گزارشی از پویش تئاتر مردمی ققنوس
نمایش عدالت در گذرگاه‌های شهر
آرین امیدوار
این روزها تئاتر برای بسیاری از ما یادآور هنری اشرافی و پر از حرف و ژست‌های آنچنانی و گاه ضد اخلاقی است. در روزهایی که برخی از نمایش‌ها شأن و حرمت هنر فاخر تئاتر را زیر سوال برده‌اند و به محلی برای تخلیه عقده‌های روانی برخی هنرمندنماها تبدیل شده است، در ایامی که بلیت بعضی از نمایش‌ها میلیونی خرید و فروش می‌شود و ... گروهی از جوانان گمنام و خوش‌قریحه در آوردگاهی به نام «پویش تئاتر مردمی ققنوس» حرف‌ها و دردهای مردم را به صحنه آوردند. بلکه این پویش، مقدمه‌ای باشد برای احیای ققنوس‌وار تئاتر مردمی و انقلابی.
میلاد امام رضا(ع) بهانه‌ای شد تا این حرکت طی سه روز متوالی؛ 10، 11 و 12 مرداد در ایستگاه‌های مترو تهران اتفاق بیفتد. تئاتر خیابانی، نوعی نمایش است که سال‌ها قبل هم در حاشیه جشنواره تئاتر فجر اجرا می‌شد. اما در این پویش، تئاتر خیابانی، بخش اصلی و محوری بود. جشنواره‌ای که سال گذشته نیز در متن راهپیمایی عظیم اربعین و در حد فاصل نجف تا کربلا برگزار شده بود و این تجربه باعث شد تا این بار، شهر تهران به عنوان محلی برای خودنمایی گروه‌های تئاتر مردمی تعیین شود.
متولی این برنامه نیز جنبش «رسانه انقلاب» است. جنبشی که قبلا هم با برگزاری همایش سینمایی ققنوس، سعی کرده بود تا در زمینه سینمای مردمی و عدالتخواه جریان‌سازی کند. تئاتر، درست در روزهایی که دچار درد و رنج بی‌دردی و دوری از مردم است، هدف این گروه قرار گرفته است.
محمدرضا یوسفی، دبیر پویش تئاتر مردمی ققنوس درباره این برنامه می‌گوید: اواخر خرداد، فراخوان پویش تئاتر مردمی ققنوس را منتشر کردیم که پس از آن، گروه‌های تئاتر اقدام به ارسال نمایشنامه‌های خود کردند. پس از بررسی‌های صورت گرفته، پنج گروه به این پویش راه یافتند که جلساتی برای پروراندن نمایشنامه‌های آن‌ها داشتیم تا برای اجرا آماده شوند. همه این گروه‌ها را هنرمندان جوان تشکیل می‌دهند و یکی از آن‌ها نیز یک گروه تئاتر دانش‌آموزی است. در کنار گروه‌های تئاتر، یک گروه سرود هم با موضوع «عدالت» سرودی را اجرا می‌کند.
وی درباره موضوعات نمایش‌های این پویش هم اظهار داشت: موضوعات این نمایش‌ها را «فقر و محرومیت‌زدایی»، «اشرافی‌گری و سرمایه‌داری»، «عدالت و اقتصاد مقاومتی»، «ویژه‌خواری»، «محرومیت و استعمار» و «مدیریت جهادی» تشکیل می‌دهند.
حتما دیدن نمایش‌هایی با چنین موضوعاتی آن هم با اجرای جوانان پرشور و بااستعداد جذابیت غیرقابل وصفی دارد. خاصه اینکه، این نمایش‌ها برخلاف آثاری که در تالارهای نمایشی روی صحنه می‌روند، در میان مردم اجرا می‌شود و ارتباط با مخاطب، بی‌واسطه است. برخلاف نمایش‌هایی که در خانه هنرمندان، تئاتر شهر، تالار وحدت و ... برگزار می‌شود و پر از حرکات، اشارات و کنایات جنسی و مشمئز‌کننده هستند در نمایش‌های پویش ققنوس، درباره موضوعاتی چون فقر، فاصله طبقاتی، بیکاری و اختلاس حرف زده می‌شود. قهرمان‌های این پویش، سلبریتی‌ها و ستاره‌های کاذب نیستند، بلکه خود مردم قهرمان هستند.
