صدیقه توانا


حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات حکیمانه خود در نوروز امسال بر موضوع اقتصاد و فرهنگ تاکید کردند و آنها را دو مسئله‌ای دانستند که جامعه ما به شدت برای رسیدن به مطلوب‌های انقلاب اسلامی به آن نیاز دارد.
دغدغه رهبر معظم انقلاب همواره این است که امکانات کشور به صورت عادلانه بین آحاد مردم تقسیم شود و فرصت برابر در اختیار همه مردم ایران گذاشته شود تا امکان بروز خلاقیت‌ها در عرصه‌های مختلف علمی، اجتماعی و... به وجود بیاید.
با توجه به آنکه امروز در معرض هجوم همه‌جانبه و گسترده فرهنگ بیگانه هستیم، برای مقابله با این فرهنگ بیگانه دو مقوله اقتصاد و فرهنگ دو موضوع اصلی و اساسی است که بتوان با اجرای ساز و کارهای مناسب برای رسیدن به نقطه مطلوب یعنی مبارزه با این تهاجمات قدم برداشت و امیدواریم ان‌شاءالله سال 93 سال اقدامات اساسی در عرصه اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی که مقصود و مطلوب مقام معظم رهبری است باشد.
بی‌تردید جامعه‌ای که بدون توجه به مسائل بصیرتی و ارزشی پیش رود گرفتار معضلاتی می‌شود که شیطان بزرگ دنبال آن است. از این رو نباید نقطه قوت را به دست دشمن داد.
جوانان و نوجوانان و آحاد مختلف مردم نقاط قوت در فرهنگ و مسائل فرهنگی جامعه هستند چرا که عزم و اراده خود را در دوران پیروزی انقلاب اسلامی و هشت سال دوران دفاع مقدس و همچنین در مباحث علمی نشان داده‌اند.
راههای مسدود کردن رخنه‌های فرهنگی
اما ویژگی‌های مدیریت جهادی و راهکارهای تحقق عزم ملی با این مدیریت برای فتح قله‌های ارزشی انقلاب و مسدود کردن رخنه‌های فرهنگی چیست؟ این سؤالی است که در اولین سوژه گزارش خود در سال جدید از مسئولان فرهنگی و دانشگاهی کشور داشتم که خوشبختانه همه با رویی گشاده استقبال کردند و برای حل دغدغه رهبر معظم انقلاب در مورد مسائل فرهنگی احساس وظیفه و مسئولیت کردند.
پاسخ دکتر طیبی، رئيس جهاد دانشگاهی به این سؤال در گفت‌وگویی این طور است: «مدیریت جهادی حاصل تعامل سه عنصر ایمان، علم و عمل است. به اعتقاد بنده ویژگی‌های یک مدیر جهادی که از این تعامل به وجود می‌آید، دین‌مدار بودن، انقلابی بودن و دارای دانش و آگاهی و قدرت تحلیل و خودباوری است.»
رئیس جهاد دانشگاهی، مدیریت جهادی را تشخیص درست نیازها در ظرف زمانی خود می‌داند و تأکید می‌کند: «انقلاب اسلامی یک روش نوین برای اداره حکومت به دنیا ارائه کرد لذا این انقلاب نیاز به اقتصاد دانش‌بنیان و ملی دارد. این کشور باید به اقتدار و اقتصاد دانش‌بنیان برسد. بنابراین برنامه‌ریزی برای رفع مشکلات در ظرف زمانی خود از مهم‌ترین نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
وی یکی از مشکلات پیش‌رو را توجه نکردن به ظرف زمانی می‌داند و خاطرنشان می‌سازد: «ما به فرزندان خود و به دنیا باید اعلام کنیم که توان ارائه مدل جدید مدیریت جهادی را در سند چشم‌انداز 1404 داریم و در مدیریت جهادی کار و تلاش یک وظیفه شرعی تلقی می‌شود نه یک وظیفه اداری و اجرایی.»
