از شاخصه‌های مهم توسعه‌یافتگی هر جامعه، سرانه مطالعه و میزان تولید و مصرف اطلاعات و کالاهای فرهنگی در آن جامعه است. کتاب بهترین وسیله انتقال ادبی از نسلی به نسل دیگر است. تجربه جهانی نشان می‌دهد که رشد و توسعه تمدن‌ها ریشه در رشد فکری و فرهنگی جوامع دارد و بدون رشد فرهنگ کتاب‌خوانی نمی‌توان به رشد تمدنی دل‌خوش کرد. باید تأکید کرد که علی‌رغم رشد رسانه‌های گوناگون جمعی تاکنون هیچ رسانه‌ای نتوانسته است نقشی را که کتاب در رشد تمدن‌ها داشته است ایفا نماید. کشور تاریخی ما ایران با داشتن تمدن چندهزار ساله و مراکز متعدد علمی، فرهنگی و کتابخانه‌های معتبر و علما و دانشمندان بزرگ با آثار ارزشمند تاریخی همواره سرآمد دولت‌ها و ملت‌های دیگر بوده است. کارشناسان معتقدند اقوام و ملل مأنوس با مطالعه همواره توانسته‌اند فرهنگی با ماندگاری و پویایی بیشتر از خود به جای بگذارند. اعداد و ارقامی که هر سال مسئولان از سرانه مطالعه در کشور ارائه می‌کنند هرچند متفاوتند، اما در همه یک محور مشترک وجود دارد و آن هم پایین بودن سرانه مطالعه درایران در کنار نوسانات عددی (از 2 به 15 دقیقه و در نهایت 18 دقیقه)است که تاکنون ارائه شده است.
با وجود پیشرفت روزافزون فناوری و افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، هنوز هم کتاب منبع اصلی دانش و تفریح محسوب می‌شود و بسیاری از مردم از مطالعه کتاب لذت می‌برند. معاونت فرهنگی و تبلیغات نمایندگی ولی فقیه در سپاه در راستای گسترش فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی راهکارهایی نو و جذاب ارائه داده است. گزارش ما در راستای آشنایی با این راهکارها است.


روزنه معرفت
سردار محبی درباره مهم‌ترین برنامه‌های معاونت فرهنگی در زمینه کتاب و کتاب‌خوانی می‌گوید: نخستین برنامه نمایه‌سازی و معرفی کتاب‌های مفید و تأثیرگذار فرهنگی در بین نماز ظهر و عصر در قالب برنامه «روزنه معرفت» است. این برنامه با هدف آشنایی بیشتر کارکنان با تازه‌های حوزه نشر و اطلاع از محتوای آن‌ها راه‌اندازی شده و هر یکشنبه به صورت همزمان در بین نماز ظهر و عصر به مدت 4 دقیقه به صورت تصویری از طریق ویدئو پروژکشن به نمایش درمی‌آید.  تاکنون 60 عنوان کتاب در این قالب معرفی شده است.

