جاه‌طلبی و برتری‌جویی مغایرِ رسالت روحانیت
همان‌طور كه رفاه‌طلبی و مال‌دوستی از جمله آفت‌هایی هستند كه اگر بر جان جامعة اسلامی بیفتند آن را بیمار كرده، رفته‌رفته به فساد و تباهی می‌كشانند، جاه‌طلبی و برتری‌جویی نیز از جمله آسیب‌هایی هستند كه نهضت و انقلاب اسلامیِ
امام خمینی(رحمهًْالله علیه) را تهدید می‌كنند. در متون دینی، آیات و روایات پرشماری به آسیب‌شناسیِ جوامع و تمدن‌ها پرداخته‌اند كه سهم قابل ملاحظه‌ای از آنها به این خطرگاه‌ها اختصاص یافته است. برای نمونه به یكی از این روایات اشاره می‌كنیم.
امام صادق(علیه‌السلام) از قول پیامبر گرامی اسلام(صلىالله علیه وآله) می‌فرماید:
ما ذئبان ضاریان فی غَنَم قد فازقها راعیها، احدهما فی اولها و الاخر فی آخرها بأفسد فیها من حب المال و الشّرف فی دین المسلم.1
یكی از تفاوت‌های گرگ با دیگر درندگان این است كه وقتی به گلّه‌ای حمله‌ور می‌شود، ابتدا با حرص عجیبی شروع به دریدن و كشتن گوسفندان می‌كند، و پس از آنكه شمار فراوانی از آنها را كشت، به خوردن یكی از گوسفندان بسنده می‌كند. اگر حمله به گلّه، از یك طرف و به دست یك گرگ صورت گیرد، ممكن است، به دلیل سررسیدن چوپان یا فرار برخی گوسفندان، شماری از آنان بتوانند فرار كنند؛ اما اگر چوپان از گله دور افتد و نیز دو گرگ گرسنه از دو جهتِ مخالفْ به گلّه حمله‌ور شوند، هیچ‌یك از گوسفندان جان سالم به در نخواهند برد.
پیامبر اكرم(صلىالله علیه وآله) خطر حب مال و برتری‌جویی را برای دین مسلمان با خطر دو گرگ گرسنه برای گلّه‌ای كه از چوپان خود دور افتاده است، مقایسه می‌كند و آن را زیان‌بارتر می‌خواند: «مال‌دوستی و برتری‌جویی در دینِ مسلمان فساد‌انگیزتر از آن‌اند كه دو گرگ گرسنه - یكی از ابتدا، و دیگری از انتها - در گله‌ای افتند كه چوپانش از آن دور افتاده است».2
همان‌طور كه از روایت مزبور به روشنی بر می‌آید، این آفت‌ها، تهدیدی برای همة دینداران به شمار می‌آیند، اما اگر برخی قشرهای جامعه به آنها مبتلا شوند، آسیب‌های فراوان‌تر و جبران‌ناپذیرتری به جامعه وارد می‌آورند. یكی از این قشرها، عالمان و دانش‌پژوهان علوم دینی‌اند.
هیچ یك از اندیشه‌وران دینی نباید از خطر این آفات غفلت ورزد و باید در كنار تلاش‌های علمی و نظری در شناخت معارف و احكام دین و دیگر وظایف و فعالیت‌های خود، به امر خطیر تزكیه و تهذیب نفس خویش اهمیت دهد، و برای ریشه‌كن ساختن رذایل نفس و زمینه‌های وسوسه و نفوذ شیطان به جِدّ كوشش كند؛ چه پس از آنكه كسی به مدارج عالی علمی و موقعیت‌های اجتماعی دست یافت، به طعمه‌ای برای مطامع شیطان بدل خواهد شد،3 و برای رهایی از كمند او می‌بایست قبلاً با مجاهده و تهذیب نفس، خود را برای مقابله با وساوس و ترفند‌های او و پیروانش آماده كرده باشد و در سركوب خواسته‌هایی چون شهرت‌طلبی، برتری‌جویی و ثروت‌پرستی به مقاماتی رسیده باشد.
این مهم از آن روی اهمیت دوچندان می‌یابد كه عالمان دین، وظیفه تبلیغ و نشر معارف اسلام، و از جمله امربه معروف و نهی از منكر را نیز بر عهده دارند، و در حقیقت، طبیبان روح مردم‌اند، و اگر طبیب خودْ بیمار باشد، اعتماد مردم از او سلب خواهد شد.
بنابراین تزكیه و تهذیب نفس از مهم‌ترین تكالیف نهاد روحانیت به شمار می‌آید.
پانوشت‌ها:
1- محمّدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 70،
ص 144؛ همچنین شبیه همین روایت از قول پیامبر
(صلىالله علیه وآله) خطاب به ابوذر(رحمهًْالله) آمده است. ر.ك: همان، ص 80 ـ 81.
2- (ترجمة عبارت عربی از نگارنده است) همین حدیث با اندكی تفاوت از دیگر معصومان نیز نقل شده است. ر.ك: محمّدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 70،
ص 14 - 15، 145.
3- محمّدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 81،
ص 211؛ محمّد محمّدی ری‌شهری، میزان الحكمه،
ج 5، ص 81.