این روزها صحبت از ایجاد منطقه «پرواز ممنوع» در جنوب سوریه است و بعضی از محافل سیاسی گفته‌اند در این رابطه بین آمریکا و روسیه توافقی صورت گرفته است در عین حال ضمن آنکه صحت چنین خبری محل تردید است ولی در صورت وقوع چنین پدیده‌ای باید شاهد تحول کیفی مهم در پرونده سوریه باشیم. در این رابطه نکات مهمی وجود دارد:
1- غرب مدت‌هاست که پرونده ایجاد منطقه پرواز ممنوع شمال سوریه را در دستور کار دارد اما در عمل به جایی نرسیده است. پس از عملیات پیروزمند نصر در غرب منطقه حلب امکان اجرایی شدن ایجاد این منطقه از بین رفت و از این رو بحث ایجاد منطقه مزبور در جنوب، یک طرح جایگزین با هدف ایجاد توانمندی زمینی برای اداره پرونده سوریه به حساب می‌آید. این منطقه شامل سه استان قنیطره، درعا و سویدا می‌شود. مساحت این سه 10480 کیلومتر مربع یعنی به اندازه مساحت لبنان و نزدیک به دو میلیون نفر جمعیت در خود جای داده است. این منطقه از دو جهت مهم است یکی قرار داشتن در مجاورت مناطق اشغالی رژیم صهیونیستی و دیگری نزدیک بودن این منطقه به پایتخت از این منظر ایجاد منطقه پرواز ممنوع در جنوب در جای خود دارای ارزش راهبردی است، هر چند به پای منطقه حلب نمی‌رسد.
2- صحبت از ایجاد منطقه پرواز ممنوع در جنوب، نقشه شیطانی آمریکایی‌هاست براساس آنچه گفته شده است، آمریکایی‌ها در ملاقات با مقامات وزارت‌خارجه روسیه وانمود کرده‌اند که هدف اصلی از ایجاد  این منطقه در جنوب، صیانت از امنیت اسرائیل می‌باشد و تهدیدی علیه دمشق و دولت دوست روسیه در دمشق نخواهد بود. آمریکایی‌ها به خوبی می‌دانند که روسیه یکی از عوامل عدم شکل‌گیری  منطقه پرواز ممنوع یا امن در شمال سوریه با محوریت حلب، بوده و در نهایت با کمک این کشور، جبهه مقاومت بر موقعیت‌های استراتژیک استان حلب سیطره پیدا کرده است. علت اصلی مخالفت روسیه در ایجاد منطقه امن شمال، از یک سو تهدید‌آمیز بودن ایجاد چنین منطقه‌ای برای دمشق و از سوی دیگر حساسیت این کشور روی ترکیه بوده است. آمریکایی‌ها در مذاکرات خود وانمود کرده‌اند که ماموریت طرح منطقه پرواز ممنوع جنوب اساسا از شمال متفاوت است و حال آنکه هیچ تفاوتی در هدف‌گذاری این دو منطقه وجود ندارد. دلیل مهمی وجود دارد که نشان می‌دهد فعل و انفعالات جنوب تاثیری در بهم خوردن امنیت به ضرر رژیم صهیونیستی نداشته است. در واقع براساس آنچه منابع رژیم صهیونیستی به تکرار گفته‌اند در طول دوره نزدیک به 50 ساله اخیر - از زمان وقوع جنگ شش روزه 1967 - که بین دولت‌های دمشق و تل‌آویو «آتش‌بس» برقرار بوده، بیش از اسرائیل سوریه شرایط آتش‌بس را رعایت کرده است. اسرائیل در جنگ شش روزه 80 درصد استان قنیطره را به اشغال خود درآورد اما در طول این دوران سوریه هیچگاه برای بازپس‌گیری این مناطق - موسوم به جولان و جبل‌الشیخ - اقدام عملی نکرده است. رعایت شرایط  آتش‌بس بین دولت سوریه و رژیم صهیونیستی حتی از سوی هم‌پیمان سوریه یعنی حزب‌الله هم مدنظر قرار داشته تا جایی که علیرغم آنکه ارتش رژیم صهیونیستی در روز 28  دیماه سال گذشته در «مزرعه الامل» در منطقه قنیطره به یک یگان از حزب‌الله که مشغول طراحی عملیات علیه تروریست‌ها بود، حمله کرد اما حزب‌الله پاسخ این رژیم را در خاک لبنان داد. اگر گفته شود که تهدیدات امنیتی دولت تل‌آویو تنها از سوی حزب‌الله لبنان صورت نمی‌گیرد بلکه گروههای تروریستی  نظیر جبهه النصره به تهدیدی بزرگ‌تر علیه اسرائیل تبدیل شده‌اند، باید گفت براساس اسنادی که از سوی رهبران گروه داعش منتشر شده است، سرویس اطلاعاتی اسرائیل و رهبران گروه النصره به توافق رسیده‌اند. عکس‌های زیادی هم وجود دارند که نشان می‌دهند مجروحان‌ تروریست در بیمارستان‌های شمالی رژیم صهیونیستی مداوا می‌شدند. پس هدف از بحث ایجاد منطقه پرواز ممنوع در جنوب سوریه، رفع نگرانی‌های امنیتی اسرائیل نیست.
