چرا حال «رشد علمی» خوب نیست؟!
رشد علمی ایران علیرغم شتاب بالای افزایش سرعت در دهه گذشته اما اخیرا با کاهش شتاب و حتی سرعت مواجه شده است و این بر کسی پوشیده نیست.
حتما لازم نیست کسی چیزی تحلیل کند یا آماری از کاهش رشد علمی بدهد؛ گزارههای مسئولین که از زبان رهبر انقلاب در دیدار اخیر با نخبگان طرح شد، دغدغه عقب افتادن از استانداردهای جهانی را به ذهن متبادر میکند.
اما اگر نگاهی هرچند گذرا به مواجهه دولت با آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی علیالخصوص حوزه نخبگان بیندازیم، شاید دیگر سؤالی برایتان پیش نیاید که مثلا چرا سرعت رشد علمی کاهش یافته و هم دانشجویان از اوضاع دانشگاهها و هم نخبگان از اوضاع علمی و توجه مسئولین گله دارند.
بخشی از سخنان رهبری درباره سرعت رشد علمی در دیدار اخیر با نخبگان را میخوانید: «در طول چند سال گذشته جوانهای کشور و مسئولین این کارها، توانستند کاری کنند که رشد پیشرفت علمی کشور در پایگاههای استنادی معروف دنیا رکورد بزند؛ اینکه ما بارها گفتهایم سرعت پیشرفت علمی کشور در فلان سال، سیزده برابر متوسّط دنیا بود، حرف من نیست، من که خبر ندارم، این را پایگاههای استنادیای که معروفند در دنیا و شماها آنها را میشناسید گفتند و شهادت دادند. این شوخی است که سرعت حرکت یک کشوری سیزده برابر متوسّط دنیا باشد؟ من که میگویم این سرعت را نگذارید کم بشود، علّتش این است که ما خیلی عقب هستیم؛ باید سرعتمان آنقدر زیاد بشود که خودمان را بتوانیم به صف جلو برسانیم؛ من بارها این را گفتهام. حالا مسئولین محترم به من جواب میدهند که آقا جایگاه علمی ما مثلاً از درجه فلان پایین نیامده؛ مگر بنا بود پایین بیاید؟ بنا بود جایگاه بالا برود، آن هم با سرعت؛ اشکال، این است. نباید ما اجازه بدهیم این حرکت علمی آسیب ببیند؛ این حرکت علمی، دشمن دارد، اگر این حرکت علمی دچار دشمنیها بشود و ما نفهمیم و از آن مراقبت نکنیم، یک نتیجه بسیار سنگین و تلخی خواهد داشت. میدانید آن نتیجه چیست؟ آن نتیجه عبارت است از ایجاد یأس در نیروهای جوان کشور؛ اگر این به وجود آمد، درست کردن و رُفو کردنش دیگر به این آسانیها نیست.»
راه دوری نرویم؛ فردای دیدار شرکتکنندگان در همایش ملی نخبگان کشور با رهبری، قرار بود این استعدادهای برتر با رئیسجمهور دیدار کنند. اما جالب اینجاست که نه رئیسجمهور آمد و نه وزیر علوم!
آنها منتظر رئیسجمهور کشور بودند تا وی خواستههایشان یا حداقل کمبودها و موانع پیش رویشان را بشنود. انتظارشان برای حضور رئیسجمهور بیدلیل هم نبود، دانشگاهیان کشورمان یا حداقل برترین دانشجویان و اساتید کشور هر ساله چند بار در مراسم مختلف با رئیسجمهور دیدار میکنند. یعنی معمول این است که هر ساله برخی مراسم دانشگاهیان با حضور رئیسجمهور کشور برگزار میشود.
هفته گذشته اما چشم نخبگان کشور به در سالن اجلاس سران خشک شد تا رئیسجمهور یا معاون اول وی را ببینند، برترین استعدادهای کشورمان در حالی در سالن اجلاس سران دور هم آمدند که از هیئت دولت فقط سورنا ستاری معاون علمی رئیسجمهور حضور داشت که وی میزبان مراسم بود ولی نخبگان در این مراسم در انتظار یک میهمان ویژه هم بودند تا حداقل خواستههای خود را با وی مطرح کنند. ولی حتی وزیرعلوم نیز در این مراسم حاضر نبود.
یک ماه از آغاز سال تحصیلی گذشت اما هنوز معلوم نیست که رئیسجمهور چه زمانی قرار است بیاید و زنگ آغاز سال تحصیلی را در دانشگاه تهران به صدا در بیاورد! لازم نیست پای صحبت تحلیلگر یا کارشناس مسائل سیاسی و علمی بنشینید! با یک حساب سرانگشتی میشود فهمید که آموزش عالی و رشد در حوزه علمی، جزو اولویتهای دولت یازدهم نیست.
به گزارش خبرنامه دانشجو؛ وقتی 3000 دانشجوی بورسیه معلق شدند و بهترین زمانهای زندگیشان برای ادامه تحصیل، اشتغال و ازدواج از بین رفت و دیگر انگیزهای برایشان نماند زیر بار سنگین فشارهای روانی و اجتماعی، بیشترین نمود توجه دولت به آموزش عالی روشن شد.
مهر تائید این گزاره را باز هم از اخبار و رویدادها باید گرفت، نیاز به تحلیل خاصی ندارد؛ وقتی دانشگاهها هیئت علمی کم میآورند و مجلس کمیتهای تشکیل میدهد تا به چرایی ماجرا بپردازد و دلیل بحران گسترده در تحصیلات تکمیلی را جویا میشود، همه چیز مشخص است.
حالا دولت در آستانه انتخابات، در حالی که چالشهای علمی کشور از زمان استیضاح فرجی دانا تاکنون کم نشده بلکه به حواشیاش هم اضافه شده است، به فکر ترمیم ورزش، فرهنگ و آموزش و پرورش افتاده است. معلوم نیست که چه به سر آموزش عالی خواهد آمد! بعید است که وزارت علوم دولت یازدهم در این فاصله، مسیر عوض کند.