کیهان بررسی می‌کند
آلودگی هوا معضلی که منتظر جلسات تکراری مسئولان نخواهد ماند!
یکی از پرتکرارترین اتفاقاتی که هر سال در پائیز و زمستان می‌افتد، برگزاری جلسه کمیته اضطرار در پی تشدید آلودگی هواست که ماحصل آن در نهایت تعطیلی کلاس‌های درس و توصیه به ورزش نکردن در مکان‌های عمومی و فضای باز به شهروندان است!
سرویس اجتماعی-
به گزارش کیهان، یکی از پرتکرارترین اتفاقاتی که هر سال در پائیز و زمستان می‌افتد، برگزاری جلسه کمیته اضطرار در پی تشدید آلودگی هوا در کلانشهرهاست که ماحصل آن در نهایت تعطیلی، غیرحضوری شدن کلاس‌های درس مدرسه و دانشگاه و البته توصیه به ورزش نکردن در مکان‌های عمومی و فضای باز به شهروندان است! در سال‌های اخیر، همزمان با آلوده شدن هوای تهران و سایر شهرهای صنعتی و پرجمعیت، تعداد تشکیل این جلسات با همین محتوا و عملکرد قدیمی هم بیشتر شده است. البته چند سالی است که گردوغبار شدید در فصل تابستان نیز زحمت شرکت کنندگان در این جلسات را بیشتر کرده است.
در شرایطی که دو پدیده گردوغبار تابستانه و آلودگی زمستانه هوا به نوبت مشغول خودنمایی هستند جالب است که بدانید در همین تهران بنا بر اعلام سایت کنترل کیفیت هوا، امسال فقط دو روز شاهد هوای پاک بوده ایم که این موضوع در سال‌های قبل تقریباً کم سابقه بوده است. افزایش غلظت آلاینده‌ها و تعداد روزهای آلوده در کلانشهرها به قدری است که علاوه‌بر پزشکان و متخصصان قلب و عروق، صدای روان‌شناسان و روان‌پزشکان نیز از سالها قبل درآمده و آنها نیز در مورد افزایش احتمال بروز افسردگی و سایر اختلالات خُلقی در پی آلودگی هوا هشدار می‌دهند.
از طرفی، بنا به گفته سمیه رفیعی، رئیس‌فراکسیون محیط زیست مجلس، خسارات ناشی از آلودگی هوا به کشور سالانه بین ۷ تا ۱۱ میلیارد دلار است که به دلیل غیرمستقیم بودن هزینه‌های آن، هنوز به چشم نیامده است.
متهمان درجه یک آلودگی هوا در کلانشهرها
در مورد میزان تولید آلودگی توسط منابع مختلف نیز آمارهای متفاوتی اعلام می‌شود، اما محسن منصوری، استاندار سابق تهران 27 مهرماه امسال گفته است ۳۰ تا ۳۲ درصد آلایندگی مربوط به منابع ثابت همچون کارخانه‌ها و ۶۷ تا ۸۰ درصد آلودگی تهران سهم منابع متحرک همچون اتوبوس، تاکسی و موتورسیکلت است که در این میان موتورسیکلت‌ها سهم زیادی را به خود اختصاص می‌دهند.
اگر به این اطلاعات و ارقام، آمار سرهنگ رازقی، معاون عملیات پلیس راهور تهران بزرگ را که حدود ۶۰ درصد از آلودگی شهر را به فرسودگی سیستم‌های حمل‌ونقل مربوط دانسته اضافه کنیم، دریافت میکنیم که متهم درجه یک آلودگی هوا در تهران و بسیاری از شهرهای کشور خودرو و موتورهای فرسوده و بعضاً اسقاطی هستند که کسی مدیریت آنها را گردن نمی‌گیرد.
البته در رابطه با مدیریت خودروهای فرسوده و اسقاطی، رئیس‌فراکسیون محیط زیست 22 آبان‌ماه امسال در برنامه‌ای تلویزیونی گفته است: «در قانون ساماندهی صنعت خودرو تکالیف دستگاه‌ها در حوزه خودرو مشخص شده و مواردی هم در حوزه حفظ محیط زیست آمده است. در یکی از تبصره‌های ماده ۱۰ این قانون اشاره شده که به ازای تولید هر چهار خودرو و موتورسیکلت، یک خودروی فرسوده باید از رده خارج شود. این تبصره برای جبران آمار اسقاطی است که بعد از ممنوعیت واردات خودرو به صفر رسید. بنابراین به این دلیل که ارائه گواهی اسقاط خودرو فقط مربوط به خودروهای وارداتی است و خودروسازان داخلی هیچ مسئولیتی برای اسقاط خودروهای فرسوده نداشتند، از سال ۹۶ که واردات خودرو ممنوع شد، عملاً اسقاط خودرو نیز به کما رفته است.»