ذبح فرهنگ اسلامی پای توسعه غربی
حضرت آقا از چند سالی که شعارهایی در بخش اقتصاد اعلام کردند، امسال به عنوان چندمین سال و قله سالهایی که شعار اقتصاد را مبنا قرار دادند، در کنار آن بحث فرهنگ را مطرح و آن را در کنار اقتصاد گذاشتند و مطرح نمودند. در مورد دلایل این تقارن دکتر محمد ودود حیدری، مسئول بسیج دانشجویی کشور یکی از دلایل این تقارن را این طور بیان می‌کند: «با  آنکه چندین سال بر حوزه اقتصاد و موضوع توسعه و پیشرفت و مسائل اقتصادی تأکید شد ولی حضرت‌آقا همواره دغدغه فرهنگ را داشتند و احساس کردند که در شرایط فعلی از فرهنگ غفلت می‌شود.
در دولت فعلی چه در شعار و چه در عمل، رویکرد و منش افراد شباهت زیادی به دوران سازندگی و کارگزاران دارد درآن دوران شاهد بودیم که فرهنگ به اسم توسعه و به پای توسعه غربی ذبح شد.»
دکتر حیدری در گفت‌وگوی خود با گزارشگر کیهان توضیح می‌دهد که: «تقارن فرهنگ و اقتصاد به این معناست که در کنار پیشرفت بر مبنای اقتصادی نیازمند تصمیم مبانی فرهنگی جامعه هستیم.»
مسئول سازمان بسیج دانشجویی کشور تأکید می‌کند که: «یکی از ستونهایی که جوامع را استوار و محکم می‌کند و ستونی که باعث استحکام در دنیای امروزی ملتها می‌شود و ملل را قوی نگه می‌دارد، فرهنگ است و ما در این دو مقوله از دهه‌های ابتدایی انقلاب فاصله گرفته‌ایم... و هر چه سالهای عبور از انقلاب می‌گذرد و دهه‌های جدید را پشت سر می‌گذاریم موضوع استقلال اقتصادی و استحکام جلوه بیشتری می‌یابد ولی در زمینه اجتماعی از مقوله انقلاب فاصله گرفتیم و این فاصله باید پر شود.»
به اعتقاد حیدری از مقوله ادبیات انقلاب فاصله گرفته‌ایم ولی با توجه به رخنه‌های فرهنگی دشمن، طرح سبک زندگی اسلامی و فرهنگ ضرورت خاصی پیدا می‌کند.
دکتر حیدری اضافه می‌کند: «رهبر معظم انقلاب طرح اقتصاد در کنار فرهنگ را با دو روش قابل تحقق می‌دانند، عزم ملی و مدیریت جهادی.
اگر در اقتصاد رشد کنیم و در فرهنگ مبنای انقلاب و اسلام مدنظر قرار گیرد، برای دهه‌های بعدی، انقلاب تحقق می‌یابد و برای این کار اولاً لازم است با عزم ملی وارد شویم و این مسئله فقط به وزارتخانه‌های خاص و دستگاهی مشخص مربوط نمی‌شود، تحقق و توسعه ارزشهای انقلاب یک عزم ملی می‌خواهد.»
مسئول بسیج دانشجویی کشور با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب از مؤسسات مردمی خودجوش جوانان در بخش فرهنگ تعریف کردند، می‌گوید: «یکی از مصادیق فرهنگ کانونهای خودجوش جوانان است. چون وادی فرهنگ با تصدی‌گری دولت به تنهایی جلو نمی‌رود، بلکه نیاز به عزم ملی و حضور مردمی دارد.»
از وی در خصوص مدیریت جهادی و چگونگی تحقق آن در بخش فرهنگی کشور سوال می‌کنم، می‌گوید: «کار از طریق روش مرسوم اداری پیش نمی‌رود. باید با یک نگاه جهادی کارهای معمول اداری پیش رود. در علم مدیریت و نظریات جدید مدیریتی، از روش مرسوم مدیریتی عبور کرده‌اند. غربی‌ها نسخه‌ اداری مدیریتی همراه با بوروکراسی را برای کشورهای جهان سوم پیچیده‌اند، حال آنکه خود آنها از آن عبور کرده‌اند و دیگر از این رویه غلط پیروی نمی‌کنند و انقلاب اسلامی ما این هنر را داشت که در روش مدیریتی یک انقلاب به وجود آورد.»
