هشدارهاي جدي افزايش مصرف آب همزمان با ايام خانه تكاني (بخش نخست)
گاهي يك بار شستن هم كافي است!(گزارش روز)
گروه گزارش
حتما يادمان هست يا شايد هم از خاطرات و عكس‌هاي باقي مانده از گذشته يادمان باشد، آن روزهاي نزديك عيد كه تقريبا بساط شستن فرش و قاليچه در همه حياط‌هاي بزرگ پهن می‌شد و چند نفر از مرد و زن گرفته تا بزرگ و كوچك با پارو و پودرهاي رختشويي و جارو و نهايت چند برس به جان فرش‌هاي سنگين می‌افتادند و حسابي آنها را می‌سابيدند تا برق بزند و به قول همان قديمي‌ها غبار اين يك سال از تنش برود. بعد هم با همان چند سطل آبي كه يا از آب انبار می‌آوردند و يا از حوض می‌كشيدند، فرش را آبكشي می‌كردند و روي نرده‌ها يا ديوار حياط كه خيلي هم بلند نبود، پهن می‌كردند تا زير تيغ آفتاب خشك شود.
اما اين روزها ديگر نه از آن حياط‌هاي بزرگ و باصفا خبري است و نه از آب انبار و حوض‌هايي كه براي شست و شوهاي روز مبادايي بشود روي آنها حساب باز كرد. حالا اين قاليشويي‌هاي مدرن و نيمه‌مدرني كه يكي يكي در همه محله‌هاي شهرهاي كوچك و بزرگ علم شده است، زحمت شستن اين قاليچه‌ها و فرش‌ها را می‌كشند و در نهايت خيلي هم عجيب نيست كه ميزان آب مصرفي در اين قاليشويي‌ها چند برابر باشد.
هرچند ديگر بايد اين موضوع را بپذيريم كه كم‌آبي به يكي از معضلات هميشگي، جدي و تقريبا لاینحل كشورمان در سال‌هاي اخير تبديل شده است.
فرقي نمی‌كند تابستان يا زمستان، بهار يا پاييز، شهرهاي بزرگ يا شهرهاي كوچك، مناطق كويري يا پر بارش .... فرقي نمی‌كند. اين روزها همه و تقريبا هميشه درگير موضوع كم‌آبي هستند. موضوعي كه با وجود همه هشدارها و زنگ خطرهايي كه در اين خصوص وجود دارد همچنان ادامه دارد و مشكلات زيادي را با خود به ارمغان آورده است.
اما متاسفانه باور غلطي كه وجود دارد اين است كه در فصول سرد سال و با افزايش بارندگي‌ها اين مشكل مرتفع می‌شود و ديگر جاي نگراني زيادي وجود ندارد. از طرف ديگر به دليل سنت‌هايي كه در زمينه خانه‌تكاني و تميزكاري‌هاي قبل از نوروز ميان شهروندان رايج است، در اين ماه از سال ميزان مصرف آب شهري چند برابر افزايش می‌يابد.
آمارها نشان می‌دهد در اين زمان بيشتر شهروندان بي‌توجه به تمام هشدارهايي كه درخصوص كمبود آب وجود دارد، با شدت بيشتري نسبت به گذشته براي اين شست‌وشو‌ها آب شهري را مصرف می‌كنند و در نتيجه هم قبض‌هاي پرداختي آب در اين ايام از سال چند برابر می‌شود و هم بار ديگر چراغ خطر و هشدار براي سدهاي خالي و بهار و تابستان بدون آب به صدا در می‌آيد.
در اين گزارش به سراغ ماجراي خانه‌تكاني‌هاي عيد و تمام كارهاي مرتبط به آن رفته‌ايم كه مستقيم يا غير مستقيم در ميزان و افزايش حجم آب مصرفي موثر است، از اینکه چه راهکاری برای فرهنگسازی در مصرف بهینه آب وجود دارد و باید از چه الگوهایی بهره ببریم.
قالیشویی‌ها، مراکز پر مصرف آب
این روزها قالیشویی‌ها یکی از مراکز پر‌مصرف آب محسوب می‌شوند که روز به روز هم تعداد آنها خصوصا در کلان‌شهرها بیشتر و بیشتر می‌شود.
