شکست ترامپ برزیل و بازگشت لولا
لوئیس ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس‌جمهوری پیشین و نامزد چپگرای انتخابات ریاست جمهوری برزیل با غلبه بر ژائیر بولسونارو، رقیب راستگرای خود بار دیگر به قدرت بازگشت.
بر اساس نتیجه دور دوم این انتخابات که شامگاه یکشنبه ۳۰ اکتبر در پی شمارش ۹۹/۹۹ درصد آرا اعلام شد لولا داسیلوا با اختلافی‌اندکی به یک پیروزی مویرگی اما بسیار بزرگ دست یافت تا ۱۲ سال پس از ترک قدرت بار دیگر سکان هدایت دستگاه اجرایی کشورش را در دست گیرد. وی پس از ماه‌ها پیشتازی در پی موکول شدن سرنوشت نهایی این رقابت به دور دوم، روز یکشنبه هنگام‌انداختن رای خود در صندوق گفته بود: «این مهم‌ترین روز زندگی من است.»
کار شمارش آرا ۱۵۶ میلیون رای‌دهنده از ساعت ۱۷ به وقت محلی/ ۲۰ به وقت‌گرینویچ بلافاصله پس از بسته شدن شعبه‌های رای‌گیری در سراسر برزیل آغاز شد و نتیجه نهایی این انتخابات در نیمه شب یکشنبه به وقت اروپای مرکزی به صورت رسمی اعلام شد.
این فشرده‌ترین انتخابات و نزدیک‌ترین فاصله بین دو نامزد نهایی ریاست‌جمهوری از زمان بازگشت برزیل به دموکراسی پس از حاکمیت یک سیستم دیکتاتوری نظامی طی سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۸۵ در این کشور محسوب می‌شود. لولا داسیلوا در واقع پیروز نهایی «قطبی‌ترین» انتخابات تاریخ مدرن این کشور بزرگ آمریکای جنوبی شد که به رغم رقابت بسیار نزدیک و فشرده میان دو کارزار انتخاباتی، بدون هرگونه خشونت به انجام رسید.
نامزد چپگرای انتخابات برزیل به همراه ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهوری فعلی برزیل که به طیف راست افراطی تعلق دارد هیچ‌یک در دور نخست موفق به کسب
۵۰ درصد آرا نشده بودند. لولا داسیلوا که از وی به عنوان بخت اصلی پیروزی در این انتخابات یاد می‌شد در دور نخست ۴۸.۴ درصد آرا را کسب کرده بود در حالی ژائیر بولسونارو با حدود پنج درصد کمتر از وی، حدود ۴۳.۲ درصد آرا را به خود اختصاص داده بود.
وضعیت برزیل
انتخابات برزیل در حالی انجام شد که براساس گزارش نیویورک تایمز، «برزیل طی دهه گذشته، از یک بحران به بحران دیگر گذر کرده است: تخریب محیط زیست، رکود اقتصادی، استیضاح یک رئیس‌جمهور، زندانی شدن دو رئیس‌جمهور و یک بیماری همه‌گیر (کرونا) که بیش از هر جای دیگری در خارج از ایالات متحده باعث مرگ مردم شد.»
به نوشته این روزنامه آمریکایی، «مورخان در برزیل می‌گویند انتخابات اخیر به طور گسترده به عنوان مهم‌ترین رای مردم این کشور در دهه‌های اخیر در نظر گرفته می‌شود چرا که تا حدی ممکن است سلامت یکی از بزرگ‌ترین دموکراسی‌های جهان در خطر باشد.»
در ادامه این گزارش آمده است: «ژایر بولسونارو رئیس‌جمهور قبلی، یک پوپولیست راست افراطی است که دوره اول ریاست جمهوری او به دلیل آشفتگی و حملات مداومش به نظام انتخاباتی برجسته بوده است. او به خاطر سیاست‌هایی که جنگل‌زدایی در جنگل‌های بارانی آمازون را تسریع می‌کرد، به خاطر استقبال از دارو‌های اثبات‌نشده علیه واکسن‌های کووید-۱۹ و حملات شدیدش به رقبای سیاسی، قضات، روزنامه‌نگاران و متخصصان بهداشتی، خشم در داخل و نگرانی در خارج از کشور را برانگیخت.»