دکتر حیدری در ادامه صحبتهای خود به تعریف مدیریت جهادی و مدل موفق آن در سالهای اول انقلاب و دوران هشت سال دفاع مقدس اشاره و تاکید می‌کند، این روشهای قبلی باید الگوی مدیران جدید در دولت فعلی باشد.
مدلهای بدیع مدیریتی
به اعتقاد او در مدیریت جامع اجرایی کشور در زمینه فرهنگی مدل بدیع مدیریتی را وارد کردیم. تشکیل جهاد سازندگی، تشکیل نهادهای انقلابی مثل سپاه و بسیج و تشکیل نهادهای خدماتی مثل بنیاد مسکن و بسیاری از تجربیات دیگر که در دوران دفاع مقدس و در کوران مشکلات و کمبودهای فراوان، به دست آوردیم که همه و همه مدلهای مدیریتی جهادی است که انقلاب در سالهای آغازین به دنیا ارائه کرد و نتیجه گرفتیم و هنوز پس از چهار دهه از انقلاب، جهاد سازندگی و بنیاد مسکن مورد توجه است. وی در ادامه این طور اضافه می‌کند: «امروز پس از 34 سال الگوی بسیج را از ما طلب می‌کنند و دیدیم که در سوریه چگونه این مدل جواب داد و هنوز بسیاری از ژنرالها از والفجر 8 صحبت می‌کنند.»
به اعتقاد دکتر حیدری مدل ارائه شده در انقلاب در حوزه جهادی، مدلی جدید و بدیع بود و راهگشایی آن اثبات شده است.
تجربه عبور از موانع که به خاطر حکومت ظالمانه طاغوت در روستاها به وجود آمده بود، با مدیریت جهادی جواب داد و امروز باید این الگوی جهادی و بسیجی را در دهه چهارم انقلاب هم انجام دهیم، و بر اساس یک برنامه مدون و در قالب چارچوبهای علمی طراحی و بیان نماییم. همچنین به دنیا به عنوان یک الگوی موفق تجربه شده معرفی کنیم.
مسئول بسیج دانشجویی کشور بر این باور است که این مدل مدیریت جهادی، مدلی است که می‌تواند جهان حاضر را از این سمت‌های مادی درآورد چون مدل مدیریت جهادی نه صرفا به داشته‌های مادی و توانمندی ظاهری انسان توجه می‌کند، بلکه با توسل و توکل و عقایدی که در مبانی اسلام وجود دارد از آنها برای به دست آوردن فتوحات مادی کمک می‌گیرد.
این مدل ضرورت دستمایه گفتمان انقلاب است. با این مدل نه تنها می‌توان دهه چهار و پنج انقلاب را بهتر مدیریت کرد، بلکه برای جهان هم می‌تواند راهگشا باشد.
آفتهای مدیریت جهادی
از وی می‌پرسم چرا با وجود آنکه این مدیریت جهادی در کشور نهادینه شده بود و حتی قابل ارائه برای دیگر کشورهای جهان بود، ولی الان مورد غفلت قرار گرفته است، یا به عبارت دیگر چه آفت‌هایی این مدیریتهای جهادی را تهدید می‌کند، حیدری پاسخ پرسشم را این‌طور می‌دهد: «با آنکه مدیریت جهادی با انقلاب اسلامی متولد شد و مبدأ آن بود و با دفاع مقدس تشکیل گردید، ولی متاسفانه در دهه‌های دوم و سوم انقلاب  به جهات انحرافاتی که مسئولان اجرایی در مدل فکری داشتند، این مدل در دستور کار قرار نگرفت.
حال آنکه این مدل محصول تجربه یک دهه از انقلاب است و چنانچه در دهه‌های بیشتری مورد استفاده قرار گیرد جهش‌های بلندتری در دهه‌های بعدی خواهیم دید.
اینکه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از 34 سال از انقلاب این مدل را مطرح می‌کنند به این دلیل است که مناسبات حاکمیتی و روشهای دولتی و اجرایی از این مدل فاصله گرفته‌اند و رهبر انقلاب آن را گوشزد کردند.»
ضرورت همخوانی فرهنگ و اقتصاد
واقعیتی که در جامعه وجود دارد و همه باید آن را باور داشته باشیم این است که اگر کار اقتصادی هم که انجام می‌دهیم با فرهنگ ما همخوانی نداشته باشد دچار مشکل خواهیم شد و نمونه آن را الان دیدیم که اقتصاد ما خیلی با فرهنگ اسلامی و ملی ما همخوانی ندارد و این رویه باید اصلاح گردد.
