سیدمحمد امین‌آبادی

مذاکره برای احیای روابط بین این دو کشور درحالی جریان دارد که اوباما همین چند روز پیش و پس از بازگشایی سفارتخانه‌ها، برخلاف اظهارات خود قانون موسوم به «تجارت با دشمن» را یک‌سال دیگر علیه کوبا تمدید کرد، تا بدین ترتیب عملاً یک‌بار دیگر ثابت کند، آمریکا قابل اعتماد نیست. جمله‌ای که سفیر کوبا نیز در این گفت‌وگو چندین بار روی آن تأکید کرد.
این قانون تأکیدی دوباره بر ادامه تحریم‌های خصمانه واشنگتن علیه کوبا است. آقای سفیر در این گفت‌وگو تصریح کرد، هنوز اتفاق خاصی نیفتاده است و تا زمانی که 5 شرط هاوانا تحقق نیابد، نمی‌توان از بهبود روابط سخن گفت. لغو تحریم‌ها، پایان اشغال خلیج گوانتانامو، پرداخت خسارت 50 سال تحریم از جمله این 5 شرط است که بعید به نظر می‌رسد، آمریکایی‌ها به آن توجهی کنند. متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
سرویس خارجی کیهان
*  آقای سفیر بعد از 50 سال روابط آمریکا و کوبا در حال عادی شدن است. مایلم برای اولین سؤال از شما بپرسم که چه اتفاقی افتاد که دولت کوبا به این نتیجه رسید که در روابط خود با آمریکا  تجدید نظر کند؟
ما هنوز روابط خود را با آمریکا عادی نکرده ایم و فعلا روابط دیپلماتیک خود را با آمریکا برقرار کرده‌ایم. در دسامبر سال گذشته هر دو رئیس‌جمهور باراک اوباما و رائول کاسترو تصمیم گرفتند که روابط دیپلماتیک دو کشور برقرار شود. اولین فاز روابط دو کشور دیپلماتیک بود که چندی پیش پس از مذاکرات وزرای خارجه دو کشور و با بازگشایی سفارتخانه‌های مربوطه در واشنگتن و هاوانا کامل شد. بنابراین فرآیند برقراری روابط دیپلماتیک در پايان سال 2014 شروع و ماه گذشته کامل شد.
* آقای سفیر سؤال من این بود که چه چیزی در این میان تغییر کرد که شما به این نتیجه رسیدید که روابط خود را با آمریکا عادی کنید؟ آیا تغییری در ماهیت دولت آمریکا ایجاد شده بود؟
- عادی‌سازی روابط بعد از این شروع خواهد شد مشکلاتی وجود دارد که هنوز حل نشده است. بعنوان مثال، تحریم‌های اقتصادی، بازرگانی و مالی تحميل شده از سوی آمریکا بر ضد کوبا هنوز پابرجا است. آمریکا  ضرر و زیان انسانی و مادی که در 50 سال گذشته به ملت کوبا وارد کرده است را باید جبران کند. در مرحله بعد خلیج گوانتانامو را که طی 50 سال گذشته اشغال کرده  باید به کوبا بازگرداند. آمریکا  بايد کمک‌های خود  را  به گروه‌های ضد دولتی کوبا بطور کامل متوقف کند. همچنين، آمریکا بايستی تمامی برنامه‌های رادیو تلویزیونی خود را که از خاک خود و بر ضد کوبا پخش می‌شود، متوقف کند. این پنج شرط را باید آمریکا انجام بدهد تا روابط دو کشور عادی شود.
