نگاهی به چالش شلوغی خیابان‌ها در مهر ماه و راهکارهای مهار آن (بخش نخست)
کلاف سر درگم ترافیک باز خواهد شد؟
گالیا توانگر
چشم‌هایش را می‌مالد و با بد خلقی می‌گوید: «مامان، خوابم می‌یاد. مدرسه نمی‌رم!» جدال برای به‌موقع رسیدن از همین اولین روز مدرسه آغاز می‌شود؛ به‌ویژه آنکه محله شما، منطقه شلوغ و پرترافیکی درشهر باشد. ناگفته نماند برخی فخر فروشی‌های نوظهور هم به این شلوغی دامن زده‌اند. برای مثال بچه‌ها دیگر با پای پیاده روانه مدرسه شدن را - ولو اینکه یکی و دو خیابان با محل سکونتشان فاصله داشته باشد-بی کلاسی می‌دانند!معمولا بچه‌ها همین فرصت کوچک برای تمرین خود کفایی را از دست داده و تا سنین بالا (دبیرستان) یاد نمی‌گیرند که چطور با وسایل نقلیه عمومی و یا پیاده‌روی خود را به مدرسه‌شان برسانند. دختر همسایه ما یکی و دو روزی با گریه و بداخلاقی از رفتن به مدرسه امتناع کرد تا بالاخره برایش سرویس گرفتند. هر چه می‌گفتیم آخر یک خیابان فاصله بین خانه و مدرسه‌ات که چیزی نیست، به خرجش نرفت که نرفت. می‌گفت: «همه بچه‌ها سرویس دارند، الا من! رویم نمی‌شود به مدرسه بروم!»
یکی از نواقصی که در زمینه نهادینه کردن فرهنگ ترافیک همواره مطرح گردیده از دست رفتن فرصت آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی در مدارس و دربین کودکان و نوجوانان است. بسیاری از جامعه‌شناسان و روانشناسان بر این باورند که بهترین سن آموزش و انس دادن افراد به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی همین سن آموزش در مهدها، پیش دبستانی‌ها و نهایتا دبستان است. سرهنگ نوری فر مدیر ویژه‌برنامه فرهنگی، آموزشی شهرک ترافیک با بیان اینکه درشهرک ترافیک مقررات راهنمایی و رانندگی آموزش داده می‌شود، می‌گوید: «برای کلیه کودکان و نوجوانان شرکت‌کننده در شهرک ترافیک طی دوره‌های کوتاه مدت گواهی مقررات عبور و مرور از سوی معاونت راهور ناجا صادر خواهد شد. برنامه‌های آموزشی این شهرک به صورت یک فیلم آموزشی در اختیار مهدهای کودک و دبستان‌های کشور قرار می‌گیرد.»
شوک ترافیکی در پایتخت!
در حال حاضر روزانه 19 میلیون سفر شهروندان تهرانی توسط خودروهای شخصی و ناوگان حمل و نقل عمومی انجام می‌شود که در شش ماهه دوم میزان سفر شهروندان تهرانی به حدود 25 میلیون سفر افزایش خواهد یافت. در آستانه بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها یک شوک ترافیکی در کلانشهر تهران ایجاد می‌شود. در روزهای اول مهرماه بدلیل منظم نبودن فعالیت سرویس‌های مدارس و ازدحام بیش از حد دانش آموزان و دانشجویان در مراکز علمی شاهد ترافیک بیشتری در معابر و خیابان‌ها باشیم. مرکز کنترل ترافیک اعلام کرده 65 درصد از ترافیک در نیمه اول مهر ماه سال سال گذشته مربوط به نقص فنی خودروها و تصادفات بوده است. بدون تردید توقف یک خودرو به علت نقص فنی در حاشیه بزرگراه‌ها و راه‌های عبوری می‌تواند باعث ایجاد اختلال در روانی ترافیک گردد و شلوغی و ترافیک این روزها را مضاعف کند.
