تأملی بر طرح ازدواج سبز وزارت ورزش و جوانان
...خواجه در فکر نوع لیوان است!
ازدواج یکی از اساسی‌ترین رخدادهای اجتماعی و به عبارتی مهمترین آنهاست چراکه با ازدواج خانواده به عنوان پایه واساس جامعه تشکیل می‌شود. امر و تشویق به ازدواج همواره در سنت و دین ما بسیار پر اهمیت بوده و بزرگان هر قوم و خانواده سعی در زمینه‌سازی و کمک به این امر مبارک داشته‌اند.
امروزه با تغییرات شگرفی که در نوع دیدگاه‌ها و سبک زندگی جامعه به وجود آمده است، ازدواج از یک سنت حسنه و مبارک که معمولا با سادگی و تساهل انجام می‌گرفت تبدیل به یک پروژه سنگین شده است که مقدمات و موخرات خاصی دارد. اگر تا دیروز با اندک حمایت خانواده‌ها بنای ازدواج گذاشته و با سادگی و بی‌تکلف بودن طرفین و بهره مندی از حداقل امکانات یک خانواده تشکیل می‌شد، امروزه تامین بسیاری از امکانات لازم برای تشکیل خانواده مثل شغل مناسب، مسکن، حمایت مالی و سیاستهای تشویقی از عهده خانواده‌ها بیرون است و به نظر نقش و جایگاه حاکمیت و بطور خاص دولت و مجلس در این عرصه پر‌رنگ‌تر می‌نماید. حال که به نقش مسئولان امر در زمینه‌سازی و رفع موانع ازدواج جوانان اذعان داریم طبیعتاً باید شاهد تلاش و تکاپوی آنها در راه حل مشکلات ازدواج باشیم اما هرچه بیشتر می‌نگریم خبری از طرح و راهکاری ویژه نیست، البته هر از چند گاهی طرحی برای خالی نبودن عریضه مطرح می‌شود که تقریبا کمترین تأثیر بر حل مشکل جوانان را ندارد. یکی از طرح‌های مشعشع اخیر که زمزمه‌های آن از سال گذشته مطرح شد و در روزهای گذشته نیز شاهد اظهار نظر یکی از مسئولان امر درباره آن بودیم طرح ازدواج سبز است که در این نوشتار بیشتر به آن می‌پردازیم.
***
ازدواج سبز!
«ازدواج سبز» نام طرحی است که معاون امورجوانان وزارت ورزش و جوانان آبان ماه سال گذشته ازآن رونمایی کرد، ازدواجی که قرار است با هدف اصلاح الگوهای اجتماعی و زیست محیطی انجام شود.در این نوع ازدواج استفاده نکردن از ظروف غیرقابل بازیافت، امتناع از بوق زدن، استفاده نکردن از کاغذ برای کارت دعوت، جلوگیری از مصرف زیاد آب و تولید زیاد زباله، اقدام به کاشت نهال در مراسم عروسی و ... مد نظر است. حال با تأمل بیشتر به توضیحات معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان درباره ازدواج سبز توجه کنید:
محمدرضا رستمی معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان گفت: «قرار است در این طرح دو امر اجتماعی و محیط زیستی ترکیب شوند و یک الگوی جدید به اسم ازدواج سبز متولد شود.»
رستمی درباره ازدواج سبز و اهمیت آن می‌گوید: «مسائل زیست محیطی اهمیت بسیار زیادی دارد. برهمین اساس تمام بخش‌های اجتماعی و فرهنگی درگیر این مسئله شدند. کلمات و جنبش‌هایی مانند صنعت سبز، اقتصاد سبز، هنر سبز و دانشگاه سبز به وجود آمدند و در دنیا فعال شدند تا آینده جهان را به یک آینده قابل زندگی برای ساکنان زمین تبدیل کنند. یکی از بهترین زمینه‌هایی که می‌توان در جهت فرهنگ‌سازی زیست محیطی کمک گرفت حوزه ازدواج و خانواده است. یعنی افرادی که به زندگی باهم فکر می‌کنند و می‌خواهند آینده‌ای باهم داشته باشند این فرهنگ در زندگی آینده آنها رعایت شود.»
