تاکنون دوره ثبت‌نام از داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری به پایان رسیده است و هیئت‌های اجرائی  نیز بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس شورای اسلامی را به پایان رسانده‌اند. آزمون کتبی از داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان نیز برگزار شده است. وزیر کشور اعلام کرده است همه دستگاه‌ها و مسئولان آماده برگزاری این انتخابات هستند.

در این مقطع برخی پیش‌بینی‌ها از میزان مشارکت در انتخابات و شکل‌گیری آرایش سیاسی گروه‌ها و احزاب سیاسی را هم شاهد هستیم.

حسن مسلمی نایینی، رئیس جهاد دانشگاهی درباره شکل‌گیری فضای انتخاباتی کشور گفته است: هرچند در حال حاضر آمارها نشانگر آن است که موضوع انتخابات در صدر توجه مردم قرار ندارد به گونه‌ای که ۲۷.۹ درصد مردم اظهار کرده‌اند قطعاً در انتخابات شرکت می‌کنند. ۷.۴ درصد به احتمال زیاد در انتخابات شرکت می‌کنند. ۲۱.۹ درصد هنوز تصمیمی ‌برای شرکت در انتخابات نگرفته‌اند. ۳۶ درصد گفته‌اند به هیچ وجه در این انتخابات شرکت نمی‌کنند. ۶.۸ درصد نیز احتمال کمی‌ دارد در این انتخابات شرکت کنند اما در کل می‌توان انتظار داشت پس از تأیید صلاحیت نامزدهای نهائی مجلس شورای اسلامی بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری، مشارکت جدی‌تر شود و میزان تمایل مردم برای مشارکت تا زمان برگزاری انتخابات تغییر کند و به‌تدریج افزایش ‌یابد که در بالا رفتن این میزان مشارکت، لازم است چهار اصل مورد تاکید معظم‌له یعنی امنیت، مشارکت، سلامت و رقابت در انتخابات پیش‌رو، مورد توجه همه مسئولان مربوط قرار گیرد.

رئیس جهاد دانشگاهی با اشاره به نتایج موج اول پیمایش مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران از دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی گفت: بر اساس این نتایج انتظار می‌رود تا زمان برگزاری انتخابات، مشارکت افراد جدی‌تر و میزان تمایل برای مشارکت به‌تدریج افزایش ‌یابد.

از مجموع ۲۴ هزار و ۹۸۲ نفری که در انتخابات مجلس شورای اسلامی ثبت‌نام کرده بودند، ۱۴ درصد عدم تأیید صلاحیت و ۱۴ درصد هم عدم احراز صلاحیت از سوی هیئت‌های اجرائی گرفته‌اند.

محسن اسلامی، سخنگوی ستاد انتخابات کشور درباره دلیل احراز نشدن صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس اظهار کرد: «بیشترین نقص پرونده داوطلبان مربوط به بند ۹ ماده ۳۱ قانون انتخابات مبنی بر سابقه پنج سال فعالیت اجرائی، آموزشی یا پژوهشی است که برخی افراد اطلاعات مورد نظر را در هنگام ثبت‌نام درست بارگذاری نکرده‌اند و بر همین اساس شرایط احراز برای هیئت‌های اجرائی شکل نگرفته است.»

شکایت بیش از ۵ هزار نفر از داوطلبان

۲۸ درصد از داوطلبان که صلاحیت آنها احراز یا تایید نشده بود، فرصت اعتراض به هیئت‌های نظارت را داشتند و بر اساس اعلام طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان،  ۵ هزار و ۲۸۸ نفر اعتراض خود را ثبت کردند. از روز ۲۵ آبان هیئت‌های نظارت صلاحیت همه داوطلبانی را که صلاحیت آنها توسط هیئت‌های اجرائی تایید شده و همچنین داوطلبانی که صلاحیت آنها احراز یا تایید نشده و شکایت کرده‌اند را بررسی می‌کند.

وی تاکید کرد: «فعلا مرحله اول بررسی‌ها تمام شده و کسانی که صلاحیت آنها تایید نشده یا احراز صلاحیت نشده‌اند، فرصت شکایت دارند. هیئت‌های نظارت هم تقریبا ۵۰ روز فرصت بررسی صلاحیت را دارند. هیئت‌های اجرائی مطابق قانون مستقل عمل کرده و بر اساس نظرات مراجع پنجگانه تصمیم‌گیری می‌کنند.»

بررسی صلاحیت داوطلبان بر اساس جدول انتخابات

داوطلبانی که صلاحیت آنها در هیئت‌های اجرائی رد شده یا احراز نشده است، همچنان فرصت برای حضور در انتخابات را دارند و قانون به آنها فرصت شکایت داده است. این داوطلبان بر اساس جدول برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی، در فاصله روزهای ۲۱ آبان تا ۲۴ آبان فرصت داشتند تا به هیئت نظارت استان شکایت کنند. در فاصله روزهای  ۲۵ آبان تا ۱۴ دی رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط هیئت نظارت استان با کسب نظر از هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات انجام می‌شود. ۱۵ دی تا ۱۶ دی ابلاغ مراتب تایید، عدم تایید یا عدم احراز به داوطلبان توسط فرمانداران مرکز حوزه انتخابیه انجام می‌شود.

