سالگرد افشای حمله ویروس استاکس‌نت به تأسیسات هسته‌ای ایران
ویروس استاکس‌نت تهدیدی که به فرصت تبدیل شد
دفتر پژوهش‌های مؤسسه کیهان
«... در نوامبر 2010، تهران تصدیق کرد که استاکس نت به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله کرده است. در آن زمان، بسیاری از تحلیلگران غربی ادعا کردند که استاکس نت سبب پسرفت بزرگی در برنامه غنی سازی ایران شده و رسانه‌های جهانی نیز به شدت روی این جریان مانور دادند. اما آیا استاکس نت واقعاً در عقب‌انداختن برنامه هسته‌ای ایران موفق بوده است؟ آیا می‌توان ادعاهای رسمی و رسانه‌ای درباره تأثیرات این بدافزار را مستقلاً تأیید کرد؟
تحلیل‌های فنی ارائه شده در این مقاله که بر پایه اطلاعات قابل دسترس عموم درباره کدهای استاکس نت و نیز داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استوار است، ادعاهای دولت و کارشناسان را درباره اهمیت این بدافزار در جلوگیری از پیشرفت هسته‌ای ایران به چالش می‌کشد...» 1
این جملات بخشی از گزارش «مرکز تحقیقات امنیتی انگلیس» درباره حمله سرویس‌های جاسوسی و خرابکاری غرب با ویروسی به نام «استاکس‌نت» به تاسیسات هسته‌ای ایران است که در سال 2013 تهیه و منتشر شد و بخشی از آن در نشریات معتبری همچون «تلگراف» و «هافینگتون پست» نیز به چاپ رسید.
حمله ویروس موسوم به «استاکس‌نت» به تأسیسات هسته‌ای ایران در سال 2010، موضوعی بود که در آن زمان به عنوان اولین اقدام جدی و علنی تخریبی علیه فعالیت‌های هسته‌ای یک کشور مستقل مورد توجه قرار گرفت. با این حال، گزارشی که از سوی مرکز تحقیقات امنیتی کشور انگلیس منتشر گردید استدلال می‌کرد که این ویروس در برخی جنبه‌ها حتی به پیشرفت هسته‌ای ایران نیز منجر شد.
اگرچه در همان زمان و پس از آن برخی از رسانه‌های زنجیره‌ای خارجی و همپالگی‌های داخلی‌شان همچنین شبه روشنفکران و مدعیان اصلاحات نیز براین باور بودند که استاکس نت، ضربات جبران‌ناپذیری بر سیستم هسته‌ای ایران وارد آورده، اما پس از آن، بسیاری از رسانه‌ها و منابع خارجی تایید کردند که ویروس یادشده، ضربه‌ای به برنامه هسته‌ای ایران وارد نساخته و حتی برخی از مراکز آکادمیک غرب در اروپا از جمله همین مرکز تحقیقات امنیتی انگلیس، با بررسی مستندات و شواهد معتبر، نتیجه گرفتند که ویروس استاکس‌نت نه تنها ضربه‌ای به پروژه‌های هسته‌ای ایران وارد نکرد، بلکه آنها را ارتقاء هم داد.
در گزارشی که این مرکز تحقیقاتی منتشر کرد، آمده بود:
«... تحلیل‌های مستقل نمی‌تواند با قاطعیت تأیید کند که استاکس نت واقعاً سانتریفیوژهای ایران را آلوده کرده باشد؛ هرچند، نمی‌توان احتمال اینکه سبب کاهش موقت فعالیت نیروگاه نظنز شده باشد را رد کرد. با این حال، می‌توان با اطمینان زیادی گفت که تأثیر کلی این بدافزار بر برنامه غنی سازی ایران در میان مدت، در بهترین حالت، اثری محدود بوده است.
توانایی ایران در نصب و راه‌اندازی سانتریفیوژهای نسل جدید IR-1 به‌طور جدی با مانع روبه‌رو نشد و از ماه فوریه 2010، غنی‌‌سازی اورانیوم در سطح 20 درصد آغاز گردید. علاوه‌بر این، محاسبات مبتنی بر اطلاعات آژانس، نشان می‌دهد که در سال 2010 (زمانی که گفته می‌شود استاکس‌نت حمله خود را انجام داده) ظرفیت کلی غنی‌‌سازی در نطنز، نسبت به سال قبل از آن افزایش پیدا کرده است. دلیل این امر، ارتقای عملکرد سانتریفیوژها و کاستن از زمان لازم برای تولید اورانیوم با غنای بالا بوده است.