وی شاخص‌های ازدواج سبز را اینطور توضیح می‌دهد: «می توان در ازدواج سبز بخشی از مهریه را به فعالیت‌های زیست محیطی مثل کاشت نهال اختصاص داد. یا اینکه هزینه مراسم ازدواج را برای کمک به بخش‌های محیط زیستی مانند محیط بانان اختصاص داد. به جای استفاده از کارتهای دعوت کاغذی از کارتهای الکترونیکی استفاده شود، کاشت نهال و گل به یکی از بخش‌های مراسم عروسی تبدیل شود. افراد از استفاده از ظروف یکبار مصرف در مراسم‌های عروسی پرهیز کنند و فقط از ظروفی که قابل تبدیل هستند و یا هزینه کمتری برای محیط زیست دارند استفاده شود. در مراسمشان حداقل زباله را تولید کنند و به مصرف آب در طول مراسم توجه داشته باشند. از خودروهایی که آلودگی کمتری برای محیط زیست دارند در مراسم و بعد در طول زندگی مشترک استفاده کنند، مصرف آب و انرژی را به حداقل برسانند.»
طبق گفته‌های رستمی آلودگی‌های زیست محیطی مثل بوق زدن‌های مکرر و بندآوردن خیابان و ایجاد ترافیک از برنامه‌های عروسی حذف خواهد شد. رستمی با یک نگاه آینده نگر می‌افزاید: «در حال حاضر وزارت فرهنگ به فکر الگوهای اشتباهی که فعلا وجود ندارد و ممکن است یک روز به فرهنگ ازدواج اضافه شود هم هست و قرار است از همین الان به فکر مقابله با آنها باشد.»
تدوین شاخص‌های ازدواج سبز
در روزهای اخیر هم سرپرست دفتر محیط زیست و توسعه پایدار وزارت ورزش و جوانان از تدوین شاخص‌های ازدواج سبز خبر داد.
رضا شجیع با بیان اینکه طرح ازدواج سبز با شدت! در وزارت ورزش و جوانان در حال پیگیری است، گفت: «این طرح پس از بررسی و نهایی شدن شاخص‌ها برای تصویب به ستاد ملی ساماندهی امور جوانان ارائه می‌شود.»
وی ادامه داد: «به دلیل حساسیت‌های بسیار زیاد! پیرامون طرح ازدواج سبز، بررسی‌ها با دقت در حال انجام است تا طرح نهایی قابلیت اجرایی داشته باشد و به پروژه‌ای غیرقابل اجرا تبدیل نشود. همچنین اگر ابعاد مختلف طرح ازدواج سبز سنجیده نشود ممکن است در نهایت نتیجه عکس دریافت کنیم.»
وی از تشکیل کارگروه تخصصی برای بررسی جوانب مختلف این طرح خبر داد و افزود: «به تازگی یک مورد ازدواج سبز به ثبت رسید که در آن کاشت نهال به عنوان مهریه در نظر گرفته شده بود که این زوج از سوی وزیر ورزش و جوانان مورد تقدیر قرار گرفتند. همچنین وزارت ورزش و جوانان از تمامی زوجینی که به نحوی ازدواج سبز را سرلوحه کار خود قرار دهند، تقدیر و تمجید می‌کند.»
شجیع با تاکید بر اهمیت الگوسازی در زمینه ازدواج سبز خاطرنشان کرد: «اگر ازدواج سبز به شکل یک فرهنگ در میان جوانان همه‌گیر شد، آثار مثبت آن برای جامعه و محیط زیست کشور نمایان می‌شود. البته مسائل فرهنگی و اجتماعی دستوری نیست و با دستورالعمل و حتی قانون نمی‌توانیم جامعه را قانع کنیم بلکه فرهنگ ازدواج سبز باید از دل خود جوانان بجوشد تا تاثیرات فرهنگی آن را شاهد باشیم.»