بعد از حل این مشکلات تازه ما می‌توانیم بنشینیم بر سر مشکلات دیگر مذاکره کنیم تا روابط دو کشور عادی شود. قبل از دسامبر سال گذشته ما مذاکرات مخفیانه با آمریکا داشتیم و بعد از این مذاکرات بود که تصمیم گرفتیم که رسماً اعلام کنیم کانال‌های دیپلماتیک بین دو کشور باز شده است. در  جولای نیز تصمیم گرفتیم سفارتخانه‌های دو کشور بازگشایی شود. اما در پاسخ به سؤال شما باید بگویم که دلایل زیادی وجود دارد که ما می‌خواهیم روابط خود را با آمریکا عادی کنیم. اولین دلیل این است که مردم آمریکا اصرار دارند که دولتشان با کوبا روابط  دوستانه و عادی داشته باشد. مخصوصا بخشی از کوبایی‌هایی که در آمریکا زندگی می‌کنند و همچنین تجار آمریکایی که می‌خواهند روابط تجاری خوبی بین آمریکا و کوبا وجود داشته باشد. نکته دوم این است که  در حال حاضر شرایط در کل آمریکای لاتین تغییر کرده است. در کشورهای ونزوئلا، برزیل، نیکاراگوئه، بولیوی و اکوادور الان تغییرات سیاسی انقلابی در حال رخ دادن است. تمامی سازمان‌های تجاری در منطقه آمریکا مثل آلبا، مرکوسو، اوناسور و کاريکوم به دولت آمریکا فشار آوردند که باید روابط خود را با کوبا عادی کند. حتی در اجلاسی که امسال برگزار شد برخی از کشورها مانند ونزوئلا، اکوادور و نيکاراگوئه در نظر داشتند در اجلاس آمريکا که ايالات متحده و کانادا و ساير کشورهای قاره در آن هستند، حضور داشته باشند.  پیش از این 6 اجلاس برگزار شده بود و این  اولین بار بود که کوبا در آن شرکت کرد. تمامی کشورها اعلام کرده بودند که در این اجلاس باید کوبا شرکت کند و به همین دلیل آمریکا و کانادا پذیرفتند که کوبا در اجلاس حضور داشته باشد.
در حال حاضر مسائل سیاسی در کل آمریکای لاتین تغییر کرده و به همین دلیل آمریکا مجبور شده است که مواضع قهری خودش را در مقابل کوبا تغییر دهد و این را در نظر داشته باشید که آمریکا مجبور شد سیاست استراتژیک و تاکتیکی خود را در مقابل کوبا عوض کند. اگرچه اوباما در زمان سخنرانی خود در مورد روابط دو کشور گفته بود که کوبا باید دموکراسی داشته باشد و به انتخابات آزاد پایبند باشد و حقوق بشر را رعایت کند ولی در نهایت دولت آمریکا مجبور شد استراتژی و تاکتیک خود را در مقابل کوبا تغییر دهد. شبیه به مسئله کوبا ذهنیت اوباما درباره ایران نیز عوض شد و با اينکه عقايد رئيس جمهور اوباما درباه ملت ایران تغيير نکرده و به  عادی‌سازی روابط هم فکر نمی‌کند، ولی استراتژی خود را تغيير داده است. مهم‌ترین فاکتوری که من می‌توانم بگویم این است که در حال حاضر تغيير نسلی در کوبا در حال رخ دادن می‌باشد. نسل انقلابی و نسل جدید در کوبا در حال جایگزینی است و با علم بر اينکه آخرین دوره ریاست جمهوری آقای کاسترو است، آمریکا به این نتیجه رسیده که چون شرایط اجتماعی در کوبا در حال تغییر است و نسل جوان کوبا که در انقلاب نیز شرکت نکردند الان بهترین زمان و فرصت برای آمریکا است که با کوبا ارتباط برقرار کند و به این نسل جدید کوبا تاثیر بیشتری داشته باشد و این یکی از دلایل اصلی آمریکا  است که تصمیم گرفته  در این برهه زمانی روابط خود را با کوبا عادی کند.