به جز نقش خودرو و موتورها، بسیاری از کارخانجات و مجموعه‌های صنعتی در کلانشهرهای کشور نیز نقش مهمی در تیره شدن آسمان دارند. سروری نایب‌رئیس‌شورای شهر تهران و رئیس‌شورای عالی استان‌ها درمورد مازوت سوزی در فصول سرد سال می‌گوید: «یا باید مجموعه‌های صنعتی را متوقف کنیم یا باید در برخی استان‌ها برای تأمین برق از مازوت استفاده کنیم که به طبع آلودگی هوا را به همراه دارد و این مشکلی است که امروز با آن مواجه هستیم. در کلانشهر تهران نیروگاه‌ها از مازوت استفاده نمی‌کنند اما باتوجه به کاهش دما شدت مصرف گاز هم افزایش زیادی داشته و همین موضوع منجر به آن شده تا تأمین مصارف خانگی و سایر بخش‌ها به سختی انجام شود.»
ضرورت توسعه حمل‌ونقل عمومی
یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با آلودگی هوا، پرهیز از رونق تک‌سرنشینی خودروهاست که علاوه‌بر فرهنگ‌سازی و ایجاد جذابیت‌ها برای استفاده از مترو، اتوبوس و تاکسی همچنین به کارگیری راه‌های تقنینی، به گفته تشکری‌هاشمی، رئیس‌کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران باید امکان استفاده از حمل‌ونقل عمومی را تا شعاع 350 متری هر خانه فراهم کرد.
تشکری‌هاشمی درمورد استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی در شهر آلوده تهران می‌گوید: «به طور متوسط روزانه 23 میلیون جابه‌جایی در پایتخت انجام می‌شود که از این میزان تنها 13 درصد از طریق حمل‌ونقل عمومی جابه‌جا می‌شوند و 9 درصد آن توسط ناوگان ریلی و چهار درصد آن توسط ناوگان اتوبوسرانی صورت می‌پذیرد.» وی با اشاره به اینکه سهم حمل‌ونقل عمومی از جابه‌جایی‌های درون شهری در جهان به طور متوسط 60 درصد و در طرح جامع ترافیک تهران با احتساب ناوگان تاکسیرانی 75 درصد در نظر گرفته شده است، افزود: «با توجه به زیرساخت‌های موجود، صرفا با تقویت واگن‌های مترو و اتوبوس‌های شرکت واحد، سهم ناوگان ریلی و ناوگان اتوبوسرانی از جابه‌جایی‌های تهران به دو برابر میزان موجود افزایش می‌یابد.»
با این حال شورا و شهرداری تهران در جلسه یکشنبه 27 آذر با موضوع رسیدگی به حمل‌ونقل عمومی پایتخت، افقی سه ساله را مشخص کرده‌اند که بنا به آن در سال 1403 باید 22 درصد از سهم استفاده از حمل‌ونقل شخصی در تهران به سهم استفاده از حمل‌ونقل عمومی اضافه شود و باید منتظر ماند که مدیریت شهری پایتخت برای تحقق این هدف چگونه عمل می‌کند.
لزوم توجه جدی به خودروهای فرسوده
برقی کردن موتورسیکلت‌ها و گازسوزکردن خودروها
همان‌طور که اشاره شد، 60 درصد از آلودگی هوا حداقل در کلانشهر تهران مربوط به حمل‌ونقل است که به گفته مهدی چمران، رئیس‌شورای شهر تهران، 20 درصد از این میزان به موتورسیکلتهای کاربراتوری وابسته است.
بهرامی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران یکشنبه 27 آذرماه در این رابطه گفته است: «اولویت اول برای مدیریت آلایندگی موتورسیکلت‌ها این بود که موتورسیکلت‌هایی که جابه‌جایی بار را انجام می‌دهند ساماندهی کنیم؛ در این راستا مذاکراتی با بانک‌ها انجام داده‌ایم و به نظر می‌رسد تا یک هفته آینده می‌توانیم به صاحبان موتورسیکلت‌ها تسهیلات ارائه دهیم و در این شرایط، تنها موتورسیکلت‌هایی مجاز به تردد و حمل بار خواهند بود که برقی باشند. در مرکز شهر و بازار تا پایان سال آینده، مسیر را به سمتی می‌بریم که بیشتر، موتورسیکلتهای برقی مجوز تردد داشته باشند.»