وی با اشاره به تدوین شاخص‌های طرح ازدواج سبز از سوی دفتر محیط زیست و توسعه پایدار وزارت ورزش و جوانان افزود: «در حال حاضر در مراسم عروسی شاهد ریخت و پاشهای بسیاری هستیم که در طرح ازدواج سبز، کنترل این ریخت و پاشها پیش بینی شده است. همچنین استفاده از مواد بازیافتی یا قابل بازیافت و کاشت نهال به عنوان نماد ازدواج در طرح ازدواج سبز مورد توجه قرار گرفته است.»
وی در پاسخ به این سوال که چرا وزارت ورزش و جوانان به جای تاکید بر افزایش ازدواج و ارائه تسهیلات به جوانان، اولویت خود را به طرح ازدواج سبز اختصاص داده است؟ گفت: «ما در چارچوب وظایف خود به جنبه محیط زیستی ازدواج توجه داریم و معتقدیم انجام مراسم ازدواج با خرج کمتر و استفاده از مواد مصرفی کمتر، سبب تشویق جوانان به ازدواج می‌شود. با توجه به مشکلات اقتصادی جوانان برای ازدواج به نظر می‌رسد ازدواج سبز با کاهش هزینه‌های مراسم عروسی می‌تواند در افزایش آمار ازدواج میان جوانان هم موثر باشد.»
خسته نباشید
حال که نظرات مسئولان وزارت ورزش و جوانان را ملاحظه کردیم و متوجه شدیم با چه پیگیری و شدت عملی به دنبال این طرح مهم و حیاتی هستند جا دارد یک خسته نباشید اساسی به آنها بگوییم و اما بعد از آن نظر این دوستان به خصوص معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان که البته نمی‌خواهیم قصد خیر و فکر مثبت آنها را تخطئه کنیم به این نکته جلب کنیم که توجه به محیط زیست و جلوگیری از رفتارهای ناهنجار زیست محیطی نه تنها در مراسم ازدواج بلکه در هر مراسمی و بهتر بگوییم در هر روز زندگی ما دارای اهمیت ویژه‌ای است و طبعاً کسی با آن مخالف نیست اما به راستی‌خروجی وزارت خانه‌ای که رسیدگی به امور جوانان را یدک می‌کشد و توقع و انتظار از آن برای کمک و زمینه‌سازی حل مشکلات جوانان ازجمله اساسی‌ترین نیاز آنها یعنی ازدواج می‌رود باید تلاش برای مصرف گل مصنوعی یا بوق نزدن در مراسم عروسی باشد؟ اساساً دوستان فعال در وزارت ورزش و جوانان طرح و برنامه دیگری برای کمک به این نیاز مهم جوانان دارند؟
کدام مراسم؟
اینکه مسئول محترم حوزه مسئولیت خود را از چند گام جلوتر شروع کند جای بحث دارد. آیا این مسئولان فکر می‌کنند همه جوانان در سن ازدواج مشکلات تشکیل خانواده را پشت سر گذاشته و فقط مراسم ازدواجشان مانده که منتظر ابلاغ آن از سوی وزارت ورزش و جوانان هستند تا مبادا یک لیوان یا ظرف غیرقابل بازیافت در عروسی آنها استفاده شود؟ اینکه در مراسم عروسی و ازدواج نکات زیست محیطی رعایت شود مستلزم این است که دو جوان توانسته باشند موانع و مشکلات ازدواج ازجمله اشتغال، مسکن، هزینه‌های سرسام آور مختلف را از پیش رو برداشته و برای زیر یک سقف رفتن و شروع زندگی مشترک مراسم برگزار کنند، هرچند ممکن است خود مراسم هم برای خیلی از جوانان موضوعیت نداشته باشد و خیلی ساده یا بدون مراسم و تشریفات زندگی خود را آغاز کنند.
