پرسش:
انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود چگونه می‌تواند به آرامش برسد؟
پاسخ:
رسیدن به آرامش فکری، روحی و روانی یکی از مهم‌ترین اهداف و خواسته‌های انسان‌ها در زندگانی این دنیا به حساب می‌آید. قرآن کریم در سوره رعد آیه28 راه رسیدن به این آرامش را فقط یاد خدا دانسته و می‌فرماید: «آنان که ایمان آورده‌اند و دلهایشان با یاد خدا آرام می‌گیرد، بدانید که تنها با یاد خداست که دلها آرامش می‌یابد.»
اقسام ذکر
در یک تقسیم کلی ذکر را به دو نوع زبانی و قلبی تقسیم کرده‌اند. ذکر زبانی همان مدح و توصیف زبانی است مانند گفتن: الله‌اکبر، الحمدلله، لااله‌الاالله.
اما ذکر قلبی، آن است که انسان با تمام وجود متوجه خدا باشد و او را در نهان و آشکار، حاضر و ناظر بداند، و در انجام اعمال خود رضای او را مورد توجه قرار داده و از انجام اعمالی که مورد رضایت خدا نیست بپرهیزد. ذکر قلبی دارای اهمیت بیشتری است.
رسول خدا(ص) در ضمن وصایای خود به امام‌علی(ع) فرمود:
در هرحال به یاد خدا باش، و یاد خدا (تنها) سبحان‌الله، الحمدلله و لااله‌الا‌الله و الله‌اکبر نیست، بلکه یاد خدا آن است که (شخص) هنگام روبه‌رو شدن با حرام، از خدا بترسد و آن را ترک گوید. (سفینه البحار، ج1، ص484)
فواید ذکر
در آیات و روایات، فواید زیادی برای ذکر، بیان شده است که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
1- جلب توجه خدا
یکی از بهترین نتایج ذکر این است که خداوند نیز بنده‌اش را یاد می‌کند. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «اذکرونی اذکرکم» مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم (بقره- 152) منظور از یاد کردن خدا از بنده‌اش توجه خاص خدا به بنده و مقرب کردن او نزد خودش می‌باشد.
2- زنده و نورانی شدن قلبها
قلب هم حیات و ممات دارد. حیات و شادابی قلب به ذکر خداست، و مرگ و خمودگی او در فراموشی خداست. امام علی(ع) می‌فرماید: من ذکرالله سبحانه، احیا قلبه و نور عقله و لبه» کسی که خدای سبحان را یاد کند (خداوند نیز) قلبش را زنده می‌کند و عقل و خرد او را نور می‌بخشد. (میزان‌الحکمه، ج3، ص417)
3- ایجاد خوف و خشیت در دلها
انسان مؤمن با یاد خدا، عظمت خدا در دلش تجلی نموده و سبب خوف و خشیت او از خدا می‌گردد. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: انما‌المؤمنون الذین اذا ذکرالله و جلت قلوبهم... (انفال-2) مؤمنان تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده می‌شود، دلهایشان ترسان می‌گردد.
4- آرامش روانی
یاد خدا به عنوان منبع قدرت و کسی که می‌تواند در همه مشکلات انسان را یاری کرده و از خطرات و سختی‌ها برهاند، انسان را در آرامش  فرو برده و از اضطراب‌ها و نگرانی‌ها که از بزرگترین بلاهای زندگی بشری است، نجات می‌دهد. از طرفی یاد خدا و اعتقاد به او انسان را از بی‌هدفی و پوچ بودن زندگی رهایی بخشیده  دید انسان را درباره مسائل زندگی خود و جهان پیرامونش روشن و امیدوار می‌کند، چنانکه در ابتدای آیه مورد بحث کلمه «الا» آمده است، و آن به منزله هشداری است که ما با الفاظ و عباراتی چون توجه! بیان می‌کنیم و مقصود ما این است که در شنوندگان ایجاد انگیزه کنیم تا هرچه بیشتر به سخن ما گوش دهند و اهمیت موضوع را دریابند علاوه بر آن، مقدم داشتن «بذکرالله» نشانه حصر است، یعنی تنها راه رسیدن به آرامش و اطمینان همین ذکر خداست و بس.
5- مصونیت از گناه
ذکر خدا سلاح دفاعی قوی و کارآمدی است که شر شیطان را از انسان دفع می‌کند. خدای متعال در سوره اعراف آیه201 می‌فرماید: پرهیزکاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا) می‌افتند و ناگهان بینا می‌شوند.
مصداق کامل ذکر
یکی از مصادیق کامل ذکر، نماز است، زیرا نماز، علاوه بر اینکه ذکر زبانی است، خود یک مصداق طاعت خدا است و ذکر عملی محسوب می‌گردد. خداوند متعال در ضمن اولین دستورات خود به حضرت موسی(ع) می‌فرماید که نماز را برای یاد من به‌پا دار( طه-14) و نیز در بیان صفات مردان الهی پس از ذکر خدا، نماز را یادآور می‌شود، و می‌فرماید: مردانی که نه تجارت و نه معامله‌ای آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و ادای زکات غافل نمی‌کند. (نور- 37) همچنین از نماز جمعه به عنوان ذکر‌الله یاد شده است. (جمعه-9)