3- آمریکایی‌ها از روابط دیرینه روسیه با رژیم اسرائیل برای تاثیرگذاری محوری خود استفاده می‌نمایند. آمریکا می‌داند که روسیه برخلاف آنکه اهمیت چندانی به کاهش روابط و مناسبات خود با ترکیه نمی‌دهد اما حفظ روابط سنتی خود با اسرائیل را برای منافع خود مهم ارزیابی می‌کند. رژیم صهیونیستی به دلیل اتصال با شبکه یهودی می‌تواند روی روسیه اعمال نفوذ کند این در حالی است که این کشور از تاثیر بداخلاقی‌های سران یهود خبر دارد. گفته می‌شود نزدیک دو میلیون از روس‌تبارها در سرزمین فلسطین و تحت قیمومت دولت یهودی قرار دارند این در حالی است که اکثر یهودیان روس‌تبار در سرزمین‌های اشغالی غریبه به حساب می‌آیند.
در این بین روسیه به گمان اینکه رابطه مسکو- تل‌آویو تنظیم کننده و ارزش‌دهنده به مناسبات مسکو با اعراب است، همواره درصدد بوده است  تا از این کارت استفاده کند.
4- منطقه جنوب تفاوت‌های عمده و اساسی با منطقه شمال دارد. اگر آمریکایی‌ها بتوانند در استانهای جنوبی به منطقه پرواز ممنوع دست یابند، در واقع از تعداد بازیگران فعال در این حوزه کاسته می‌شود و مدیریت پرونده‌ای با حذف رقبای اصلی آسانتر می‌گردد. انتقال منطقه امن به جنوب در واقع خلاص شدن از نقش‌آفرینی ترکیه، کردها، داعش و علوی‌ها می‌باشد. منطقه جنوب از طرف‌های مختلف به حوزه عربی اتصال دارد و غیر اعراب در این منطقه سکونت ندارند  با این وصف حذف بازیگران غیرعرب از روند تحولات امنیتی سوریه‌ کار را برای مدیریت پرونده توسط آمریکا فراهم‌تر می‌کند.
5- اما طرح این موضوع در این زمان، اهمیت خاص خود را دارد. اسرائیلی‌ها به شدت از عملیات نصر که حدود یک ماه پیش به نقطه مطلوب خود رسید، وحشت کردند و از این رو بود که با صراحت از حل و فصل پرونده امنیتی به نفع اسدابراز مخالفت نمودند. این نشان می‌دهد که همانطور که گفته شد آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند تا جغرافیای تهدید را جابجا کرده و اصل تهدید را حفظ نمایند. اما در اینکه آیا آمریکایی‌ها می‌توانند بطور واقعی و فعال منطقه پرواز ممنوع را در جنوب به وجود آورند یا نه، تردیدهای جدی وجود دارد. آمریکا در طرح اولیه خود به نقش کشورهای دیگر و بطور خاص اردن اشاره دارد و متن و جزئیات طرح از این نکته حکایت می‌کند که آمریکا بنا دارد، این منطقه را در نهایت به اردن بسپارد و ترتیبات آینده امنیتی و سیاسی آن را به توافقات دولتی بین تل‌آویو و امان موکول نماید. اگر خوب به انتهای ماجرا نگاه بیاندازیم با یک اسرائیل مواجه می‌شویم که 10/000 کیلومتر مربع را به تصرف درآورده و پس از 50 سال - از آخرین جنگ - یک بار دیگر بزرگتر شده است. در واقع همه می‌دانیم که نام بردن از اردن در این پرونده با هدف انحراف اذهان اسلامی عربی صورت می‌گیرد و در واقع آن که در این میدان محور عملیاتی بوده و میوه‌های این درخت را می‌چیند، رژیم صهیونیستی است.
6- اما برخلاف تصور مقامات پنتاگون، ایجاد منطقه پرواز ممنوع در جنوب سوریه آنچنان کار ساده‌ای هم نیست. درست است که مخالفت روسیه در ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه موثر بوده اما واقعیت این است که مخالفت ایران و نیروهای منطقه‌ای مرتبط با آن مهمترین دلیل عدم امکان شکل‌گیری منطقه ممنوعه پروازی بوده است. و از این رو با توجه به مخالفت جدی ایران، ایجاد این منطقه در جنوب، امکان عملی ندارد. اردنی‌ها هم علاقه‌ای به مداخله در پرونده امنیتی سوریه ندارند و در موقعیت‌های مختلف، این نکته را به مقامات سوریه گفته‌اند. منطقه پرواز ممنوع از دید محور مقاومت یک توطئه مهم محسوب شده و از این رو پیشاپیش خود را برای از بین بردن آن آماده کرده است. در این میان مقامات روسیه باید بدانند که تفاوت‌ ماهوی میان منطقه ممنوعه شمال و جنوب وجود ندارد. هدف هر دو حذف دولت قانونی بشاراسد از طریق انجام عملیات مشترک می‌باشد.
سعدالله زارعی