سمیرا هاشمیان مادر یک دانش آموز که با اتومبیل شخصی فرزندش را به مدرسه می‌رساند، در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید:«مدرسه فرزندم نسبت به خانه مان دور است و چون کارمندیم ترجیح می‌دهم صبح‌ها با همین ماشین پراید خودمان سجاد را به مدرسه برسانم. خیلی بد مسیر است و مترو خور نیست، وگرنه یادش می‌دادم که با وسایل نقلیه عمو می برود و بیاید. درکل بخصوص در دو هفته اول مهر ماه صبحمان با اعصاب خرد کنی شلوغی ترافیک آغاز می‌شود. اغلب تصادفات به خاطر خود خواهی‌ها و عجله بویژه در تقاطع‌ها و به وقت پیچیدن رخ می‌دهند. هیچ کس حاضر نیست چند ثانیه صبر و گذشت داشته باشد. در حالی که اگر تصادف کنند نه فرزندشان به موقع به مدرسه اش می‌رسد و نه به کارهای خودشان خواهند رسید. تصادف پیش بیاید چند روز باید علاف بیمه و غیر ذالک شوی. »
متین آشتیانی یک کارشناس ارشد جامعه‌شناسی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «رانندگان عجول و ناشکیبا باید بدانند که ترافیک کلافیا‌ست که گره خوردن و یا باز شدن گره هایش به دست خود ماست. کوچک‌ترین تصادفی که در آن‌سوی شهر رخ دهد، می‌تواند باعث دیر رسیدن دانش‌آموزی به کلاس درس و جلسه امتحان در این سوی شهر و یا نرسیدن به موقع مریض اورژانسی به بیمارستان شود. ضمن اینکه مابقی شهروندان هم ممکن است از کار و زندگی‌شان بیفتند و کارهای اداری و زندگی‌شان به موقع انجام نشود. در پیکره شهر همه ما اعضای یکدیگریم.»
نقش شهروندان در بازگشایی کلاف ترافیک
۳۷ درصد مرگ و میر واقع شده در بزرگراه‌ها، به علت خروج ماشین از جاده و برخورد با دیگر ماشین‌ها رخ می‌دهد. یعنی روزانه به طور متوسط ۷ نفر کشته شده‌اند. برخورد ماشین‌ها در تقاطع‌ها ۲۳ درصد مرگ و میر رانندگی را به خود اختصاص می‌دهند. صحبت کردن با تلفن در هنگام رانندگی ۶ درصد حوادث اتومبیل سالانه رانندگی را به خود اختصاص می‌دهد. به‌کار بردن کمربند ایمنی ۴۰ الی ۵۰ درصد ریسک حاصل از مرگ و میر رانندگی در صندلی جلو اتومبیل را کاهش می‌دهد. ۴۷ درصد از کودکانی که در حوادث اتومبیل کشته می‌شوند در صندلی عقب ماشین قرار ندارند. هزینه عدم استفاده از کمربند ایمنی رانندگی را همه مردم به نوعی پرداخت می‌کنند. هزینه مراقبت و بستری فردی که از کمربند ایمنی استفاده نکرده و دچار حادثه شده است به طور متوسط ۵ میلیون تومان می‌باشد. یعنی خیلی بیشتر از آنچه که برای مراقبت و بستری فردی که از کمربند استفاده کرده است، نیاز است. یک سوم مرگ و میرهای ناشی از حوادث اتومبیل به دلیل سرعت زیاد می‌باشد. عبور از چراغ قرمز سالانه باعث برخورد وسایل نقلیه و آسیب به افراد و مرگ و میر می‌شود. سرعت زیاد، تغییر مسیر مداوم، عبور از چراغ قرمز و عدم رعایت فاصله، یک سوم تصادفات ترافیکی و دو سوم تصادفات مرگبار را به خود اختصاص می‌دهند. هرشش دقیقه یک عابر پیاده در تصادفات رانندگی آسیب می‌بیند و هر ۱۰۷ دقیقه یک عابر پیاده جان خود را در این‌گونه تصادفات از دست می‌دهد. اغلب آسیب‌های شهری برای عابرین شب هنگام و در فاصله از تقاطع‌ها به وجود می‌آید. استفاده از قرص‌ها و داروهای خواب آور و یا با عوارض خواب‌آلودگی در نیمی از تصادفات مسبب حادثه بوده است. به خواب رفتن افراد در هنگام رانندگی سالانه باعث ۱۰۰۰۰۰ تصادف می‌شود که در نتیجه آن تعداد زیادی آسیب دیده و جان خود را از دست می‌دهند.