در مجموع، استاکس‌نت چندان موثر و زمان‌بندی شده نبوده و به نفع ایران عمل کرده و ایران توانسته در حالی که جهان در تصور پسرفت هسته‌ای این کشور بوده، قابلیت‌های هسته‌ای خود را ارتقا دهد...»۲
این تنها بخشی از تلاش‌های مستمر غرب برای جلوگیری و خرابکاری در مسیر پیشرفت‌های علمی در ایران بوده است. تلاش‌هایی که طول آن به درازای عمر انقلاب و نظام اسلامی و خصوصا سال‌های پس از پایان جنگ تحمیلی می‌رسد.
علوم هسته‌ای یکی از پیچیده‌ترین و محوریترین علومی است که می‌تواند همراه خود بسیاری از علوم دقیق و مهم این روزگار مانند علوم سایبری، فیزیک و مکانیک، هوا فضا و... را متحول سازد و پیشرفت دهد. اگرچه در سال‌های پیش از انقلاب در ایران این دسته از علوم هم البته با نظارت کارشناسان خارجی مورد توجه قرار گرفته بود ولی به‌دلیل وابستگی و نظارت خارجی‌ها، امکان و اجازه پیشرفت و تحقیق و پژوهش و همچنین انجام پروژه‌های مستقل و خارج از خطوط قرمز غرب امکان‌پذیر نبود.
اما در سال‌های پس از انقلاب و نیاز کشور به پیشرفت‌های علمی، به ویژه آن که سرنخ برخی از علوم پیچیده امروز در مسیر پیشرفت علوم هسته‌ای امکان‌پذیر می‌شد و همچنین به‌دلیل استفاده از علوم هسته‌ای در حوزه‌های دارویی و پزشکی و کشاورزی و برق و سایر فن‌آوری‌های صنعتی، ورود به علوم هسته‌ای و پیشرفت و خلاقیت و نوآوری در این دسته از علوم، بخش عمده‌ای از فضای علمی کشور را در بر گرفت و باعث شد تا ایران در علومی که در دنیای انحصارزده امروز و در تنگنای لابی‌های نظام سلطه، اجازه کوچک‌ترین ورود به حیطه آن داده نمی‌شود، به پیشرفت‌های بسیار شگفت‌انگیزی دست یابد تا آنجا که این پیشرفت‌ها باعث شد کل جهان استکبار امروز، تمامی همّ و غم خود را صرف جلوگیری از پیشرفت‌های علمی ایران در این میدان بکند.
بهانه هم موضوعی واهی به نام سلاح هسته‌ای بود که علی‌رغم تاکیدات هزار باره مقامات ایرانی به حرام بودن سلاح هسته‌ای و یافته‌ها و تحقیقات مراکز جاسوسی و سرویس‌های مختلف اطلاعاتی غرب مبنی بر حتی عدم وجود تصمیمی در ایران برای تولید سلاح هسته‌ای، اما جهان سلطه همواره تاکید داشته و دارد که ایران در حال تولید سلاح هسته‌ای است و علی‌رغم همه قراردادها و پیمان‌های تقریبا یک‌طرفه و ناعادلانه، به همین بهانه همچنان در ابعاد مختلف، ایران را تحت سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ و به قول خودشان فلج‌کننده قرار داده است.
اما علی‌رغم همه این تحریم‌های به اصطلاح فلج‌کننده، ایران پس از انقلاب اسلامی در زمینه علوم هسته‌ای، به قله‌های رفیعی دست یافت تا جایی که داروهای هسته‌ای برای درمان بسیاری از بیماری‌های خاص تولید کرد، برای تولید آب شیرین و برق تلاش‌های بسیاری انجام گرفت، در بهینه ساختن محصولات کشاورزی و سیستم زارعت، کارهای متعددی به ثمر نشست، به عنوان یکی از دشوارترین مراحل فن‌آوری با ساخت سانتریفیوژهای نسل 6 و 8 توفیق غنی سازی 20 درصد به دست آمد که به تصریح کارشناسان مربوط در داخل و خارج کشور یکی از پیچیده‌ترین مراحل علمی در دنیای امروز به‌شمار می‌آید.
