مبارزه متفکرانه
احمدحسين شريفي
از ویژگی‌های مبارزاتی علامه مصباح که از او یک سلحشور دائمی و خستگی‌ناپذیر ساخت، مبارزه متفکرانه و فیلسوفانه با انحرافات و کجی‌ها بود. او از نخستین یاران و شاگردان امام و از شمار آنانی بود که تا پایان عمر لحظه‌ای در راه و روش خود تردید نکرد. جنس مبارزه او اما مثل جنس مبارزه دوست قدیمی‌اش شهید مطهری، در قالب تنگ و متعصبانه جریان‌های سیاسی نمی‌گنجید.
او بر این باور بود که قیام امام(ره)، انقلابی از سنخ فکر و فرهنگ است و این نهضت با پرخاشگری، هیجان و شور بی‌بنیان به سامان نمی‌رسد؛ بلکه باید بنیان‌های فکری و نظری این حرکت الهی در جان و ذهن مردم مستحکم شود. او معتقد بود برای تبیین درست معیارها و مبانی اسلامی، باید کسانی که به نام مبارزه سیاسی درصدد ایجاد انحرافات اعتقادی و دینی در میان مردم هستند، به جامعه معرفی شوند.
از جمله فعالیت‌هایی که جنس مبارزاتی علامه مصباح را نشان می‌دهد مشارکت در تأسیس گروه علمی و اندیشه‌ای «ولایت» بود. توضیح آنکه ایشان از سال ۱۳۴۱ با همکاری عالمان و اندیشمندان دیگری مثل شهید بهشتی، شهید قدوسی، هاشمی رفسنجانی، آذری قمی، ابراهیم امینی، شهید ربانی، طاهری، محفوظی، مشکینی، شهید مفتح، مکارم شیرازی و محمد یزدی گروهی علمی را با عنوان «ولایت» تشکیل دادند که هدف اصلی‌اش مطالعه و مباحثه درباره «حکومت اسلامی» و «ولایت‌فقیه» بود. این گروه تا سال ۴۹ به فعالیت خود ادامه داد. محصول آن مباحثات و گفت‌وگوهای جمعی، هزاران فیش تحقیقاتی شد که متأسفانه این مجموعه کم‌نظیر بعد از حمله ساواک به دفتر این گروه، از میان رفت.
حتی در اوج مبارزات سیاسی بر ضد رژیم طاغوت، جنس مبارزه علامه مصباح، مبارزه فکری و ایدئولوژیکی بود. او یک‌تنه نشریه انتقام را که جنبه روشنگری و اندیشه‌ای داشت، به شکلی کاملاً مخفیانه منتشر می‌کرد. به تعبیر مرحوم هاشمی رفسنجانی:
«از اساسی‌ترین کارهای ما در آن چند ماه، ایجاد تشکیلاتی بود که مرکزیت آن از یازده نفر تشکیل می‌شد آقایان خامنه‌ای، منتظری، ربانی شیرازی، قدوسی، مصباح یزدی، امینی، محمد خامنه‌ای، آذری، مشکینی، حائری تهرانی و من. نشریه مخفی «بعثت» و «انتقام» در حقیقت ارگان همین جمعیت بود که در کارهای اجرایی آن آقایان سید محمود دعایی، مصباح، علی حجتی کرمانی و سید‌هادی خسروشاهی و من همکاری داشتیم. نشریه بعثت بیشتر جنبه سیاسی و پرخاش و افشاگری داشت و نشریه انتقام جنبه ایدئولوژیکی آن قوی بود که شاید بر اساس احساس چنین نیازی پس از بعثت منتشر شد. بعثت را من اداره می‌کردم و انتقام را آقای مصباح یزدی. در حل مسائل مالی هم نقش اساسی را هیئت‌های موتلفه داشتند.»1
فعالیت‌های مبارزاتی او آن‌قدر برای ساواک و مأموران رژیم مهم بود که ساواک از مأموران خود خواسته بود همواره او را
زیر نظر بگیرند.2 اما آیت‌الله مصباح نیز همچون شهید مطهری، آن‌چنان زیرکانه و با فطانت و هوشمندی فعالیت‌های فرهنگی ضد استبدادی خود را سامان می‌داد که حتی وقتی مورد تعقیب و بازجویی قرار گرفت، ساواک نتوانست بهانه‌ای برای بازداشت او به دست آورد.
آیت‌الله مصباح، فیلسوفی مبارز و رزمنده‌ای فرهنگی بود که با سلاح فکر و اندیشه به ستیز کژی‌ها و کج‌روی‌ها می‌رفت. او در میان هم‌قطاران خود بیشترین خدمات را به انقلاب اسلامی کرد؛ چرا که کادر فکری و فرهنگی مورد نیاز نظام را تربیت کرد. او از ولایتمداران ولایت‌گستر بود که با فعالیت‌های فکری، فرهنگی، آموزشی و تربیتی خود، شعاع ولایت و حامیانش را گسترش داد.
پانوشت‌ها:
1- هاشمی رفسنجانی، اکبر، دوران مبارزه، ج 1، ص 195.
2- ر.ک: صنعتی، رضا، مصباح دوستان، ص۹۳-۹۴.