با نگاهی به آمار بالا در خواهیم یافت که اولین گره کلاف سر در گم ترافیک به دست خودمان و با رعایت نکردن تمام و کمال قوانین راهنمایی و رانندگی زده می‌شود.
مهدی یعقوبی یک راننده تاکسی در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «حتی شهروندان بزرگسال هم از رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و توجه به نکات مهم تردد شهری شانه خالی می‌کنند، چه برسد به دانش‌آموزان!یکی از مشکلات مهم‌مان دراین روزها عجله مسافران و آگاهی ندادن به راننده برای توقف به موقع است. تازه وقتی چشمشان به مقصد می‌خورد، داد و بیداد راه می‌اندازند که سریع توقف کن! بدون توجه به اینکه آیا مکان مناسبی برای توقف وجود دارد؟ بعد هم چند دقیقه‌ای طول می‌کشد که در جیب‌هایشان پول پیدا کنند. همه این توقف‌های بی‌جا و وقت کشی‌ها در توقف‌های طولانی به بار ترافیک اضافه می‌کند. شاید اینها نکات ریزی به حساب بیایند، ولی اگر واقعا رعایتشان می‌کردیم، در بهبود وضعیت ترافیک موثر واقع می‌شدند.»
جلو مدرسه دوبله و سوبله توقف نکنید
سرهنگ داوود قاسمیان رئیس‌پلیس ترافیک شهری، با بیان اینکه هرسال همزمان با بازگشایی مدارس، رفت و آمد دانش آموزان از خانه به مدرسه و برعکس، یکی ازدغدغه‌های خانواده‌ها، پلیس راهنمایی و رانندگی و همین‌طور مربیان مدارس است، می‌گوید: «خوشبختانه با هماهنگی‌هایی که از دوماه گذشته صورت گرفته است، از جمله ساماندهی سرویس مدارس و همین‌طور خط‌کشی معابر و پایش تابلوها، ارتقاء فرهنگ سرویس مدارس را شاهد بوده‌ایم. از طرفی هموطنان عزیزمان به دلیل اینکه، تمایل دارند روزهای اول سال جدید تحصیلی، کلاس اولی‌ها را با خودروی شخص خودشان انتقال دهند، شاهد افزایش 30 درصدی ترافیک در معابر بودیم. به همین دلیل تا ساعت 9 صبح شاهد حجم سنگین ترافیک در معابر شهری هستیم.»
وی در ادامه می‌دهد: «با توجه به اینکه تعطیلات تابستان به پایان رسیده و روزهای ابتدایی سال تحصیلی جدید است، تمام نیروی انسانی پليس از جمله نیروهای پیاده و گشت خودرویی و همچنین بالگردها در حال کنترل ترافیک هستند. امیدوار هستیم والدین و دانش‌آموزان عزیز هم با رعایت حق تقدم و فرامین پلیس بتوانند در روان سازی ترافیک سهیم باشند و در این راه با ما همکاری و همیاری داشته باشند. در بعضی معابر به این دلیل که خودروها جلوی مدارس به صورت دوبله و سوبله توقف می‌کنند، تجمع و ناهماهنگی و ترافیک مقابل مدارس را شاهدیم. بنابراین نیاز به همکاری اولیا و مربیان داریم که تا جای ممکن در روزهای اول شروع سال تحصیلی، بیشتر هماهنگ باشند و به فرامین پلیس و خدمتگزاران خود جلوی معابر حتما توجه کنند تا بتوانیم انضباط ترافیکی در سطح شهر داشته باشیم.»
رئیس‌پلیس ترافیک شهری با عنوان کردن این موضوع که در کلانشهرها، همیشه ظرفیت‌های موجود سیستم حمل و نقل و ترافیک کمتر از تقاضاست می‌گوید: «تقاضا و رفت و آمد در ابتدای روزهای تحصیل افزایش پیدا می‌کند، اما با رعایت مقررات و مد نظر قرار دادن فرامین پلیس و همین‌طور، رعایت حقوق شهروندی و حرکت بین خطوط، می‌توانیم تا حدی از این حجم ترافیک بکاهیم و در روزهای آینده شاهد کاهش ترافیک موجود باشيم.»