ژائیر بولسونارو رئیس‌جمهوری قبلی برزیل به دلیل عملکردی نه چندان موفق در اداره کشورش به عنوان یکی از قدرتهای اقتصادی برتر جهان، به ویژه در حوزه مقابله با شیوع بیماری کرونا و محافظت از محیط زیست و همین طور به‌خاطر پیروی از سیاست‌های کاخ سفید به خصوص در دوره ریاست جمهوری ترامپ، مورد انتقاد شدید از سوی مردم کشورش و حتی از سوی برخی اعضای جامعه بین‌المللی قرار داشت.
لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور جدید برزیل کیست؟
لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا متولد ۲۷ اکتبر ۱۹۴۵ است. او سیاستمدار چپ‌گرا است که پیش از این نیز در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ به عنوان رئیس‌جمهور برزیل انتخاب شده بود. او در دهه ۱۹۹۰ میلادی نیز در انتخابات ریاست جمهوری شرکت داشت اما توفیقی به دست نیاورده بود.
لولا داسیلوا از بنیانگذاران حزب کارگر برزیل و یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های سیاسی برزیل است. او در رزومه خود سوءسابقه نیز دارد. لولا پنجمین رئیس‌جمهور برزیل است که سر از زندان در آورده و در عین حال نخستین رئیس‌جمهور این کشور است که برای فساد دستگیر شده است.
دوران ریاست جمهوری او یکی از دوران‌های خوب اقتصادی کشور برزیل است. در این دوران برزیل به عنوان یکی از قدرتهای نوظهور اقتصادی جهان مطرح شد.
روابط ایران و برزیل در دوران ریاست جمهوری او نیز با توفیقاتی رو به رو بوده است. لولا در سال ۱۳۸۹ برای شرکت در اجلاس گروه ۱۵ در راس یک هیئت عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی به ایران سفر کرد. در زمان ریاست جمهوری او حجم تجارت ایران و برزیل از مقدار ۱۴ میلیون دلار به حدود ۳ میلیارد دلار رسید.
بازگشت لولای ۷7 ساله به قدرت بازگشتی شگفت‌انگیز است زیرا در دوره‌ای که او رئیس‌جمهوری برزیل بود، اوضاع اقتصادی این کشور رونق داشت.
«لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا» نخستین‌بار نیست که وارد کاخ ریاست‌جمهوری برزیل می‌شود. او دوبار متوالی در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ به‌عنوان رئیس‌جمهور برزیل برگزیده شد و حتی قبل از آن نیز در سال‌های ۱۹۸۹، ۱۹۹۴ و ۱۹۹۸ نامزد شکست‌خورده انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل بود. البته او در رقابت‌های انتخاباتی دهه ۱۹۹۰ نامزد جریان اصلی نبود.
از نظر پایگاه اجتماعی و سیاسی، داسیلوا در اردوگاه چپ سیاسی برزیل قرار می‌گیرد و از بنیانگذاران حزب کارگر برزیل به‌شمار می‌رود. شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی در گزارشی لولا داسیلوا را به‌عنوان محبوب‌ترین رئیس‌جمهور در تاریخ برزیل با محبوبیت حدود ۸۰ درصدی در زمان پایان دوره کاری‌اش معرفی می‌کند و می‌گوید: «محبوبیت او را می‌توان تا حدی به رشد اقتصادی برزیل نسبت داد و او نخستین رئیس‌جمهوری است که بسیاری از شهروندان با او احساس همزبانی و نزدیکی داشته‌اند.»
مجله نیوزویک حتی پا را فراتر گذاشته و داسیلوا را در سال ۲۰۰۹ و زمانی که در سال‌های آخر دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش بود، به‌عنوان محبوب‌ترین رئیس‌جمهور آن زمان جهان معرفی کرد. نیوزویک علت محبوبیت او را نحوه زندگی‌اش توصیف کرده است. این مجله درباره زندگی داسیلوا می‌نویسد: «لولا آن‌قدر فقیر بود که تا ۷ سالگی حتی نمی‌دانست نان چیست. در همین سن و سال بود که با خانواده کشاورزش با تمام دارایی‌شان که روی یک کامیون جا شده بود، به محله‌های فقیرنشین سائوپائولو مهاجرت کردند. او در آنجا کار در کارخانه‌های مختلف را شروع کرد. لولا با عضویت در اتحادیه‌های کارگری مسیر رشد و ترقی خود را آغاز کرد.»
