حسن آقایی
-ویزیت و دارو گران است.
-دارو نسبت به دیگر کالاها، بسیار ارزان است.
- نگهداری داروهای مازاد در منازل مرسوم است.
- با داروهای مانده در خانه چه باید کرد؟
- علت مازاد دارو در خانه‌ها چیست؟
- اندرزهای کاهش هزینه درمان و صرفه اقتصادی آن.
- مصرف خودسرانه دارو و سرانجام آن؟
-...
این موارد و چندین باید و نباید در این گزارش از زبان پزشک، مصرف‌کننده و دیگران مطرح شده، اما آنچه که ‌باید عمومی و پایدار باشد، فرهنگ استفاده از دارو و رعایت اعتدال آن است و این تاکید که از شروع ناخوش احوالی فرضا بیماری آنفلوآنزا تا سلامت کامل، همه مراحل درمانی تحت نظر پزشک باشد و نه «دکتر! سرخود خانگی».
انسان نقش اصیل مدیریت تندرستی و شکوفایی و حفظ شادابی در زندگانی‌اش دارد اما غالبا در اثر غفلت در مراقبت و فعلیت‌های مطلوب در چرخه هستی خود هر از گاه به ناخوش احوالی مبتلا می‌شود. به عبارت دیگر در استمرار چنین وضع و حالی بعضا با کردار و پدیده‌سازی‌های مخل حیات، مشکل‌ساز سلامت شده و از سوی دیگر پیگرد بازگشت تندرستی می‌شود. آشکاری برخی مشکل‌سازی‌ها شامل آلودگی زیست‌محیطی، بی‌توجهی به اندرز و مراقبت‌های پیشگیرانه از بیماری که البته معمولا طبیعت وجود شخص طی مقاطع سنین در وضعیت صحت او تاثیرگذار است، رعایت نکردن بهداشت، فقر اقتصادی و تغذیه سالم و مفید، ناآرامی‌های ناشی از ماشینیزم شدن زندگی، ناسازگاری‌های همزیستی و اجتماعی، عادت کردن به صرف غذاهای مدرن از جمله فست‌فودها که نقش شایان توجهی نیز در چاق شدن و افزایش وزن دارد، ورزش نکردن و... هستند.»
مصرف داروی مازاد با نظر پزشک
نظر دو خانم معلم که خود را «حبیبی و صادقی» معرفی می‌کنند درخصوص داروهای مانده در خانه، وجه مشترک با دیگران است: «چنانچه تاریخ مصرف داروها گذشته باشد نباید استفاده کرد ولی داروهایی که تاریخ انقضای‌شان تمام نشده است با تجویز پزشک معالج، قابل مصرف هستند.»
آنان می‌گویند ویزیت دکتر و نرخ دارو گران است. یک مورد آن که هر ورق قرص سرماخوردگی 1500 تومان شده است. درمانگاه بیمه خدمات درمانی دو بسته قرص استامینوفن می‌دهد. داروی ویتامین هم با دفترچه بیمه داده نمی‌شود.»
یک خانم مراجعه‌کننده به داروخانه، بر این باور است که چون قیمت دارو آن قدر گران است، در صورت نیاز از داروهای موجود در خانه استفاده می‌کند. به همین جهت در خانه دارو نمی‌ماند. او هم اظهار می‌کند: «استفاده از داروی تاریخ مصرف نگذشته با تشخیص پزشک بلامانع است یا می‌توان به فرد دیگری داده شود.»
هزینه زیاد دارو
پیش از آن که با یک شهروند گفت‌وگو کنم او را دیدم در پیاده‌رو مقابل داروخانه‌ای قدم می‌زند. چهره عبوسش می‌نمود دردمند است. پس از گفت‌وگو با آن شهروند، جلو می‌آید و می‌گوید بیمار پیوند کلیوی و کبد است. هزینه‌های دارو بالاست. هر دو ماه یکبار دو میلیون تومان خرج تامین دارویش می‌شود که با قرض و قوله می‌پردازد. او که می‌گوید 29 سال سن دارد و حدود 15 سال است دچار بیماری شده، اصرار می‌کند بنویسم مسئولان حوزه‌های چنین بیماری‌هایی نسبت به مشکلات و هزینه‌های سنگین دارویی این نوع بیماران بیشتر رسیدگی کنند و تسهیلات مناسب در جهت امور درمانی‌شان ارائه دهند.»
