پرسش:
براساس آموزه‌های وحیانی چه گناهاني موجب می‌شود اعمال نیک انسان از بین برود؟
پاسخ:
علما و مفسران به چند عامل كه موجب حبط و از بين رفتن ثواب عمل نيك می‌شود، اشاره كرده‏اند كه در قرآن از آنها نام برده شده است:
1- ارتداد پس از ايمان. يعني شخصي كه مؤمن بوده، از عقايد خود دست بكشد و آن‏‌ها را انكار كند. قرآن فرمود: «هر كسي راه ارتداد را پس از ايمان در پيش گيرد و در همان حال بميرد، اعمال او در دنيا و آخرت باطل می‌شود و آنان براي هميشه در آتش خواهند بود».(1)
2- عمل بدون ايمان (كفر و شرك به خدا). قرآن به افرادي كه به خدا و قيامت ايمان ندارند و عمل نيك انجام می‌دهند، هشدار داده است كه عملشان بدون فائده و پوچ است: «آنان كساني هستند كه به آيات خدا و روز معاد كفر ورزيده‏اند، پس عمل‏هاي نيك آنان باطل گرديده و روز رستاخيز براي آنان ارزشي قائل نخواهيم شد».(2)
3- بي احترامي نسبت به پيامبر(ص). از جمله عوامل احباط بي احترامي نسبت به شأن و مقام پيامبر است كه از مظاهر آن با صداي بلند در مقابل حضرت سخن گفتن است، يعني در برابر پيامبر ادب را رعايت ننموده و چون سايرين با ايشان برخورد كنند. قرآن فرمود: «اي افراد با ايمان! صداهاي خود را فراتر از صداي پيامبر نبريد و براي او داد و فرياد نكنيد، آن‌گونه كه برخي از شما با برخي ديگر سخن می‌گويد و فرياد می‌زند؛ مبادا اعمال شما باطل شود و خود توجه نداشته باشيد».(3)
4- نداشتن التزام عملي نسبت به ايمان. قرآن فرمود: «هر كس به ايمان كفر ورزد، عملش باطل گرديده و در سراي آخرت از زيانكاران خواهد بود». (4)
5- نفاق و دورويي. قرآن فرمود: «آنان در واقع به خدا و اسلام ايمان نياوردند، پس خداوند كارهاي آنان را حبط و باطل ساخت و اين كار بر خداوند آسان است».(5)
6- ارتباط و طرح دوستي بيماردلان با كافران. «مسلمانان بيماردلي را می‌بيني كه با شتاب با كفار پيوند دوستي برقرار می‌كنند»...آنان اعمالشان حبط شده است».(6)
عوامل ديگري نيز موجب حبط عمل است كه به آن‌ها اشاره می‌شود: ناخشنودي از آيات قرآن، بازداري از راه خدا، ستيزه جويي با پيامبر(ص)، كشتن پيامبران الهي، كشتن آمران به معروف و مناديان عدالت.(7)
علاوه بر آيات، در روايات معصومان(ع) به علل حبط و باطل شدن عمل نيز اشاره شده است مانند:
1- عجب و غرور: امام سجاد(ع) در دعاي خود می‌گويد: «خدايا، عبادت مرا با عُجُب فاسد نكن».(8)
2- حسد: امام باقر(ع) می‌فرمايد: «از حسد بپرهيزيد. به درستي كه حسد، حسنات و نيكي‏‌ها را می‌خورد، آن چنان كه آتش هيزم را نابود مي‌كند».(9)
3- انكار ولايت: پيامبر اسلام(ص) فرمود: «كسي كه بدون اعتقاد به ولايت، خدا را ملاقات كند، عملش را نابود ساخته است».(10)
4- بي صبري هنگام مصيبت: امام جواد(ع) فرمود: «كسي كه ناراحتي و بي تابي‏اش بر صبر و تحملش غلبه كند، عملش را نابود كرده است».(11)
5- ترك نماز بدون عذر: پيامبر(ص) فرمود: «كسي كه بدون عذر نمازش را ترك كند، عمل خود را از بين برده است».(12)

1. بقره 217.
2. انعام 88.
3. حجرات 2.
4. مائده 5.
5. احزاب 19.
6. مائده، 52.
7. اعراف 147.
8. جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 8.
9. مفاتيح الجنان، دعاي مكارم الاخلاق.
10. اصول كافي، ج 2، ص 306.
11. بحارالانوار، ج 38، ص 106.
12. همان، ج 50، ص 103.