وی در پایان صحبت هایش با تاکید بر این نکته که سرویس‌های مدارس، اولین مربیان و الگوهای چرخه ترافیک هستند، می‌افزاید: «رانندگان سرویس‌های مدارس، اولین کسانی هستند که می‌توانند در امر ترافیک تاثیرگذار باشند. خواهشی که دارم این است که این عزیزان در حین رانندگی از الفاظی استفاده نکنند که برای دانش‌آموزان بدآموزی داشته باشد. همچنین رعایت حداکثری مقررات راهنمایی و رانندگی در مسیر، از جمله سرعت، سبقت و رعایت حق تقدم را حتما مدنظر قرار دهند، چون این موضوعات در ذهن دانش‌آموزان تاثیر گذار هستند.»
اپلیکیشن ردیابی فرزندتان در سرویس مدرسه
دانش‌آموزاني که با وسايل نقليه عمومي به مدرسه تردد دارند، در مورد آنان نيز والدين بايد يکي دو بار مسير را به طور آزمايشي با فرزندان خود سپري کرده و با تکيه برتجربيات قبلي خود، نکات لازم را به فرزندانشان گوشزد کنند. اين اقدام علاوه بر آشنايي والدين با جزئيات طول مسير، زمانبندي مناسبي را نيز براي ورود و خروج فرزندان در اختيار آنان قرار مي دهد. استفاده از وسايل نقليه شخصي والدين براي رساندن فرزندان به مدرسه شايد امن ترين نوع تردد براي دانش آموزان به شمار رود، ولی به دليل افزدون بر گره‌های ترافيکی بویژه در کلانشهرها توصیه نمی‌شود. برای فرزندانتان حتما سرویس معتبر با راننده مجوز دار سرویس مدارس بگیرید. به هیچ وجه به دلیل ارزانتر بودن نرخ، فرزندانتان را به سرویس شخصی نسپارید؛ چون بر کار آنها کنترل و نظارتی نیست. در مورد دانش‌آموزانی که با سرويس رفت و آمد می‌کنند نيز والدين بايد مراقب ميزان دقت و سرعت رانندگی و صلاحيت‌های اخلاقی متصدی مربوطه باشند و هرگونه موارد مشکوک را به مسئولان مدارس گزارش کنند.
میثم مظفر مدیر عامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران حداقل داشتن 23 سال سن، تاهل و گواهی عدم اعتیاد را برای رانندگان مرد سرویس مدارس الزامی دانسته و البته زنان سرپرست خانوار و راننده سرویس از شرط تاهل مستثنی هستند. ضمنا رانندگان سرویس مدارس باید گویش، رفتار و ظاهر مناسبی داشته باشند؛ چرا که همه اینها مواردی است که از چشم دانش آموزان دور نمی‌ماند و الگو می‌گیرند. همچنین باید تمام رانندگان سرویس‌های مدرسه پنج ساعت آموزش را در دانشگاه علمی کاربردی تاکسیرانی سپری کنند. دوره‌های 1/5 ساعته روانشناسی ترافیک و مهارت‌های اخلاق حرفه‌ای نیز باید از سوی رانندگان سپری شود.
مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهرتهران، درباره ویژگی‌های خودروی سرویس مدارس می‌گوید: «دارای معاینه فنی بوده و حداکثر عمرش 10 سال باشد، در غیر این‌صورت اجازه فعالیت نخواهد داشت. خودرو باید دارای بیمه بدنه و بیمه سرنشین برای پنج نفر باشد. سال گذشته 15 هزار برچسب سرویس مدرسه توزیع شد، پیش‌بینی ما این است که امسال با افزایش بیست درصدی این قبیل برچسب‌ها مواجه شویم و رقم برچسب‌ها به 18 هزار عدد برسد. والدین نسبت به استفاده مدارس از سرویس‌های مدارس دارای برچسب و مورد تایید حساس باشند و این مطالبه را از مدارس داشته باشند.»
مظفراز راه‌اندازی اپلیکیشنی با قابلیت نصب بر روی تلفن همراه خبر داده و می‌گوید: «این برنامه موقعیت جغرافیایی دانش‌آموزان را در مسیر به والدینشان اطلاع داده و هنگام نزدیک شدن به مقصد پیامکی برای والدین ارسال می‌شود. تاکسیرانی این آمادگی را دارد تا این برنامه را در اختیار آموزش و پرورش قرار دهد.»