سرویس خارجی -

بلافاصله پس از شکست کودتا در ترکیه، گمانه‌زنی‌ها در مورد عوامل واقعی و پشت پرده آن آغاز شده است و این تحلیل‌ها همچنان ادامه دارد.
در این میان، دولت آنکارا و مقامات این کشور و به خصوص «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه، روی «فتح‌الله گولن» متمرکز شده‌اند و به‌طور هماهنگ می‌گویند وی نفر اول و فرمانده و طراح اصلی کودتاست و دولت آمریکا باید او را در پنسیلوانیا دستگیر کند و به دولت ترکیه تحویل بدهد.
اردوغان در آخرین اظهارات خود تصریح کرده: «پیش از این به رئیس‌جمهوری آمریکا گفته بودم این مردی که در «پنسیلوانیا» ساکن است (گولن)، می‌خواهد در ترکیه کودتا کند، او را تحویل ترکیه بدهید. واشنگتن این درخواست مرا قبول نکرد. حال دوباره (به آمریکا) می‌گویم؛ اگر شریک راهبردی ما هستید، او را تحویل ترکیه دهید.»
«مولود چاوش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه نیز گفته طی تماس تلفنی با «جان کری» وزیر خارجه آمریکا، رسما از او خواسته است گولن را تحویل ترکیه بدهد. چاوش اوغلو گفته:‌«به جان کری گفتم گولن پشت کودتا بوده است.» «بن‌علی ایلدریم» نخست‌وزیر ترکیه هم می‌گوید گولن و عواملش طراح و مجری این کودتا بوده‌اند. ایلدریم نیز هم‌صدا با دیگر مقامات آنکارا خواستار استرداد گولن به ترکیه شده است.
این اتهام‌زنی‌های شفاف در مقابل، واکنش جان کری و فتح‌الله گولن را به دنبال داشت؛ وزیر خارجه آمریکا ضمن رد این درخواست، از آنکارا خواسته اگر سندی دارد به واشنگتن ارائه  کند. جان کری همچنین در گفت‌وگوی تلفنی با چاوش اوغلو، مشارکت واشنگتن در تلاش برای کودتا در ترکیه را رد کرده و آن را کاملا دروغ دانسته است. جان کری حتی گفته این موضع‌گیری آنکارا می‌تواند به روابط آمریکا و ترکیه لطمه وارد کند.
گولن هم که قبلا واعظ، نویسنده و مدرس علوم اخلاقی و الهیات در ترکیه بوده و هم اکنون در تبعیدی خود خواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر می‌برد، اتهام کودتا را توهین به خود دانسته و حتی گفته: «قیام اعضای ارتش ترکیه می‌تواند صحنه‌سازی دولت باشد و شخص اردوغان پشت آن قرار دارد».
موضع‌گیری‌های هماهنگ آنکارا علیه گولن و واکنش این فرد به سران ترکیه، و مصداق‌های مرتبط دیگری که از این پس ذکر می‌شود، شماری از کارشناسان  را متقاعد کرده که اصل کودتا احتمالا «ساختگی» بوده است.
بر اساس تصاویر جدیدی که از خیابان‌های آنکارا و اسلامبول منتشر شده، شماری از شهروندان که در اعتراض به کودتا، وارد خیابان‌ها شده بودند، سلاح و تجهیزات ضدشورش همراه داشته‌اند و این نشان می‌دهد که آنها برخلاف آنچه اعلام می‌شد، از نیروهای مخفی و امنیتی بوده‌اند.
کارشناسان و ناظران ممکن است که درباره واقعی بودن و یا ساختگی بودن کودتا با هم اختلاف داشته باشند، ولی همه سر یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن این است که اردوغان از ماجرای  کودتا قدرتمند خارج شد تا آنجا که خودش این کودتا را  «لطف الهی» دانست.
هم اکنون در عرصه میدانی همه چیز به نفع حزب حاکم «عدالت و توسعه» پیش می‌رود؛ در خیابان‌ها عده‌ای در گروه‌های هزاران نفری به حمایت از این حزب و اردوغان راهپیمایی می‌کنند، بیش از 6000 نفر به اتهام ارتباط داشتن با کودتا، بازداشت شده‌اند و فقط شمار بازداشتی‌های قضات به 2745 نفر رسیده است. حتی گفته شده کودتاچیان عامل ساقط شدن جنگنده «سوخو - 24»‌ روسیه در آسمان سوریه (آذر ماه گذشته) بوده و با این اقدام خود، می‌خواسته‌اند روابط آنکارا - مسکو را تیره کنند. ظاهرا خلبان ترک ساقط‌کننده سوخو در مراحل  اجرای کودتای جمعه شب کشته شده است.
در یک جمع‌بندی رسانه‌های ترکیه القا می‌کنند اردوغان هم اکنون به یک چهره محبوب سیاسی در ترکیه تبدیل شده و همه این اعتبار و محبوبیت مجدد او مرهون یک کودتای چند ساعته نافرجام است. کودتایی که هنوز کسی نمی‌داند ساختگی بوده است یا واقعی.
از تحولات میدانی در ترکیه نیز خبر رسیده بر تعداد دستگیرشدگان مرتبط با کودتا افزوده می‌شود، اما این دستگیری در حجم و اندازه روزهای نخست نیست. شمار تلفات کودتا نیز به 265 نفر  و مجروحان هم بیش از 2100 نفر رسیده که بیشتر آنها کودتاچیان ارتش هستند! از مجموع کشته‌شدگان، 104 نفر کودتاچی، حدود 40 تن نیروی امنیتی و بقیه غیرنظامی بوده‌اند.
از «آکین اوزتورک» فرمانده سابق نیروی هوایی ترکیه که دوره‌‌های آموزشی خود را در اسرائیل گذرانده به عنوان مغز متفکر کودتا نام برده می‌شود و گفته می‌شود که وی به همراه دامادش سرهنگ «هاکان کاراکوش» از غیبت سایر ژنرال‌ها استفاده کرده و این کودتا را ترتیب داده‌اند.
در شب جمعه ژنرال «عابدین اونال» فرمانده نیروی هوایی و دیگر فرماندهان ارشد این نیرو از آنکارا به اسلامبول رفته و در مراسم ازدواج دختر ژنرال «ایلهان شانوز» فرمانده نیروهای دفاع هوایی ترکیه شرکت کرده بودند.
در پایگاه هوایی معروف «اینجرلیک» نیز نیروهای امنیتی چندین فرمانده ارشد را به اتهام مشارکت در کودتا بازداشت کرده‌اند. همچنین، به گفته منابع رسمی، همه کودتاچیان مستقر در ستاد مشترک ارتش ترکیه بازداشت شده‌اند.
در عرصه جهانی هم واکنش مصر به کودتا در ترکیه با واکنش‌های دیگر کاملا متفاوت بوده است؛ «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر، در صفحه توئیتر خود نوشته: «کودتای ارتش ترکیه علیه اردوغان، نتیجه سیاست‌های شکست‌خورده وی در منطقه بوده است.» اتفاقا نظامیان ترک نیز بر اساس همین ارزیابی نادرست، دست به کودتا زدند، اما با ورود مردم به صحنه، غافلگیر شدند.
مصر حتی در شورای امنیت با اعتراض به بندهایی از بیانیه این شورا علیه کودتاچیان ترک، مانع تصویب بیانیه شورای امنیت در محکومیت این کودتا شده است.
السیسی در سال 2013 با انجام کودتایی، «محمد مرسی» رئیس‌جمهور قانونی مصر را بازداشت کرد و سپس، طی یک انتخابات فرمایشی، خود رئیس‌جمهور مصر شد.