تظاهر و پز دادن؛ عامل هلاکت
براساس آموزههای قرآن، انسان میبایست از هر گونه عمل صالح در قالب ریا و منت و اذیت پرهیز کند و همواره اخلاص را مراعات نماید.
از اموری که قرآن آن را ناپسند و در برخی از موارد حرام بلکه گناه بزرگ میداند، پز دادن و تفاخر و ریاورزی به شکلی است که مردم را از راه راست بیرون برد و زمینه گمراهی دیگران را فراهم آورد؛ زیرا کسانی که تفاخر میورزند، با تفاخر خویش مردم را به سوی مادیات و تجملات سوق داده و از آخرت باز میدارند که خشم الهی را موجب میشود؛ چنانکه تفاخر و خودنمایی و پزدادن قارون موجب هلاکت او شد؛ زیرا بسیاری از مردم را به جای قناعت و پرهیز از اسراف و تکاثر به سمت آن سوق داد و آنان را برآن داشت که آرزوی داشتن ثروتی همچون ثروت او را داشته باشند.(قصص، آیات 76 تا 82)
هر گونه رفتاری که برای پزدادن و ریاکاری باشد، حتی اگر یک عمل عبادی همانند انفاقات مالی باشد، کاری ناپسند و حرام است و تاثیر عمل صالح را از میان میبرد. خدا میفرماید:ای کسانی که ایمان آوردهاید! بخششهای خود را با منت و آزار، باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق میکند و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمیآورد؛ (کار او) همچون قطعه سنگی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد؛ (و بذرهایی در آن افشانده شود؛) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاکها و بذرها را بشوید،) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند. آنها از کاری که انجام دادهاند، چیزی به دست نمیآورند؛ و خداوند، جمعیت کافران را هدایت نمیکند.(بقره، آیه 264)
قرآن درهمین زمینه به مردم هشدار داده و میفرماید:و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشاندادن به مردم انفاق میکنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند؛ (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست؛) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است. (انفال، آیه 47)
همان طوری که اسراف و تبذیر، رفتاری شیطانی و تحت تاثیر آن است(اسراء، آیات 26 و 27)، ریاکاری و پزدادن و تفاخرنیز ریشه در افکار و رفتار شیطانی دارد: و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشاندادن به مردم انفاق میکنند، و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند؛ (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست؛) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است. (نساء، آیه 38)
از نظر قرآن، برخی از مردم وسایل و اسباب زندگی را برای تجملات میخواهند و دنبال پز دادن و چشم هم چشم هستند. از این رو خدا چنین کسانی را در همین دنیا به هلاکت میاندازد تا عبرت دیگران شوند؛ چنانکه میفرماید: وَکَمْ أَهْلَکْنَا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثَاثًا وَرِئْیًا؛ و چه بسیار نسلها را پیش از آنان نابود کردیم که اثاث و وسایلی بهتر و ظاهری فریباتر داشتند. (مریم، آیه 74)