 «همسفر دانا»؛ کتابی گویا
«کتاب گویا» یا کتاب صوتی، کتابی است که توسط یک یا چند گوینده خوانده می‌شود و به صورت فایل صوتی و یا گاهی اوقات به صورت نمایشنامه تنظیم و اجرا می‌شود. «کتاب گویا» ممکن است با موسیقی یا افکت‌های صوتی همراه باشد. در پاره‌ای موارد نویسنده با صدای خودش کتاب را می‌خواند و گاهی گویندگان حرفه‌ای این کار را انجام می‌دهند. تاریخچه تولید این کتاب‌ها به سال 1931 میلادی می‌رسد، یعنی زمانی که در ایالات متحده آمریکا این نوع کتاب‌ها برای نابینایان طراحی و اولین کتاب گویا در سال 1932 میلادی تولید شد. هم‌اکنون کتاب گویا پدیده‌ای شناخته شده در کشورهای توسعه یافته و در دسته‌بندی‌های مختلف شامل داستان، رمان، آثار مربوط به کودک و نوجوان، مذهبی، آموزشی، علمی، هنری و... است.
سردار حسن محبی از «همسفر دانا»‌ به عنوان دومین طرح ویژه این معاونت یاد می‌کند و می‌افزاید: این طرح به تولید کتاب گویا «ویژه فرماندهان و مسئولان» می‌پردازد. هر چند تولید کتاب‌های صوتی توسط ناشران کشور در سال‌های اخیر در حال انجام است ولی این معاونت در قالب برنامه «همسفر دانا» افزون بر تولید کتاب گویا نمونه‌های تولید شده را با هدف استفاده مخاطبان (فرماندهان و مسئولان و کارکنان سپاه) در قالب «جای ‌CD آفتابگیر» خودرو سواری طراحی و اجرا کرد. که تاکنون 9 عنوان کتاب گویا تولید شده است.
به گفته سردار محبی تاکنون کتاب‌های زیر تولید و در اختیار جامعه مخاطب قرار گرفته است: ردپای روباه، نقش مأموران MI6 در ایران (که به نقش جاسوسان انگلیسی و آلمانی در ایران در ایام کودتای 28 مرداد و جنگ جهانی دوم می‌پردازد.)، مأموریت در تهران، خاطرات ژنرال‌ هایزر (از افسران عالی‌رتبه آمریکا) ونقش او در حوادث قبل از انقلاب و زمینه‌سازی برای کودتا در ایران وحمایت از دولت بختیار، سلوک عارفان (شرح احوال تنی چند از عرفا و بزرگان دینی) و کتاب «خاطرات مستر همفر» جاسوس انگلیسی و مؤسس فرقه ضاله وهابیت، موعظه خوبان (حاوی هشدارها و سفارشات کوتاه اخلاقی و معنوی) و «احکام روزه» مطابق  با فتوای مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، کتاب با کاروان حسینی از مدینه تا مدینه جلد شماره 1 و 2 در خصوص قیام امام حسین(ع) و کتاب جریان شناسی نفوذ در انقلاب‌ها که به پدیده نفوذ دشمن در برخی از انقلاب‌ها و نابودی آنها می‌پردازد.
با توجه به پیشرفت علم و فرهنگ در میان جوامع مختلف و ارتقای سطح سواد مردم، کتاب‌خوانی یک ضرورت فراگیر شده است. اما چون پرداختن به امر مطالعه و ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی برای قشرهایی از جامعه  دشوارتر است لذا معاونت فرهنگی و تبلیغات سپاه در این حوزه بر آن شد تا شیوه‌ای نو پدید آورد که صوتی کردن کتب بود. این شیوه نوین به سبب در دسترس بودن ابزار و وسایل ضبط و پخش در هر‌جایی و هر زمانی فرصت مطالعه را برای تمام اقشار جامعه فراهم می‌آورد.

ببر، بخوان، بیار
کتاب و کتاب‌خوانی از اهرم‌های ارتقای فرهنگی هر کشور است؛ لذا تلاش می‌شود
تا با ابزارهای مختلف جذابیت کتاب و کتاب‌خوانی در بین مردم کشور افزون شود. میزان پیشرفت هر کشور و توسعه‌یافتگی مردمش را می‌توان در حد و اندازه و سرانه مطالعه مردمان آن کشور جست‌وجو کرد. مطالعه را می‌توان یکی از عوامل مهم توسعه‌یافتگی جامعه دانست.
سردار محبی راه‌اندازی کتاب‌خانه باز و دسترسی کارکنان به کتاب را از دیگر برنامه‌های این معاونت خواند و درباره اهداف این طرح گفت: دسترسی آسان به کتاب یکی از اهداف مهم ماست که در این مجموعه برای آن برنامه‌‌ریزی‌هایی صورت گرفته است و راه‌اندازی کتابخانه باز با شعار «ببر، بخوان، بیار» برای تمامی رده‌های سپاه و با مشارکت فرماندهان و مسئولان این نهاد در حال انجام است. در این راستا برای تجهیز تمام رده‌ها و اماکن سپاه به کتابخانه باز برنامه‌ریزی شده است.
وی درباره دیگر اقدامات این معاونت برای دسترسی آسان به کتاب افزود: برای تجهیز تختخواب دانشجویان، فراگیران و کارکنان اقامتی در خوابگاه‌ها طرحی برای کارکنان داریم که به صورت آزمایشی انجام شده است. 900 عدد کتابدان تولید و در اختیار رده‌های منتخب قرار گرفته است. کتابدان به تختخواب متصل شده و امکان مطالعه را در ساعات استراحت و به ویژه ساعات پایانی شب و ابتدای صبح را برای فرد فراهم می‌آورد.

