جرأت‌مندانه است و باید طرفدار صلح باشیم.»
حقانی‌پور، با اشاره به ریشه های اختلالی قهرهای کینه توزانه، اضافه می‌کند: «اگر در اوج عصبانیت با آرامش صحبت کنیم و به حقوق خود و دیگران احترام بگذاریم، در مسیر صلح هستیم.» وی با بیان اینکه قهر کردن برای زن و شوهر معنا ندارد، خاطرنشان می‌کند: «قهر کردن سازنده نیست، بلکه باید اصول مذاکره و شفاف سازی و توان عذرخواهی داشته باشیم و محرومیت از هم صحبتی را با سازوکار کودکانه قهر اشتباه نگیریم.»
وی با بیان اینکه هر انسان اول باید با خودش آشتی کند، یادآور می‌شود: «باید خودمان را دوست داشته باشیم، از فرصت‌های زندگی استفاده کنیم و عمرمان را با قهر کردن و قطع رابطه هدر ندهیم.»