* شما تلاش کردید که بگویید این آمریکا بوده است که تصمیم گرفته است که در  روابط خود با کوبا تجدید نظر کند. سؤال من این بود که چه چیزی در درون کوبا تغییر کرد که آمریکا به این نتیجه رسید که در روابط خود با شما باید تجدید نظر کند؟ چرا این کار در طول 50 سال گذشته اتفاق نیفتاد؟ چرا حالا این اتفاق افتاد؟
اين يک روند متقابل و علاقه دو جانبه می‌باشد و شرایط داخلی هم بود که ما را به این مسئله ترغیب کرد. دولت انقلابی می‌خواهد این شرایط را فراهم بکند که ارتباط بین نسل قدیم انقلابی و نسل جدید برقرار شود. عادی‌سازی روابط به خاطر شرایط داخلی نیز است و وظیفه رهبران تاریخی کوبا است که این شرایط را برای نسل جدید بوجود بیاورند. این شرایطی را که گفتم نه تنها سیاسی نیست بلکه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نيز هست. یکی از اهداف دولت نیز این است که اقتصاد بهتری را برای نسل آینده تامین بکند. ما می‌خواهیم تراز تجارت خارجی کوبا را با کشورهای مختلفي غير از روسیه، چین و ونزوئلا بالا ببریم. یکی از اهداف تجاری کوبا این است از آنجایی که کشور ما در شاهراه خليج مکزيک بین آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و دریای کارائیب است، می‌خواهیم بندر ماریل کوبا  را مرکز تجاری و تلاقی بین کشورها  تحت یک برنامه تجاری جامع تبدیل کنیم. سنگاپور و برزیل نیز در این برنامه جامع اقتصادی کوبا مشارکت دارند. همچنين، قانون جديدی جهت سرمايه گذاری خارجی در کشور وضع شده است. برقراری مجدد روابط ديپلماتيک با ايالات متحده می‌تواند همچنين به ايجاد شرايط بهتری برای نسلهای جدید در کشور ما منتهی شود. ما روابط خیلی خوبی با مردم آمریکا داریم اگر ما مشکلی داریم مشکلات تاریخی هستند که بین دولت‌های دو کشور بوجود آمده‌اند.
* آقای سفیر ما چند وقت پیش در سفارت ونزوئلا بودیم خود شما در آنجا گفتید که سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) در طول 50 سال گذشته  600 بار تلاش کرده است تا «فیدل کاسترو» رهبر تاريخی کوبا را ترور کند به نظر شما دولتی که اینچنین در دشمنی با کوبا مصر و جدی است می‌تواند قابل اعتماد باشد؟
- ما  هیچ اعتمادی به آمریکا  نداریم حتی  کاسترو نیز مطرح کرده است که اعتماد و اطمینانی به آمریکا ندارم. شما می‌دانید که این دشمنی‌ها سالها است که از جانب دولت آمریکا نسبت به کوبا ادامه دارد این آمریکا است که نسبت به دشمنی با کوبا اصرار داشته است. ما وظیفه داریم که به عنوان نماینده دولت کوبا  و مردم روابط خود را با آمریکا عادی کنیم ولی به این معنی نیست که اعتمادی به دولت آمریکا داریم. ما خیلی مواظب هستیم. ما هیچ نوع باج و امتیازی به آمریکا ندادیم که روابط خود را با آمریکا عادی کنیم. این به این معنا است که ما اجازه نخواهيم داد که حاکميت و استقلال ما آسيب ببيند به هیچ وجه سیستم سیاسی کشور خود را تغییر نخواهیم داد و سیاست خارجی کوبا نیز تغییر نخواهد کرد. ما تمام اصول خود را حفظ خواهیم کرد. علی رغم این تغییرات ما روابط خود را با تمام کشورهای  آمریکای لاتین و دنیا و مخصوصا ایران حفظ خواهیم کرد. بنابراین ما تمامی اصول انقلابی خود را حفظ خواهیم کرد حتی اگر روابط ما با آمریکا عادی شود.
 اوباما نمی‌تواند قانون تحریم علیه کوبا را لغو کند چون از جانب کنگره بعنوان قانون تصویب شده است. اما می‌تواند تاثیراتی در خصوص لغو این تحریم‌ها علیه کوبا داشته باشد. اگرچه این حرکت اوباما می‌تواند ارتباطی به انتخابات آتی 2016 و به نفع دموکرات‌ها داشته باشد ولی ما باید این را در نظر بگیریم که اوباما قدرت اجرایی دارد و می‌تواند به نحوی عمل کند که این تحریم‌ها در بخش‌هایی برداشته شود و شروع نیز شده اما کافی نیست و ما بیشتر از اینها از اوباما انتظار داریم.