همین پیشرفت‌های حیرت آور و عدم توانایی مقابله نظامی با آن، غرب را به جاسوسی و ضربات انسانی و اطلاعاتی و سایبری متوجه ساخت؛ دانشمندان هسته‌ای را ترور کرده و به شهادت رساندند، از طریق منابع جاسوسی در داخل و خارج، اطلاعات غلط و فرمول‌های نادرست و فن‌آوری‌های اشتباه را ارسال کردند که در کتاب خاطرات یکی از جاسوسان موساد به نام «یفتاک ریچیر آتیر» تحت عنوان «معلم زبان انگلیسی» نیز آمد و بخشی از آن هم در فیلمی تحت عنوان «مامور مخفی»
The operative ساخته فیلمساز اسرائیلی «یوال آدلر» در سال 2019 به تصویر کشیده شد.
اما بعد از همه این تلاش‌ها، وقتی آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها نتوانستند برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کنند، به عملیات خطرناکی به نام «عملیات صفر» دست زدند که در آن ویروسی به نام «استاکس‌نت» به تاسیسات هسته‌ای ایران تزریق شد تا آن را از کار‌انداخته و یا منفجر کند که در آن صورت فاجعه‌ای تکان‌دهنده در ایران و در منطقه رخ می‌داد.
در فیلم مستندی به نام «روزهای صفر» ساخته الکس گینی و تهیه شده در سرویس‌های جاسوسی اسرائیل و بریتانیا که در سال 2016 در جشنواره برلین و سپس در جشنواره فیلم لندن به نمایش درآمد، اعتراف کردند که ویروس استاکس‌نت توسط سرویس‌های جاسوسی و اطلاعاتی چندین کشور غربی با عاملیت اسرائیل تهیه و برنامه‌ریزی گردید و از طریق شرکت‌های تجاری مانند زیمنس و به وسیله PLCهای این شرکت‌ها وارد مراکز فردو و نطنز شد و حتی کاشف به عمل آمد که سرویس اطلاعاتی هلند نیز در تزریق این ویروس به تاسیسات هسته‌ای ایران نقش داشته است.
اما لطف الهی باعث شد تا عاملان آن با ندانم‌کاری و عجله باعث شوند، ویروس یادشده، بسیاری از کامپیوترهای مشابه را که به سیستم‌های زیمنس و مانند آن متصل بودند، در سراسر دنیا از جمله کشورهای غربی آلوده کنند و همین امر باعث شد تا دانشمندان ایران هوشیار گردیده و علی‌رغم خسارات اندکی که ویروس یادشده به بخشی از پروژه هسته‌ای ایران وارد آورد، بتوانند آن را مهار کند.
نویسنده و پژوهشگر اسرائیلی در گفت‌و‌گو با بی‌بی‌سی:
برنامه هسته‌ای ایران، تولید سلاح نیست، تولید دانش است
رونن برگمن، نویسنده و پژوهشگر اسرائیلی که کتاب «برخیز و اول تو بکش» را درباره ترورهای رژیم صهیونیستی در گفت‌و‌گو با برخی مقامات امنیتی و نظامی غرب تالیف کرده، در نوامبر سال 2020 (آبان 1399) در گفت‌و‌گو با عنایت فانی، کارشناس شبکه سلطنتی بریتانیا، بی‌بی‌سی، ناگزیر واقعیاتی را درباره برنامه هسته‌ای ایران و ترور دانشمندان آن از زبان مقامات فوق نقل کرد که قابل توجه است.
برگمن گفت:
«... باراک اوباما در اوایل دوران ریاست جمهوری خود در سال 2009، در جلسه شورای امنیت ملی از ژنرال مایکل هیدن، یکی از شخصیت‌های برجسته چند دهه اخیر جامعه اطلاعاتی آمریکا و ریاست وقت سازمان سیا درباره میزان اورانیوم غنی‌سازی‌شده ایران در سایت نطنز می‌پرسد و هیدن پاسخ می‌دهد:
«آقای رئیس‌جمهور، من آمار را دارم و می‌توانم پاسخ سؤال شما را بدهم ولی بگذارید بگویم که این خیلی اهمیت ندارد، چون در تاسیسات نطنز، حتی یک الکترود هم وجود ندارد که ته آن تبدیل به بمب اتم بشود، کاری که آنها در نطنز انجام می‌دهند تولید سلاح هسته ای نیست، بلکه تولید دانش است...»
_____________________
1- ایوانکا بارزشکا- آیا اسلحه‌های سایبری تأثیر داشتند؟- The RUSI journal - 28 آوریل 2013 2- همان.