در ادامه فرصت دیگری برای داوطلبان تایید نشده یا احراز صلاحیت نشده وجود دارد تا از  ۱۷ دی تا ۱۹ دی به شورای نگهبان شکایت کنند. از ۲۰ دی تا ۱۹ بهمن هم بررسی شکایات و اعلام نظر قطعی شورای نگهبان توسط هیئت نظارت استان به ستاد انتخابات کشور یا فرماندار انجام می‌شود. داوطلبانی که پیش از این صلاحیت آنها تایید شده اما شورای نگهبان صلاحیت‌شان را رد کرده است هم فرصتی برای شکایت دارند. آنها از ۲۱ بهمن تا ۲۳ بهمن فرصت شکایت دارند و ۲۴ بهمن تا ۳۰ بهمن صلاحیت آنها مجدد بررسی می‌شود تا در نهایت در روز اول اسفند اسامی داوطلبان نهائی انتخابات منتشر شود.

فعال شدن سامانه مالی انتخابات

سامانه مالی انتخابات بر اساس قانون شفافیت و قانون جدید انتخابات مجلس شورای اسلامی شکل گرفته است. سازوکار اجرای این سامانه به این شکل است که همه داوطلبان انتخابات مجلس طبق قانون باید یک شماره حساب برای مصارف انتخاباتی در پنجره واحد وزارت کشور ثبت کنند که بر اساس آن و سامانه مالی انتخابات، رصد هزینه‌های انتخاباتی اعم از نقدی و غیرنقدی انجام خواهد شد.

برگزاری انتخابات الکترونیکی

وزارت کشور با هماهنگی شورای نگهبان درصدد است تا بخشی از انتخابات را به صورت الکترونیکی برگزار کند البته برگزاری انتخابات‌ الکترونیک در سطح کشور مشروط بر فراهم بودن زیرساخت‌ها در حوزه‌های انتخابیه است و بر اساس قانون، رأی‌گیری در یک هشتم از شعبه‌ها در سراسر کشور الکترونیکی خواهد بوده و وزارت کشور لیست شعب مورد نظر به همراه پیشنهادات خود را به شورای نگهبان ارسال کرده است.

قرار گرفتن امکانات عمومی در اختیار داوطلبان

تاکنون استفاده از امکانات دولت و عمومی برای داوطلبان انتخابات ممنوع بود اما با اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، این امکانات باید به صورت عادلانه در اختیار داوطلبان قرار بگیرد. وزیر کشور در همین زمینه گفته است که «بر اساس قانون در زمان حاضر دولت می‌تواند امکانات تبلیغاتی خود را به طور مساوی و عادلانه در اختیار داوطلبان قرار دهد تا داوطلبان وام‌دار افراد یا گروه‌ها نشوند بنابراین استانداران طبق قانون امکاناتی که در اختیار استان است را می‌توانند به صورت مساوی و با رعایت عدالت برای داوطلبان در نظر بگیرند.»

بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات خبرگان

۵۱۰ داوطلب برای انتخابات خبرگان رهبری نام‌نویسی کرده بودند که داوطلبان ۴۰ تا ۵۰ سال ۳۴ درصد‌، ۵۰ تا ۶۰ سال ۳۰ درصد، ۶۰ تا ۷۰ سال ۲۶ درصد و بالای ۷۰ سال ۱۰ درصد را تشکیل می‌دهند. ۵۲ درصد از داوطلبان سابقه حضور در انتخابات‌های قبلی مجلس خبرگان رهبری  را داشته‌اند. ۶۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان فعلی (دوره پنجم) نیز در جمع داوطلبان انتخابات برای ششمین دوره مجلس خبرگان مشاهده می‌شوند.

به گزارش ایسنا، بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات خبرگان به  صورت آزمون کتبی و مصاحبه شفاهی انجام می‌شود. البته کسانی که مرجعیت آنها پیش از این اثبات شده باشد، نیازی به حضور در این آزمون ندارند. بر اساس اعلام طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان، آزمون کتبی از داوطلبان این انتخابات اواخر آبان برگزار شده است. وی در نشست خبری روز ۴ آذر اظهار کرد: «هفته گذشته آزمون کتبی خبرگان برای افرادی که نیاز به آزمون داشتند، برگزار شد و ۳۲۸ نفر برای این آزمون دعوت شدند که ۶۹ نفر از این افراد غایب بودند. ما در یکی ۲ هفته آینده آن کسانی که در ادوار گذشته در آزمون کتبی قبول شده‌اند را برای مصاحبه شفاهی دعوت خواهیم کرد و کسانی که در هفته گذشته در آزمون کتبی حضور داشتند طبیعتاً در فرآیند تصحیح اوراق قرار دارند و ان‌شاءالله تا یک ماه آینده به مصاحبه شفاهی دعوت خواهند شد.»