* «جان کری» در افتتاح سفارت آمریکا در هاوانا به صراحت اعلام کرد که دولت اوباما نمی‌تواند تحریم‌ها علیه کوبا را لغو کند و لغو تحریم‌ها منوط به تصمیم کنگره آمریکا است. شما می‌فرمایید رئیس جمهور قدرت اجرایی دارد و می‌تواند به نوعی عمل کند که این تحریم‌ها برداشته شود ؟ شما روابط خود را با آمریکا تجدید کردید سفارتخانه‌ها نیز بازشده است اما در مورد مهمترین مسئله یعنی لغو تحریم‌ها هنوز هیچ چیزی مشخص نیست. گفته می‌شود که قرار است این تحریم‌ها در آینده برداشته شود.سؤال من این است که چه ضمانت اجرایی برای لغو تحریم‌ها در آینده وجود دارد؟
- عادی‌سازی روابط شرایط را برای مذاکرات در این خصوص فراهم می‌کند و این شرایط خوب را ایجاد می‌کند که ما بتوانیم در خصوص این مسائل مهم با هم مذاکره کنیم.  به عنوان مثال قانونی وجود دارد در آمریکا که طراحی شده که دشمنی بین دو کشور را بدتر بکند و آن این است که هر کوبایی که بطور غیرقانونی خود را به آمریکا برساند می‌تواند ظرف یک سال اقامت آمریکا را بگیرد حالا که روابط دو کشور بهتر شده است آمریکا می‌تواند این قانون را لغو کند و اگر کسی از کوبا می‌خواهد به آمریکا برود می‌تواند به سفارت برود و تقاضا بکند و اگر شرایطش را داشت در آنجا زندگی بکند. این برای ما نیز خوب است تا اینکه کسی سوار قایق شود و به صورت غیرقانونی عازم آمریکا شود و در راه نیز تا کنون خیلی‌ها کشته شده‌اند.  مثال دیگری که درباره  قدرت اجرایی  اوباما می‌توانم بزنم این است که دو تا قانون بر ضد کوبا وضع شده است یکی این هست که کوبا نمی‌تواند از دلار آمریکا استفاده کند و با تمام کشورهایی که با آمریکا روابط بانکی دارند کوبا نمی‌تواند روابط بانکی داشته باشد. کوبا نمی‌تواند به ايالات متحده اموال و خدمات خود را صادر نمايد و همچنين نمی‌تواند از آمريکا محصولاتی را که بيش از 10در درصد آن آمريکايي است وارد نمايد. اوباما می‌تواند از قدرت اجرایی خود برای لغو این دو قانون استفاده کند.  طبق همین دو قانون اگر یک کشتی تجاری کشوری به کوبا بیاید تا  6 ماه حق ندارد حتی اگر بار داشته باشد به آمریکا برود. باید  6 ماه صبر کند. شهروندان آمريکای شمالی بعنوان گردشگر نمی‌توانند به کوبا سفر کنند. اوباما نمی‌تواند  قانون تحریم‌های کوبا را لغو کند اما می‌تواند به عنوان رئیس جمهور با اعمال قدرت اجرایی خود از فشارها بر علیه اقتصاد کوبا کاسته شود. و این یکی از نظراتی است که ما داریم. محدودیت‌هایی نیز برای کوبایی‌ها در آمریکا برای نقل و انتقال پول به خانواده‌هایشان در کوبا هست در حالی که ما می‌دانیم مردم بقیه کشورها میلیون‌ها دلار نیز می‌توانند نقل و انتقال کنند.
