تصمیم‌گیران از برچسب‌زنی کاسبان ولنگاری فضای مجازی نترسند
محمد کرباسی
فضای مجازی ساحت‌های مختلف زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. از این‌رو حاکمیت‌ها در راستای حفظ منافع ملی و صیانت از حقوق کاربران در عرصه سایبر تلاش می‌کنند. بررسی عملکرد کشورها - از آمریکا، چین و روسیه که در زمره ابرقدرت‌های سایبری دنیا هستند تا امثال ترکیه، نیجریه و... که جایگاهی در بین قدرت‌های سایبری جهان ندارند- نشان می‌دهد، مجموعه‌ای از اقدامات ایجابی و سلبی در دستور کار حکومت‌ها قرار دارد. از الزام سکوهای بین‌المللی به ذخیره داده‌های کاربران در جغرافیای ملی، رعایت قوانین و هنجارهای کشورها، وضع مالیات و جریمه مالی و فیلترینگ در صورت تخلف از این موارد تا حمایت‌های زیرساختی و مزیت بخشی به سکوهای داخلی و ده‌ها نمونه دیگر، مجموعه اقدامات کشورها در مواجهه با فضای مجازی است.
این در حالی است که اگر قرار باشد کشور ما تنها یکی از اقدامات مزبور را دنبال کند، هجمه‌ها، تخریب‌ها و جیغ‌های بنفش بلند می‌شود. حقیقت آن است که برخی افراد، جریان‌ها و رسانه‌ها از هرج‌ومرج فضای مجازی کسب منفعت می‌کنند. این گروه که مدیریت فضای مجازی در راستای منافع کشور و مردم را در تعارض با منافع اقتصادی خود می‌بینند، کاسبان ولنگاری هستند که با تکیه بر منابع ثروت و بوق‌های رسانه‌ای خود، از هیچ تلاشی برای حفظ هرج‌ومرج موجود فروگذار نمی‌کنند. مخالفت و مقابله این جریان با مدیریت فضای مجازی قابل فهم بوده و تعجبی ندارد اما آنچه تعجب‌برانگیز است دو اتفاق تلخی است که در کنار آن رقم می‌خورد:
1. سکوت و انفعال برخی رسانه‌های ارزشی و در رأس آنها رسانه ملی که انتظار می‌رود با تبیین و روشنگری، تخریب کاسبان ولنگاری را خنثی کنند؛
2. تأثیرپذیری مسئولان و تصمیم گیران کشور از هجمه‌های کاسبان ولنگاری.
نگارنده با واکاوی این دو اتفاق تلخ، به علل و عوامل متعددی برای آن دست‌یافته که موضوع این یادداشت پرداختن به یکی از آنها یعنی «ترس از برچسب خوردن» است. از حربه‌های همیشگی کاسبان ولنگاری برای حفظ هرج‌ومرج موجود فضای مجازی، زدن برچسب به حامیان مدیریت و قانونمندی این عرصه است. «می‌خواهند اینترنت را قطع کنند»، «می‌خواهند مانع ارتباط مردم با یکدیگر شوند»، «مخالف کسب‌وکار مردم در بستر فضای مجازی هستند»، «با سرگرمی مردم در فضای مجازی مشکل دارند» و ده‌ها گزاره از این دست، برچسب‌هایی است که کاسبان ولنگاری به کسانی می‌زنند که نه خواهان قطع اینترنت‌اند، نه با کسب‌وکار مجازی مشکل دارند و نه با سرگرمی مردم در این بستر مخالف‌اند بلکه می‌گویند کسب‌وکار، ارتباط با دیگران و سرگرمی، در فضای مجازی قانونمند نیز امکان‌پذیر است.
این اتهامات ناروا در حالی است که برخی رسانه‌های ارزشی از جمله رسانه ملی با وجود ایفای نقش تبیینی و روشنگری در عرصه‌های گوناگون دفاع از آرمان‌های انقلاب، اما نسبت به فضای مجازی، با سکوت خود میدان را برای جولان کاسبان ولنگاری خالی می‌کنند. این خالی کردن عرصه روشنگری و تبیین از یک‌سو باعث پذیرش ادعای کاسبان ولنگاری توسط افکار عمومی شده و از سوی دیگر مدیران و تصمیم‌گیران کشور را دچار خطای محاسباتی و ترس از تصمیم‌گیری و اقدام در راستای مصالح کشور و مردم می‌کند.
فارغ از نقش رسانه‌ها، یکی از ویژگی‌های لازم مدیر تراز حکومت اسلامی، «نترسیدن از برچسب خوردن» است. از اوصاف امیر مومنان علیه‌السلام که در خطبه غدیر نیز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بدان تصریح کرده و خود امام نیز در نهج‌البلاغه در زمره ویژگی‌های خود برمی‌شمارند،- وَ إِنِّي لَمِنْ قَوْمٍ لَا تَأْخُذُهُمْ فِي اللهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ (نهج‌البلاغه خطبه 192)- عدم خوف از ملامتِ سرزنش‌کنندگان است.
اهمیت این ویژگی در مدیران به‌قدری است که رهبر معظم انقلاب نیز بارها بدان اشاره‌کرده‌اند. ایشان در دیدار نمایندگان مجلس یازدهم متذکر می‌شوند که اگر درباره یک قانون به این نتیجه رسیدید که صلاح کشور در تصویب آن است، مبادا به خاطر جنجال‌های رسانه‌ای عقب‌نشینی کنید:
«نماینده انقلابی آن کسی است که جو زده نمی‌شود. شما یک قانون را تصویب کردید، به نظر شما قانون درستی هم بوده، یک عده‌ای مخالفت کردند، البته طبیعت کار این است که نگاه کنید ببینید آیا این مخالفین منطق درستی دارند یا ندارند؛ اگر منطق درستی داشتند البته می‌پذیرید، اگر منطق درستی نداشتند بِایستید؛ بگویید بله، من تصویب کردم این قانون را، پایش هم می‌ایستم. اینکه در سایت‌ها و در فضای مجازی و مانند این‌ها علیه ما، علیه مجلس، علیه این مجموعه، علیه این قانون جنجال کنند، نباید شما را به زانو دربیاورد؛ یکی از خصوصیات نماینده انقلابی این است.»
ایشان همچنین در دیدار نمایندگان مجلس دهم با اشاره به عملکرد آمریکا نسبت به مدیریت و کنترل فضای مجازی، از عقب‌نشینی مسئولان در برابر حملات و هجمه‌های صورت گرفته، گلایه می‌کنند:
«از خبرهای دقیق و روشنی که از آمریکا می‌رسد در کنترل اطلاعات افراد و انگشت گذاشتن روی آن چیزهایی که دستگاه روی آنها حساس است، انسان واقعاً تعجب می‌کند؛ ما یک‌دهم آنها کنترل اطلاعاتی نداریم و نمی‌کنیم. به مجرد اینکه [در این‌جا] یک فیلمی را ممنوع کردند یا فرض کنید که یک جریان رایانه‌ای را مثلاً محدود کردند یا ممنوع کردند، فوراً آنها سروصدا بلند می‌کنند، ما هم باورمان می‌آید؛ ما هم باور می‌کنیم که واقعاً کار خطایی کرده‌ایم. نه آقا، باید مراقبت کرد.»