حسين وكيل‌پور، مالك يكي از قاليشويي‌هاي نسبتا قديمی تهران است. او درباره حجم مشتري و ميزان آبي كه در اين ايام از سال مصرف می‌شود به گزارشگر كيهان می‌گويد: «الان ديگر مردم نمی‌توانند در آپارتمان‌ها فرش يا قاليچه بشورند. اكثرا يا حياط‌هاي خيلي بزرگ ندارند و يا به دليل ازدحام تعداد ساكنين و واحدهايي كه در يك ساختمان وجود دارد، فضاي مناسب و آب كافي براي شستوشوی فرش وجود ندارد.ضمن اينكه شستن فرش واقعا و بدون اغراق يك كار تخصصي است و نياز به ابزار و وسايل مناسب همين كار دارد و خيلي‌ها كه خودشان فرش‌هايشان را می‌شورند ممكن است اين كف‌ها يا پودر يا مواد شوينده در بين الياف و تار و پود فرش باقي بماند و همان‌طور خشك شود كه در نتيجه عمر فرش را كم می‌كند. اما آب مصرفي در قاليشويي‌ها هم درست مثل كارواش‌ها آب چاه و تصفيه نشده است و بنابراين نمی‌توان گفت كه لزوما مقدار آب زيادي هدر می‌رود.الان هم كه بخشنامه‌ها خيلي سخت‌گيرتر شده و تمام قالیشویی‌ها ملزم به داشتن تصفیه خانه استاندارد هستند تا آب مصرف شده دوباره به چرخه مصرف برگردد و مجددا استفاده شود که حالا با توجه به کیفیت اين آب بازیافت شده می‌شود از آن در جاهای مختلف مثل آبیاری فضای سبز و یا استفاده مجدد برای شستوشو و... استفاده كرد.»
او در ادامه تصريح می‌كند: «اين روزها حتي خود كارشناسان مصرف هم معتقدند كه بهتر است اين جور كارهاي تخصصي به مراكز مختص همين كارها سپرده شود و شهروندان در خانه‌هايشان انجام ندهند. الان هرجوري هم كه حساب كنيم با توجه به اين وضعيت بحراني كم‌آبي و با توجه به اینکه مشکل کم‌آبی و کاهش منابع آبی در کشور خيلي جدي است نحوه مصرف آب مخصوصا در اين خانه‌تكاني‌ها خيلي مهم‌تر از هر زمان ديگري است. چون در روزهای پایانی سال مصرف آب به علت انجام سنت دیرینه خانه تکانی افزایش می‌یابد که در این بين شستوشوی قالی و فرش جزو مهم‌ترين دلايل اين افزايش مصرف هستند.»
مصرف‌آب در ايران
همچنان دو برابر جهان
آمارها در کشورمان از افزایش 20 تا 30 درصدی مصرف آب در اسفندماه حکایت می‌کند. براساس یک برآورد تقریبا در شستشوی هر قالی و قالیچه حدود 500 لیتر آب مصرف می‌شود. از طرف ديگربراساس گزارش‌های ارائه شده، سرانه مصرف آب در ایران 300 لیتر و در جهان 150 لیتر است، یعنی دو برابر میانگین جهانی در ایران آب مصرف می‌شود. این درحالی است که کارشناسان سازمان بهداشت جهانی تاکید دارند که 150 لیتر برای رفع نیازهای بهداشتی یک فرد کافی است.
نقش شهروندان در کاهش مصرف آب
اما به راستي بسياري از شهروندان از چنين آماري و البته نقش تاثير‌گذاري كه می‌توانند در كاهش اين آمار مصرف داشته باشند، آگاهي كافي ندارند.
به همين دليل به ميان شهروندان رفته‌ايم و نظر آنها را درباره مصرف بيش از اندازه آب شهري و تصفيه شده در انجام كارهاي خانه‌تكاني جويا شديم.
خانم جواني كه در يكي از غرفه‌هاي بازار روز محله هروي در حال برداشتن تعداد زيادي پودرهاي شستوشو و مواد شوينده و ضدعفوني‌كننده است، درباره نحوه انجام خانه‌تكاني‌ها در اين ايام به گزارشگر كيهان می‌گويد: «من معمولا هر سال از اوايل اسفند ماه شروع كارهاي خانه‌تكاني را آغاز می‌كنم و چون خانه‌دار هستم ترجيح می‌دهم خودم بدون كمك گرفتن از اين موسسات يا قاليشويي‌ها كارهايم را انجام دهم.كارهايي مثل شستن شيشه‌ها و پنجره‌ها و ديوارها و مرتب كردن انباري و كمد‌ها و حتي پشت‌بام. الان خيلي‌ها معتقدند كه سپردن فرش‌ها و قاليچه‌ها به اين موسسات براي شستوشو بهتر است اما من ترجيح می‌دهم خودم آرام آرام همه اينها را در پشت بام بشورم چون اصلا كار اين مراكز را قبول ندارم و فكر هم نمی‌كنم كه در اين شلوغي نزدیک عيد كه همه مردم فرش‌هايشان را براي شستوشو به آنها می‌دهند بتوانند خوب كار كنند يا وقت كافي براي نهايت تميز شدن اين فرش‌ها بگذارند.»