* من متوجه منظور شما شدم ولی اگر این اتفاق نیفتاد چه می‌شود؟ اوباما قرار است این کارها را انجام دهد، قرار است تحریم‌ها در این بخش‌ها برداشته شود؛ در طول هفته‌های گذشته برخی مقامات آمریکایی به صراحت اعلام کرده‌اند که فشارها بر دولت کوبا از طرق دیگری ادامه پیدا خواهد کرد اگر بر فرض اوباما تحریم‌ها را بردارد ولی کنگره همین تحریم‌ها را به طرق دیگری دوباره وضع کند در آن موقع دولت کوبا چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد؟
- در کنگره و سنا هم طرفداران رابطه با کوبا وجود دارد  و هم مخالفین رابطه با کوبا. یکی از اهداف ما این است که در کنگره لابی ایجاد بکنیم و از طریق این لابی فشارها را بر کوبا کم کنیم حتی اگر این تحریم‌ها به این زودی‌ها لغو نشود. چرا که سال‌ها طول می‌کشد که به آن سطح از روابط خوب بین دو کشور برسیم. ما دنبال لابی هستیم. دو مرحله‌ای که گفتم روابط دیپلماتیک و عادی‌سازی روابط دو مرحله مختلف است و راحت‌ترین مرحله آن برقراری روابط دیپلماتیک است. سخت‌ترین مرحله  عادی‌سازی روابط است که بسیار مشکل و زمان‌بر خواهد بود و یک شبه نیز حل نخواهد شد. مرحله اول شرایط بهتری برای ما فراهم خواهد کرد تا مرحله عادی‌سازی روابط را پیش ببریم.
*  بالاخره آقای سفیر  تکلیف خلیج گوانتانامو، پایگاه نظامی و زندان گوانتانامو در آن چه خواهد شد؟ آیا در مذاکراتی که با آمریکا داشتید در این زمینه صحبتی شده است؟
- آمریکا برای ادامه فشارهای سیاسی گوانتانامو را حفظ کرده است وگر نه آمریکا آن‌قدر در ارتش خود تکنولوژی و  وسایل جاسوسی دارد که می‌تواند نه تنها از کوبا بلکه از همه دنیا جاسوسی کند و در حال حاضر از آن بعنوان زندان برای مضنونين تروريستی استفاده می‌شود. اگر آمریکا این جزیره را تحت اشغال دارد و ارتش خود را در آنجا مستقر کرده است تنها برای ادامه فشارهای سیاسی است. قبل از انقلاب کوبا قانونی در سال 1940 تصویب شده بود که آمریکا می‌تواند در هر منطقه‌ای از کوبا پایگاه نظامی داشته باشد. در قانون اساسی قبلی کوبا نیز به این مسئله اشاره شده بود. بعد از انقلاب ما براساس قانون اساسی سال 1976 این قانون را ملغی کردیم و به دولت آمریکا نیز اعلام کردیم که این قانون لغو شده است و بايد سرزمين اشغالی را باز گرداند.
* آیا در مذاکرات درخواست برای بازگرداندن گوانتانامو مطرح شده است؟
- بله جزو پنج شرطی که مطرح کردم بازگرداندن خلیج گوانتانامو نیز بود و این موضوع مطرح شده است آمریکا باید غرامت نیز بپردازد و حتی بعد از انقلاب برای ما چک نیز فرستاد ولی ما قبول نکرده‌ایم و اعلام کردیم چون شما آنجا را اشغال کردید باید غرامت بپردازید.
* آیا هنوز هم نظام سیاسی اقتصادی کوبا کمونیستی است یا خیر؟
- سیستم سياسی، اجتماعی و اقتصادی ما سوسیالیستی است. ما فاصله بسیار زیادی از کمونیسم داریم و اصول سوسیالیستی خود را نیز از دست نخواهیم داد و این بیشتر تبلیغات رسانه‌های خبری غربی است که سعی دارند ما و ساير کشورهايي که خط مشترک سياسی را دنبال می‌کنيم، یک کشور کمونیستی نشان دهند. سیستم ما سوسیالیستی است اگرچه احزاب سیاسی کمونیستی و اتحاديه جوانان کمونيست که در آن اعضای حزب آينده آماده می‌گردند، نیز در داخل کشور خود داریم. ولی هیچ کس نمی‌تواند با اعتماد کامل بگوید که ما کمونیستی هستیم.