نرم‌افزار جامع کتابخانه‌های عمومی سپاه
«نرم‌افزار جامع کتابخانه‌های عمومی سپاه» طرح دیگر این معاونت برای ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی است و با اهداف زیر طراحی و نمونه آزمایشی آن در اختیار رده‌های کاربر قرار گرفته است:
سازمان‌دهی کتابخانه‌های عمومی سپاه، استفاده منسجم از یک نرم‌افزار و جلوگیری از ایجاد ناهمگونی در نحوه چینش کتاب در کتابخانه‌ها، رصد و پایان میزان استقبال و مطالعه کتاب در بین کارکنان در سراسر کشور به صورت گزارش‌گیری سیستمی ماهانه، رصد و پایان کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های سپاه و آگاهی از کمبود کتاب و تأمین نیازهای کتابخانه‌های عمومی
سپاه.
در حال حاضر 488 کتابخانه در سراسر کشور به کارکنان سپاه خدمات‌رسانی می‌کنند. در این نرم‌افزار برای اطلاع کتابداران و مسئولان هر رده، اطلاعات20هزار عنوان کتاب از انتشاراتی‌های مختلف کشور با جزئیات کامل تعبیه شده
است.

چاپ و مبادله کتاب
معاونت فرهنگی و تبلیغات سپاه در سال‌های گذشته تألیفات متعددی را به شرح زیر تهیه کرده و به چاپ رسانده است: کتاب‌های تقویم مناسبت‌های شمسی و قمری، کتابنامه پاسداران اهل قلم، پنج کتاب مربوط به پنج کنگره برگزار شده شعر پاسدار، کتاب پیام و بیانات نوروزی، 40 عنوان کتاب در خصوص سبک زندگی اسلامی مبتنی بر آیات، قرآن بشیر، مبانی دینی اقتصاد مقاومتی در عرصه اقدام و عمل، جریان‌شناسی رسانه‌های ضدانقلاب، الگوی فرهنگ نهادی سپاه از جمله این تولیدات می‌باشند.
سردار محبی با بیان این که طرح «مبادله کتاب» نیز از سوی این معاونت به صورت آزمایشی در ستاد نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه و در سه نوبت به انجام رسیده گفت: این طرح با استقبال کارکنان مواجه شده و در سال 1395 در رده‌های کشور به صورت فصلی برگزار خواهد شد.

تفاهم‌نامه همکاری با ناشران مطرح
سردار محبی درباره شیوه حضور معاونت فرهنگی و تبلیغات سپاه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب گفت: این معاونت در بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت کرد و در این غرفه به راهنمایی فرماندهان، مسئولان و کارکنان برای بهره‌مندی بهتر از ظرفیت نمایشگاه، اطلاع از تازه‌های نشر و برنامه‌های متنوع دیگر پرداخت. در بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تعداد 500 هزار قطعه بن تخفیف کتاب در بین کارکنان این نهاد توزیع و برای بهره‌مندی آنها از تخفیف بن‌های کتاب، با 54 انتشارات مطرح کشور تفاهم‌نامه همکاری امضاء شد.

جشنواره کتاب‌خوانی
معاون فرهنگی و تبلیغات سپاه در پاسخ به این پرسش که معاونت تحت مدیریتش چه اقداماتی در زمینه برگزاری مسابقات کتاب‌خوانی انجام داده است؟ توضیح داد: افزون بر صدها مسابقه فرهنگی که با مدیریت رده‌های سپاه در سراسر کشور برنامه‌ریزی شده است. این معاونت جشنواره بزرگ کتاب‌خوانی را برای تمامی کارکنان شاغل و بازنشسته و خانواده‌های آن‌ها و همچنین سربازان برنامه‌ریزی کرده و به صورت فصلی به اجرا درمی‌آورد. در هر مرحله به تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان جوایزی اعطا می‌شود که اهدای چندین خودروی سواری و چند صد جایزه متنوع دیگر از جمله آنهاست. در اولین فصل از مسابقه کتاب‌خوانی که از تیر ماه آغاز شد و تا پانزدهم مهر ادامه داشت. بیش از 101 جایزه به مبلغ یک میلیارد ریال به نفرات برتر اهدا شد. در فصل اول جشنواره کتاب‌خوانی، کتاب‌های من انقلابی‌ام از (انتشارات روایت فتح)، عباس دست‌طلا (انتشارات فاتحان) و راهنمای خانواده‌ها (راز شاد زیستن و خوشبختی در کانون گرم خانواده) (انتشارات منشور وحی) برای مطالعه کارکنان شاغل در سپاه در عضویت‌های مختلف و خانواده‌ها پیش‌بینی شده بود.

سخن آخر
هر چند که سرانه مطالعه در کشور سیر نزولی داشته اما ایران همواره مهد کتاب و کتاب‌خوانی بوده و خواهد بود و پر واضح است که با برنامه‌هایی مشابه از سوی نظام و نهادها، رقابتی بالفعل در جامعه و در میان مردم دوباره شکل خواهد گرفت. به امید آن روز.
ر. تیرگری