آیا مسئولان محترم وزارت ورزش و جوانان که به نظر می‌آید بیشتر دنبال مقوله ورزش هستند تا جوانان شروع مقوله ازدواج را از مراسم عروسی به بعد مورد توجه قرار می‌دهند یا به راه ناهموار و سخت جوانان تا رسیدن به مراسم هم واقفند؟ البته نمی‌توان گفت در زمینه ازدواج در این وزارتخانه یا مجموعه دولت و مجلس هیچ کاری انجام نمی‌شود اما وقتی بی‌میلی جوانان به امر مهم ازدواج به دلیل مشکلات، علی رغم نیاز و موافقت آنها با اصل این پیوند مبارک را می‌بینیم یا شاهد آمار نا مطلوب میزان ازدواج در کشور هستیم متوجه می‌شویم کار ویژه و مناسبی از طرف مسئولان مربوطه صورت نگرفته است.
آیا ازدواج اولویت است؟
این روزها وقتی به تعداد زیاد جوانان کشورمان که پشت دیوار مشکلات در آرزوی ازدواج به سر می‌برند یا با فشار سنگین این موانع قید ازدواج را زده‌اند می‌نگریم از خود می‌پرسیم به راستی ازدواج به موقع جوانان که در فرهنگ و آیین ما بسیار مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است در بین مسئولان محترم دارای اولویت است؟ فراموش نکنید که پیشتر گفتیم امروزه رفع نیاز‌های اساسی جوانان برای ازدواج از جمله مسکن، شغل و ... تقریباً از عهده خانواده‌ها خارج شده است و بیشتر امید به حاکمیت و بطور واضح دولت و مجلس است تا با طرح‌های مناسب این مشکلات را حل کنند.وقتی در کشوری با میلیونها جوان که آرزوی بسیاری از کشورها برخورداری از این مزیت تعیین‌کننده است مسئله جوانان دارای اولویت نباشد به نوعی کفران نعمت است. وقتی توجه به صنعت خودروسازی و پرداخت وامهای کلان برای خرید خودرو اهمیت پیدا می‌کند اما برای پرداخت اندک وام کم اثر به جوانی که حاضر شده علی رغم مشکلات، وارد گود شود و تشکیل خانواده دهد به بهانه نداشتن بودجه و اعتبار سنگ اندازی می‌شود بایدنگران شد. این روزها خبر فیش‌های حقوقی چند ده میلیونی برخی مدیران کم بهره و پر خرج داغ دل جوانانی که ماه‌ها در صف انتظار دریافت وام ازدواج مانده‌اند را تازه می‌کند و آنها با خود می‌گویند آیا منابع مالی فقط برای ازدواج جوانان محدود است؟
البته انتظار کمک و برنامه‌ریزی دولت ومجلس برای حل مشکل ازدواج جوانان به این معنی نیست که جوان در آستانه ازدواج تلاش نکند و فقط منتظر حل مشکل توسط مسئولان باشد اما باید قبول کنیم برخی مشکلات به تنهایی به وسیله خود جوان قابل حل نیست ، مثلاً جوانان بی‌شماری که سالها درپی تحصیل علم بوده‌اند و امروز هیچ شغل مناسبی را نمی‌یابند و یا اگر شغلی پیدا می‌کنند در راه تأمین مسکن مناسب و حد اقلی دچار مشکل می‌شوند چگونه باید به تنهایی از عهده این مسائل برآیند؟