این اقدام اگرچه می‌تواند مثمر ثمر باشد، اما باید توجه داشت که هم اکنون 3 میلیون موتورسیکلت در سطح شهر تردد دارند که بنا بر بررسی‌ها هر کدام معادل چند خودرو آلودگی ایجاد می‌کنند و ارائه تسهیلات ویژه به صاحبان این وسیله نقلیه هم باید به معنای واقعی کلمه ویژه باشد تا رغبت زیادی برای خرید موتورسیکلتهای برقی ایجاد شود.
موضوع دیگر اینکه سوخت سی ان جی در مقایسه با دیگر سوخت‌های کربنی دارای پایین‌ترین نسبت کربن به هیدروژن یعنی یک اتم کربن به چهار اتم هیدروژن است و در نتیجه می‌توان گفت سوخت گاز سی ان جی کربن کمتری را منتشر می‌کند. بنابراین یکی دیگر از راه‌های مدیریت آلودگی هوا، تقویت گازسوزکردن خودروهاست و برای این موضوع ضمن ارائه بسته‌های تشویقی می‌توان تدابیر دیگری را با مسئولان این حوزه ترتیب داد و البته تولید خودروهای پایه گاز سوز در کارخانه‌ها دوباره مورد توجه قرار بگیرد.
از موضوعات دیگری باید اهتمام بیشتری به آن شود، همان‌طور که گفته شد اسقاط خودروهای فرسوده و معاینه فنی صحیح آن‌هاست. سردار کمال‌هادیانفر، رئیس‌پلیس راهنمایی و رانندگی در این رابطه با بیان اینکه متاسفانه سن مشخصی برای فرسودگی خودروها نداریم، گفته است: «بر این اساس برنامه هم برای اسقاط نداریم امروز خودرویی که ۵۰ سال در سطح معابر تردد داشته با یک معاینه فنی ۵۰ سال دیگر هم می‌تواند در معابر تردد کند که این درست نیست.»
به عمل کار برآید
در کنار همه این اقدامات، یکی از موضوعاتی که اتفاقاً مسئولان نیز حداقل در گفتار نسبت به آن نگاه مثبتی دارند، استفاده از نظرات کارشناسی و نتایج پژوهش‌ها و دستاوردهای نخبگان، محققان و فعالان دانش‌بنیان در زمینه آلودگی هواست. به عنوان نمونه همین چند روز قبل یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی فعال در حوزه بارور‌سازی ابرها، موفق به ساخت فلرهای بارور‌سازی ابرها بر پایه یُدید نقره شده است که می‌توان در برخی زمان‌ها برای ایجاد باران‌های مصنوعی و کاهش آلودگی هوا از آن استفاده کرد.
علاوه‌بر این، هم‌اکنون به نظر می‌رسد که مدیریت آلودگی هوا در کشورمان نیازمند قرارگاهی واحد و متحد است.
رفیعی، رئیس‌فراکسیون محیط زیست مجلس شنبه شب در برنامه تلویزیونی پیشنهاد داد که کارگروهی واحد شامل نهادهای مربوط با آلودگی هوا و محیط زیست و با ریاست وزارت کشور تشکیل شود تا مجموعه اقدامات ملی برای مقابله با این معضل زیست محیطی هرچه بیشتر مرتفع شود و نهایتاً از تشکیل جلسات تکراری و قدیمی مدیریت اضطرار آلودگی هوا در کلانشهرها نیز خلاص شد!
نباید فراموش کرد، خلأ قانونی برای رفع آلودگی هوا نیز در شرایطی که قانون هوای پاک چندسالی است به تصویب رسیده و در آن وظایف دستگاه‌های مختلف مشخص شده است، یک بهانه است و به جای ارسال گزارش‌های تکراری و رفع تکلیفی از کم‌کاری دستگاه‌ها یا مدیران، با ورود دستگاه قضا و به ویژه دادستانی و سازمان بازرسی با مدیران و دستگاه‌هایی که با ترک فعل خود حق برخورداری از هوای پاک را از مردم سلب کرده‌اند برخورد شود. شاید مهم‌ترین خسارت معضل آلودگی هوا آسیب‌های فراوان جسمی و روحی به فرزندان آینده ساز این کشور یا قربانی شدن خاموش بسیاری از مردم باشد که دیگر جای هیچ تعللی را باقی نمی‌گذارد. سالها از خودنمایی معضل آلودگی هوا می‌گذرد؛ آقایان مسئول لطفا به جای گفتاردرمانی و تشکیل جلسات کم اثر با خروجی‌هایی مثل تعطیلی مدارس و توقف فروش طرح ترافیک و... با استفاده از همه توانایی‌ها و بهره‌مندی از تجربه کشورهایی که این مشکل را رفع کرده‌اند به وظیفه خود درست عمل کنید.