درخشش آقازادگی
روز اول پویش تئاتر مردمی ققنوس، سه‌شنبه 10 مرداد در ایستگاه متروی شهدا، ایوان انتظار میدان ولیعصر(عج) و میدان امام حسین(ع) برگزار شد. عنوان یکی از این نمایش‌ها «آقازادگی» بود. موضوعی که این روزها با «ژن برتر» پیوند خورده و محل حرفهای شوخی یا جدی مردم درباره افرادی شده است که با پشتوانه پدرهای خود به جاه و ثروتی می‌رسند. به طور طبیعی، مسئولانی که خودشان دارای چنین فرزندانی هستند، علاقه چندانی به اجرای نمایش‌هایی با چنین موضوعی ندارند. اما مردمی که به تماشای «آقازادگی» آمده‌اند از دیدن و شنیدن انتقادات و حرفهای دل خود خوشنود می‌شوند. به همین دلیل هم این نمایش با خیل جمعیت مشتاق مواجه می‌شود. برخی از تماشاچی‌های نمایش هم می‌خواهند که از مسئولان هم دعوت کنند تا این نمایش‌ها را ببینند.
اجرای
یک نمایش حرفهای
روز دوم هم نمایشی با محوریت «وام» با استقبال و تحسین مردم مواجه شد. گروه‌های جوان و مردمی این بار تلاش جوانان برای دریافت وام ازدواج و مشکلات و ممانعت‌هایی که در این راه سر راه آن‌ها قرار می‌گیرد را محور قرار دادند.
«مصرف‌گرایی و اسارت بشر در دام تبلیغات تلویزیونی» موضوع سخت و پیچیده و سنگینی برای یک تئاتر است. اما در پویش تئاتر مردمی ققنوس به یک گروه نمایش دانش‌آموزی فرصت داده شد تا درباره این موضوع، خلاقیت خود را نشان دهد. بچه‌ها، با اینکه کم سن و سال نشان می‌دادند، اما پخته و تکنیکی عمل کردند.
اما نمایش سوم، تازه به دوران رسیده‌ها را هدف قرار داده بود. این نمایش هم درباره افرادی بود که با دور زدن قانون یک شبه به پول و ثروت می‌رسند و ... گروهی که این نمایش را اجرا کردند نسبت به سایر گروه‌ها سعی کرده بودند تا در زمینه گریم و طراحی لباس، کمی تکنیکی‌تر عمل کنند.
یکی از نمایش‌ها هم ماجرای مجری و همسر یکی از همین آقازاده‌های «ژن خوب» در آن سوی مرزها را روایت کرد. موضوعی که مدتی است هدف طنازها قرار گرفته و حتی برنامه‌های طنز تلویزیون نیز به آن می‌پردازند.
البته این نمایش‌ها با پایان اجرا تمام نمی‌شوند. تازه بعد از اتمام نمایش است که برخی از مردم سراغ بازیگران نمایش‌ها می‌آیند و با آن‌ها درباره موضوع و ماجراهای نمایش، بحث و گفت‌وگو می‌کنند.
اما در این روز، یک نمایش حرفهای هم با عنوان «امیرکبیر» اجرا شد. این نمایش به توطئه‌های مهدعلیا، میرزا آقاخان نوری و انگلیس برای قتل امیرکبیر می‌پرداخت. این نمایش برخلاف سایر اجراهای این پویش، ساختار و تکنیک بیشتری دارد، اما در جمع مردم و بدون فروش بلیت اجرا شد.