آیا در شرایطی که شاهد افزایش بیکاری در جامعه هستیم می‌توان توقع داشت جوان بیکار ما ازدواج کند؟ باید حمایت از کارگاه‌ها و صنایع کوچک به معنی واقعی و با راهکار درست در دستور کار دولت‌باشد یا وامهای خود اشتغالی و هر طرح دیگری که می‌تواند مشکل اشتغال جوانان را حل کند سرلوحه کار قرار گیرد. توجه به مسکن جوانان نیز موضوع بسیار مهمی است که به ویژه در سالهای اخیر تبدیل به سنگ پیش پای آنها در راه تشکیل خانواده شده است و این وظیفه مسئولان است که به جای مزخرف خواندن فلان طرح مسکن حداقل جایگزین مناسبی برای آن قرار دهند و به جای پرداخت وام مسکن که پرداخت اقساط آن از عهده بسیاری از جوانان بر نمی‌آید یا در کنار آن طرح‌های مناسب‌تری ارائه دهند. تشکیل صندوقهای ویژه حمایت از ازدواج یا تلاش برای پرداخت بهینه و کاربردی وام مناسب ازدواج (که اکنون با افزایش آن روضه خوانی سیستم بانکی برای پرداخت آن بالا گرفته است) با اقساط پایین به جوانان و هرگونه حمایت ازآنها باید بطور ملموس و بدون شعار زدگی از سوی مسئولان مورد توجه قرار گیرد.
کمک به سیاستهای جمعیتی
یکی از مواردی که با تأکید ویژه رهبر معظم انقلاب به بحث روز جامعه تبدیل شده است، اصلاح سیاستهای جمعیتی و تشویق خانواده‌ها به فرزند آوری است، همچنین تشویق جوانان به ازدواج و در نتیجه کمک به رشد جمعیت قبل از عبور از پنجره طلائی جمعیت که به واسطه جوان بودن حال حاضر جمعیت قالب کشور در آن به سر می‌بریم.شرایط ویژه جمعیتی کشورمان به گونه‌ای است که خیلی از کشورها آرزوی آن را دارند، یعنی وجود نسل جوان در سن باروری یا در آستانه آن. اهمیت این موهبت در این است که با این جمعیت مناسب جوان، کشورما از پتانسیل زایش و رشد جمعیت بسیار مناسبی برخوردار است که در صورت استفاده به موقع و هوشیاری، آینده خوبی ازنظر ترکیب جمعیت و پشتوانه نیروی مولد در انتظار ما خواهد بود که از جنبه‌های بسیاری قابل ارزش گذاری است. اینکه ما در آینده دور‌تر نیروی کار مناسب، جوان سرزنده، جامعه‌ای پویا، دارای فکرهای مولد وخلاق وپشتوانه جمعیتی مناسبی داشته باشیم از نظر اجتماعی، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و...دارای اهمیت و ارزش فوق العاده است و به همین میزان در صورت غفلت و گذر از این شرایط ویژه خسارات جبران‌ناپذیری بر ما و کشورمان خواهد گذشت.
