انسان‌ها عموما و بطور طبیعی دنبال نفع شخصی هستند و در کاری وارد می‌شوند که به آنان سود و نفع برسد و برایشان مصلحتی داشته و مفسدتی نداشته باشد یا حتی آن مفسده را دفع کند. انسان وقتی چیزی را می‌خورد یا می‌پوشد برای آن است که از آن چیز بهره مند شود.
اما برخی از کارها به ظاهر سودی برای شخص ندارد؛ زیرا کس دیگری از آن کاربهره می‌برد؛ از همین رو برخی از انسان‌ها علاقه و دلبستگی به این نوع از کارها ندارند؛ زیرا می‌گویند که سودی برای آنان ندارد.
حتی برخی از کارها مانند مالیات و خمس و زکات دادن،در ظاهر نه تنها سودی برای شخص ندارد، بلکه ضرر و زیان ظاهری را نیزمتوجه شخص می‌کند. ایثارگری و بخشیدن چیزی که خود شخص به آن نیاز ضروری دارد، از جمله کارهایی است که به نظر می‌رسد که نه تنها سودی ندارد، بلکه ضرری فعلی نه احتمالی در آن است که بسیاری از مردم خلاف عقل می‌دانند که مثلا از آبی که خود برای رفع تشنگی نیاز دارند بگذرند و آن را به دیگری ایثار کنند.
اما از دیدگاه قرآن، اموری که در قالب احسان و اکرام مانند ایثار انجام می‌شود، هرچند موجب می‌شود تا دیگری از آن بهره مند شود، ولی در یک نگاه ملکوتی و باطنی این خود شخص است که پیش از دیگران بهره مند می‌شود. در حقیقت نیکوکار خود پیش از دیگری از نیکی خویش بهره می‌برد. خدا می‌فرماید: و (کار ) کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا و تثبیت (ملکات انسانی در ) روح خود، انفاق می‌کنند، همچون باغی است که در نقطه بلندی باشد و بارانهای درشت به آن برسد، (و از هوای آزاد و نور آفتاب، به حد کافی بهره گیرد، ) و میوه خود را دو چندان دهد (که همیشه شاداب و با طراوت است. ) و خداوند به آنچه انجام می‌دهید، بیناست. (بقره، آیه 265)
خدا دراین آیه می‌فرماید که شخص نیکوکار با نیکی خویش گویا همچون درختی است که برای استواری و استحکام ریشه خویش آبی به میزان نیاز در زیر خویش می‌ریزد تا هم محیط مناسبی را برای استواری فراهم آورد و هم امکان رشد مناسب ایجاد کند. در حقیقت، این نیکوکاری پیش از آنکه به دیگری سودی برساند، موجب می‌شود تا نفس انسانی به استواری برسد و تحت شرایط مناسبی قرار گرفته و رشد کند.
از جمله مصادیق این نیکوکاری دفاع از مظلومان و مستضعفان در برابر ظالمان و مستکبران است (نساء، آیه 75) که شخص با اقدامات نظامی یا مهاجرت و مانند آن نه تنها به مظلوم و مستضعف سودی می‌رساند، بلکه پیش از آن خود را تثبیت و استوار می‌کند: واگر (همانند بعضی از امتهای پیشین،) به آنان دستور می‌دادیم: «یکدیگر را به قتل برسانید»، و یا: «از وطن و خانه خود، بیرون روید»، تنها عده کمی از آنها عمل می‌کردند! و اگر اندرزهایی را که به آنان داده می‌شد انجام می‌دادند، برای آنها بهتر بود؛ و موجب تقویت ایمان آنها می‌شد و در این صورت، پاداش بزرگی از ناحیه خود به آنها می‌دادیم و آنان را به راه راست، هدایت می‌کردیم و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز،) همنشین کسانی خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها رفیقهای خوبی هستند! این موهبتی از ناحیه خداست و کافی است که او، (از حالِ بندگان، و نیّات و اعمالشان) آگاه است.. (نساء، آیات 66 تا 70)