البته داسیلوا رکوردهای دیگری هم دارد، ازجمله آنکه سایت‌های برزیلی نام او را به‌عنوان پنجمین رئیس‌جمهور بازداشت‌شده در این کشور ثبت کرده‌اند و البته نخستین رئیس‌جمهور برزیل است که به دلیل فساد دستگیر شده است. داسیلوا در اوایل سال ۲۰۱۸ با حکم دادگاه به زندان رفت و حدود یک‌سال و نیم بعد درحالی‌که مشغول گذراندن دوره محکومیت ۸ سال و ۱۰ماهه خود بود، با حکم دیوان‌عالی برزیل آزاد شد. محکومیت داسیلوا دریافت رشوه بود، هرچند او ضمن تأکید بر بی‌گناهی خود از انگیزه‌های سیاسی در روند رسیدگی به پرونده قضایی‌اش سخن گفت و خواستار تجدیدنظر دوباره در روند قضایی شده است.
کار فعلی داسیلوا اکنون با ورود به کاخ ریاست جمهوری بسیار سخت‌تر از ۲ دوره گذشته و زمانی است که قدرت را در دست داشت. عبور او از دروازه ریاست‌جمهوری آغاز درگیری‌های سیاسی با پارلمان برزیل خواهد بود که طی چند سال گذشته بخش قابل‌توجهی از کرسی‌های آن در اختیار نامزدهای راست‌گرا بوده است. از نظر مالی و اقتصادی نیز وضعیت امروز برزیل بسیار دشوارتر از زمانی است که داسیلوا قدرت را در دست داشت. پرسیو آریدا، اقتصاددان برزیلی در گفت‌وگو با مجله تایم می‌گوید: بدهی عمومی دولت برزیل هم‌اکنون ۷۸ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است و ۹۳ درصد از بودجه صرف هزینه‌های جاری مانند حقوق و مستمری کارمندان می‌شود. چشم‌انداز اقتصاد جهانی چندان روشن نیست و قیمت بالای کالاها اقتصاد را به‌شدت دچار تورم کرده است. این تورم به جمعیت فقیر برزیل به‌شدت آسیب می‌زند و شرایط سیاسی را مهیای انتقادات و انتقام‌جویی مخالفان سیاسی خواهد کرد.
اطرافیان و نزدیکان لولا داسیلوا می‌گویند که اولویت نخست او کمک به ۳۳ میلیون برزیلی‌ای خواهد بود که با کمتر از ۲۸۹ دلار در ماه زندگی می‌کنند. این جمعیت که پایین‌ترین دریافتی را در کشور ۲۱۲ میلیون نفری برزیل دارند، همواره در حال گسترش و رشد هستند. همچنین تغییر فرمول محاسبه نرخ بنزین از دیگر وعده‌های اقتصادی داسیلواست و او در سخنانش گفته که کارگران برزیلی دیگر نباید قیمت بنزین را بر مبنای قیمت جهانی پرداخت کنند، بلکه قیمت سوخت مبنای ثابت داخلی خواهد داشت. با این حال ثابت‌‌سازی قیمت سوخت و جدا کردن قیمت آن از بازار جهانی نیازمند تامین منابع مالی یارانه‌ای خواهد بود که به نوبه خود هزینه‌های جدیدی را روی دست دولت داسیلوا قرار خواهد داد. اما او به هر حال وعده اجرای چنین برنامه‌ای را بارها داده است.
پرسیو آریدا درباره مشکلات پیش‌روی داسیلوا می‌گوید که او احتمالا باید راه‌حلی برای دستمزد و حقوق کارکنان دولتی داشته باشد که از سال ۲۰۱۷ هیچ تغییری نکرده و افزایش حقوق‌ها ممکن است موتور تورم را سرعت بیشتری ببخشد.
افزایش مالیات بر ثروتمندان، ساده‌‌سازی مالیات بر مصرف و برخی دیگر از اصلاحات مالیاتی ازجمله دیگر وعده‌های داسیلواست، اما تردیدی نیست که دست بردن در نرخ مالیات خود چالش‌های اجتماعی و سیاسی جدیدی را پیش‌روی داسیلوا قرار خواهد داد که شاید تا حدی غیرقابل پیش‌بینی باشند.
* منابع در دفتر روزنامه موجود است.