اسماعیل کوثری، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفت‌وگوی تلفنی با گزارشگر کیهان با تاکید بر اقتصاد اسلامی و توجه به بحث فرهنگ در مقوله اقتصاد می‌گوید:«اقتصاد ما تاکنون بر اساس تفکر بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بوده و پیشرفت کرده است ولی بحث فرهنگ که مشخص است که مباحث اعتقادی، اسلامی و ملی ما را تشکیل می‌دهد و ما بر این اساس انقلاب را پایه‌ریزی کردیم و گفتیم استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. بنابراین همه چیز باید مستقل باشد نه آنکه اسمش استقلال باشد ولی عملا در اکثر مسائل وابسته شویم.»
منتخب مردم تهران با اشاره به اینکه در دوران دفاع مقدس با تدابیر خاص و روحیه انقلابی و اسلامی خود توانستیم یک تفکر بسیجی را در جبهه‌ها پیاده کنیم، اضافه می‌کند: «در سیاست هم باید همین‌طور باشیم و همچنین در مباحث علوم انسانی و تجربی که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید کردند، می‌توان از تجربه دیگران استفاده کرد ولی در بحث فرهنگ باید آمیخته با فرهنگ خودمان باشد و هیچ وابستگی با جایی نداشته باشیم.»
کوثری تاکید می‌کند: «اگر با فرهنگ اقتصادی اسلامی و عزم ملی وارد عرصه‌های تولیدی شویم و کیفیت تولید را بالا ببریم قطعا در عرصه‌های جهانی موفق خواهیم بود، افزایش کیفیت کار در مرحله عمل باعث تغییر در فرهنگ عملی خواهد شد.»
از وی در مورد نقاط ضعفی که در زمینه فرهنگی وجود دارد سوال می‌کنم، این‌طور پاسخم را می‌دهد: «خدا در قرآن فرموده کمتر حرف بزنید و بیشتر عمل کنید و منظور از عمل، عمل صالح است که می‌تواند در افراد اثرگذار باشد. با فرهنگ راستگویی و درست کار کردن و تعهد ایستادگی و مقاومت برای بالا بردن فرهنگ کیفیت کارها می‌توان در اقتصاد اثرگذار بود.»
ضرغام صادقی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس و نماینده مردم شیراز در گفت‌وگو با کیهان هم با اشاره به اینکه در همه ادیان ریشه و اساس کارها یک کار فرهنگی است و در دین مبین اسلام ریشه عمیق‌تری دارد، خاطرنشان می‌کند: «انقلاب اسلامی ما بر مبنای کارهای فرهنگی شکل گرفت و ریشه اصلی آن از حوزه و توسط حضرت امام(ره) بود و کار فرهنگی با عده اندکی شکل گرفت ولی از نظر تاثیرگذاری و حکومت‌داری طولانی مدت بود و تاثیر شگفتی داشت.»
وی هم مثل دیگر صاحب‌نظران، اثر کار فرهنگی بر 8 سال دفاع مقدس و نگاه مدیریت جهادی در این عرصه را قابل تحسین می‌داند و می‌گوید: «اگر نگاه مدیریتی جهادی باشد تاثیرگذاری آن بر کارهای علمی و تخصصی مشاهده خواهد شد.»
به اعتقاد این منتخب مردم شیراز در مجلس، اگر نگاه فرهنگی به عنوان یک نگاه قالب باشد تاثیرگذار است و اگر اقتصاد مقاومتی یک تکلیف تلقی شود با فرهنگ می‌توان آسان‌تر از تنگناها عبور کرد.
اگر فرهنگ در مدیریت اقتصادی و همراهی مردم عجین شود ترکیبی از نگاه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ایجاد می‌شود که به راحتی می‌توانیم از پیچ تاریخی عبور کنیم. اگر بحث فرهنگ نهادینه شود نه تنها می‌توانیم تحریم‌ها راساماندهی کنیم، بلکه شاهد جامعه‌ای پویا در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و علمی خواهیم بود.»