خانم نسبتا ميانسال ديگري هم كه در حال شستن شيشه‌هاي بيروني تراس طبقه اول يك ساختمان است، در حالي كه به خوبي از داخل كوچه پيداست خودش را سمناني معرفي می‌كند و به گزارشگر كيهان می‌گويد: «راستش اينكه سهم هر خانواده‌اي در ميزان آب مصرفي آن هم در اين ايام چقدر است را به خوبي نمی‌دانم اما اينكه می‌گوييد در اين ايام و زمان خانه‌تكاني ميزان آب مصرفي چند برابر می‌شود یک امر طبيعي است. اما باز هم واقعا مسئولان بايد چاره‌انديشي كنند يعني راهش اين نيست كه خانه‌تكاني نكرد يا مثلا از بعضي از كارها را فاكتور گرفت. الان مدت‌هاست كه می‌گويند می‌خواهند آب آشاميدني و تصفيه شده را از آب مصرفي و شستوشو جدا كنند، پس چرا اين كار عملي نمی‌شود و مدام به تاخير می‌افتد؟ واقعا من فكر می‌كنم مشكل كم‌آبي تهران با يك ماه رعايت يا كمتر تميز‌كاري كردن و اين حرف‌ها به جايي نمی‌رسد بلكه بايد يك فكر اساسي براي آن كرد.يعني به جاي اينكه اين همه تبليغات كنند و شعار بدهند واقعا با سيستم‌هاي جديد و به‌‌روز كاري كنند حداقل اين آب‌هاي تصفيه شده و آشاميدني كمتر اسراف شود.»
سرانه مصرف آب هر تهرانی ۳۰۰ لیتر
گفته می‌شود سرانه مصرف آب هر تهرانی به ۳۰۰ لیتر رسیده است که ۳۳ لیتر هدر رفت و ۲۶۷ لیتر آب در شبانه روز مصرف می‌شود.
با احتساب جمعیت ساکن شهر تهران که حدود ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است، به طور متوسط سرانه مصرف آب هر تهرانی در نخستین هفته بهمن ماه ۳۰۰ لیتر در شبانه‌روز بوده که از این رقم ۳۳ لیتر پیش از رسیدن به دست مصرف کننده هدر رفته و ۲۶۷ لیتر به مصرف رسیده است.
بر اساس پایش‌های جدید صورت گرفته توسط شرکت آب و فاضلاب استان تهران بر میزان مصرف آب در سطح مناطق 22 گانه شهر تهران، در نخستین هفته بهمن ماه از اول تا هفتم بهمن ماه، در مجموع 17 میلیون و 896 هزار و 341 مترمکعب آب شرب در پایتخت مصرف شده است.
متوسط مصرف روزانه آب شرب در شهر تهران در این مدت، 2 میلیون و 556 هزار و 620 مترمکعب بود. با احتساب جمعیت ساکن شهر تهران که حدود 8 میلیون و 500 هزار نفر است، به طور متوسط سرانه مصرف آب هر تهرانی در نخستین هفته بهمن، 300 لیتر در شبانه‌روز بوده است.
به طور معمول مردادماه و اسفند ماه مصرف آب در كشور و به خصوص شهرهاي بزرگ افزایش چشمگيري می‌یابد که امسال هم این موضوع می‌تواند شرایط را بحرانی‌تر كند.با توجه به اينكه امسال برعکس سال‌هاي قبل بارندگي‌هاي خوبی را در فصل‌هاي سرد سال تجربه كرديم اما باید بگوييم كه مديريت وضعيت كنوني و به حداقل رساندن مصرف آب شهري در اين ايام خانه‌تكاني بسيار اهميت دارد. اين موضوع صرفه‌جويي در مصرف به قدري حائز اهمیت است كه حتي آمارها نشان می‌دهد كه اگر تهرانی‌ها مصرف آب را تا 10 درصد کاهش دهند در واقع به میزان حجم آب دو سد، صرفه‌جویی خواهد شد.