اهمیت نیروی کار مناسب، کافی، خلاق و پویا به حدی است که برخی کشورهای پیشرفته که از رشد جمعیت مناسبی برخوردار نیستند برای تداوم پیشرفت و گذر از تهدیدات خلأ جمعیتی دست نیاز به سوی کشورهای دیگر دراز کرده و با سیاستهای تشویقی نسل جوان و تحصیل کرده دیگر جوامع را جذب می کنند تا از قافله رشد وتوسعه عقب نمانند چرا که به خوبی بر اهمیت نیروی انسانی در این مسیر واقف هستند، حال که ما می‌توانیم آینده میهنمان را با تکیه بر فکر و بازوی جوانان کم نظیر ودر مواردی بی‌نظیر ایرانی به بهترین وجه رقم بزنیم چرا در این مسیر با سیاستهای غلط ودر مواردی با فرهنگ‌سازی‌های نامناسب تیشه بر ریشه خود میزنیم؟
حمایت قبل از خسارت
دولت، مجلس ودرکل نظام جمهوری اسلامی باید با سیاستهای تشویقی واقعی وکارآمد و نه صرفاً شعاری و رفع تکلیفی، رفع موانع اساسی ازدواج وتشکیل خانواده مثل حل معضل بیکاری و مسکن وسیاست‌های حمایتی، کار فرهنگی دلسوزانه و کارشناسانه در جهت تشویق جوانان به ازدواج و فرزندآوری علاج واقعه را قبل از وقوع نمایند.این که ما درشعار جوانان را به تشکیل خانواده تشویق کنیم ولی در عمل مثلا برای یک وام بانکی ازدواج آنقدر از هفت خوان‌های دشوار عبور دهیم زیبنده کشور ثروتمندی چون ایران نیست ضمن اینکه پر واضح است هر مقدار هزینه برای حمایت وتشویق جوانان به امر مقدس ازدواج و فرزندآوری درواقع نوعی سرمایه گذاری پر سود و پرمنفعت است که هم باعث حفظ کشورمان ازخطر فقر جمعیتی وخلأ نیروی جوان و پرانرژی در آینده می‌شود و هم با ازدواج به موقع وآسان جوانانمان، آنها را از بسیاری از خطرها و انحرافات ولغزشهایی که متاسفانه به وفور درکمین آنها است حفظ می‌کنیم.متأسفانه دولت و مجلس به موقع با بسته‌های تشویقی مالی وحمایتی و ایجاد شغل و تأمین مسکن مناسب، جوانان در سن ازدواج جامعه را زیر پر وبال خود نمی‌گیرند اما پس از لغزش و انحراف همان جوان مثل افتادن در دام اعتیاد و لغزشهای خطرناک دیگر که در مواقع بسیاری بر اثر بیکاری یا عدم توان در تشکیل به موقع خانواده به وجود می‌آیند حاضرند بسته حمایتی ترک اعتیاد وغیره برای او فراهم کنند، چه بسا اگر هزینه‌ای که برای درمان یک جوان معتاد یا نگهداری جوان زورگیر یا سارق و غیره در زندان قبل از این و به موقع صرف کمک به وی برای داشتن شغل و تشکیل خانواده می‌شد امروز شرایط مناسبی داشت، صرف نظر از اینکه این معضلات چقدر می‌تواند هزینه مادی ومعنوی بر دوش جامعه تحمیل کند.
سخنی هم با جوانان
حال که برخی مشکلات پیش روی جوانان در راه ازدواج و تشکیل خانواده را گفتیم و از مسئولان امر خواستیم در راه حل این مشکلات به درستی قدم بردارند، نباید از این نکته هم غافل شد که برخی موانع و مشکلات غیراساسی همچون تأکید به برگزاری مراسم آنچنانی و یا ریخت و پاشهای غیرمعمول و معقول یا تأکید بر داشتن مسکن ویژه از سوی خود آنها و خانواده‌ها دامن زده می‌شود. در واقع می‌تواند با خواست و اصلاح دید جوانان و خانواده‌های آنان و دوری از چشم وهم چشمی شرایط برای ازدواج آسان مهیا شود که در این بین نقش خانواده‌ها در کمک به جوانان و دوری از سخت‌گیری‌ها می‌تواند گره گشا باشد.در بخش فرهنگی هم وظیفه رسانه‌های مختلف واهل منبر و متولیان فرهنگی دولتی وغیر دولتی است تا با فرهنگ‌سازی و اصلاح فرهنگهای غلط رایج در ازدواج به کمک خانواده‌ها بیایند تا ازدواج که در ذهن برخی جوانان امری ناممکن و دور می‌نماید تبدیل به همان سنت حسنه ساده، بی‌آلایش و پر برکت شود.
ازدواج در ماهیت و جوهره خود سبز و پر برکت و حیات‌بخش است اگر با سخت‌گیری و مشکلات خودساخته دچار پژمردگی نشود.