* آقای سفیر آیا هنوز هم معتقدید که سیستم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حاکم بر کوبا می‌تواند سعادت ملت شما را تضمین بکند؟
- بله من مطمئن هستم که تنها راه همین است. خوبی سیستم سوسیالیستی ما این است که آمریکا نتوانست بعد از این همه سال آن را تغییر بدهد و الان هم مجبور شده که استراتژی و تاکتیک خود را عوض کند. بنابراین با اطمینان کامل می‌گویم که سیستم ما خوب است و برای سعادت ملت کوبا کافی است. سیستم ما از لحاظ بهداشتی، آموزش، ورزش و فرهنگ خوب بوده، جدای آن شما باید مهمترین فاکتور را نیز در نظر بگیرید که حمايت اکثریت مردم از این سیستم می‌باشند و چون مردم پشتیبان سیستم هستند پس سیستم جواب می‌دهد. اگر مردم پشتیبان سیستم نبودند خیلی وقت پیش از بین رفته بود. يکی از ماهيتهای سیستم ما، همکاری با ساير کشورهای دنيا است. ما با ایران  در پايان دهه 90 و شروع 2000 همکاريهای عالی را در زمينه بیوتکنولوژی داشتيم. ما سیستم‌های بسیار مختلفی در سراسر دنیا داریم مهمترین فاکتوری که باید در نظر بگیرید این است که کشورها باید به عقاید یکدیگر احترام متقابل بگذارند. ما هیچ انتظاری نداریم که آمریکا به حرف ما گوش کرده و سیستم خود را عوض کند در مقابل نیز ما از آمریکا می‌خواهیم که از ما توقع نداشته باشد سیستم خود را تغییر دهیم.
*  برای آخرین سؤال الان وضعیت روابط سیاسی و اقتصادی ایران و کوبا در چه وضعیتی است؟
- روابط سیاسی- ديپلماتيک ما در وضعیت عالی قرار دارد. ما سال گذشته نیز یک سری مذاکرات داشتیم که موید این روابط حسنه است. اما در بعد اقتصادی به خاطر تحریم‌هایی که عليه ايران و کوبا وجود دارد ما نتوانستیم روابط تجاری خوبی داشته باشیم. بیشتر کشور ما بلوکه شده در مقابل کشور شما که بیشتر تحریم شده است. مثلا در حال حاضر ايران نمی‌تواند از سيستم بین‌المللی انتقال بانکی (سوئیفت) استفاده کند و کوبا نيز نمی‌تواند با بانکهای کشورهای ديگر که به نوبه خود پيوندی با آمريکا دارند رابطه داشته باشد. در دهه 90 و ابتدای 2000 روابط تجاری ما بويژه در زمينه بيوتکنولوژی و انتقال تکنولوژی به ايران جهت ساخت واکسن خیلی عالی بود. ولی در حال حاضر اينچنين نيست. سال‌ها ما شکر به کشور شما صادر می‌کردیم. الان دیگر مشکل فقط شکر نیست.  پس از عادی‌سازی روابط ما با آمريکا و برداشته شدن تحریم‌ها بر ضد شما، امید هست که روابط اقتصادی ما مثل روابط سیاسی ما که بسیار عالی است، بهبود پیدا کند و این شرایط بستگی دارد به اروپا و آمریکا و سازمان‌ملل که بر علیه دو کشور کوبا و ایران تحریم‌هایی را اعمال کرده‌اند ولی این نباید بهانه‌ای باشد که ما نمی‌توانیم روابط اقتصادی خوبی با هم داشته باشیم. پس از عادی‌سازی روابط ما با آمریکا بسیاری از تجار ایرانی و شخصیت‌های حقیقی و حقوقی به سفارت ما آمدند و پیشنهادهای تجاری دادند که ما با آنها همکاری تجاری داشته باشیم. ما هم این پیشنهاد‌ها را به هاوانا ارسال کردیم و جواب‌ها نیز داده شده است. این مثال‌ها را برای این گفتم که نشان بدهم امیدی هست و راهگشایی‌هایی در راستای گسترش روابط اقتصادی- بازرگانی صورت گرفته است. با تمام این مشکلات ما می‌توانیم همکاری‌های تجاری با هم داشته باشیم.