«رضا منصوری» رنگرز می‌گوید: «در صورتی که یکی از اعضای خانواده‌ام دچار بیماری شود در وهله اول از داروهای طبیعی گیاهی استفاده می‌کنیم. این شیوه رسم نسل خانوادگی‌ام بوده است که اکثر اوقات نتیجه خوب بوده است. اما امروزه خیلی از خانواده‌ها برای یک ناخوشی معمولی فوری سراغ پزشک و درمانگاه می‌روند و با تعدادی دارو شیمیایی به خانه بازمی‌گردند و شروع به مصرف می‌کنند. این نوع داروها به قول خود دکترها که درمان می‌کنند، مقداری تاثیر منفی هم دارند یعنی داروهای غیرگیاهی در عین حال که درد و بیماری را برطرف می‌کند، در بدن اثر نامطلوبی هم دارد که البته به گفته دکترها چندان ضرر ندارد.» وی می‌افزاید: «اما درباره نگهداری داروهای معمولی در خانه، گاه لازم می‌شود از آن‌ها استفاده کنیم به این خاطر که شخص و اهل خانواده پیشتر از آن‌ها مصرف کرده و مازادشان نگه داشته شده است، اما باید وارسی کرد که خوب و سالم مانده یا نه و بهتر است به دکتر نشان داده شود.»
دو علت ماندن دارو در خانه
جلوی محل نسخه‌پیچی داروخانه چند مراجعه‌کننده ایستاده‌اند. برخی نسخه‌ها شامل تعداد مختلفی دارو‌ بوده و به رغم آن که پزشک در مطب معمولا نوع و دستور مصرف هر دارویی را ضمن آن که در نسخه می‌نویسد و شفاهی شرح می‌دهد، مراجعه‌کننده در داروخانه هم چگونگی مصرف داروها را از دکتر یا مسئول داروخانه سؤال می‌کند که توضیح داده می‌شود منظور از این وصف آن است که در چنین شرایطی فرصت برای گفت‌وگو با داروخانه‌دار مناسب نبوده و  باید دقایقی صبر می‌کردم...
«فتحی» تکنیسین دارو - کمتر از یک دقیقه به طرفم می‌آید یکی از سؤالاتم را مختصرا می‌گویم، ابتدا می‌رود کار مراجعه‌کنندگان را راه بیندازد اگرچه دستیاران دیگرش هم سرگرم نسخه‌پیچی سایرین هستند... همه گفته‌های تکنیسین دارو، چنین است: - «دو گروه پزشک؛ متخصص و عمومی داریم. متخصص روی تشخیص وضعیت بیمار دارو می‌دهد که حداکثر 3-4 قلم در نسخه می‌نویسد و پزشک عمومی هم طبق تشخیص و یا تاکید بر گفته‌های بیمار که مثلا می‌گوید گلودرد دارد، زیاد دارو می‌دهد، مثلا 20 یا 30 عدد قرص آنتی‌بیوتیک می‌نویسد. بیمار دارو را می‌گیرد. بعد از آن که مقداری مصرف و علایم خوب‌شدن را احساس می‌کند، از خوردن مابقی دارو خودداری می‌ورزد. در حالی که باید دارو را کامل مصرف کرد. در  این حال، دارو به دلیل استفاده نشدن کامل، در خانه می‌ماند. در این زمینه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دستور داده است دارو از مریض پس گرفته نشود چون دارو شرایط ویژه دارد از جمله باید در جای مناسب نگهداری شود. موضوع دیگر مصرف خود سرانه دارو است. مثلا موقعی که بچه خانواده به سرفه‌کردن می‌افتد، بزرگ خانواده سر خود دارویی که فرضا پیشتر برای درمان سرفه کردن خود، مصرف کرده است به کودکش می‌دهد و حال بچه بدتر می‌شود. بنابراین این نوع درمان‌های خودسرانه اصلا توصیه نمی‌شود؛ خانواده‌ها هیچ‌گاه از داروهای مازاد در خانه بدون مشورت با پزشک اقدام به مصرف آن نکنند.»
ارزان بودن نرخ دارو
اضافی بودن در خانه
مدیرعلمی و پژوهشی سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور - به موارد متعددی از جمله کم‌توجهی به چرایی داروهای مازاد در خانه‌ها، تاریخ مصرف آن و مشورت با پزشک خانوادگی اشاره می‌کند و آنها را با توضیحات خود لایه‌برداری ‌کرده و در این خصوص به بیان توضیحاتی در مورد ارزان بودن نرخ دارو در کشور و مرسوم بودن نگهداری و تجویز زیاد دارو در نسخه‌ها، می‌پردازد.
دکتر شکر‌الله محمدی محمودآبادی می‌گوید: «متأسفانه یا خوشبختانه دارو در ایران نسبت به کشورهای همسایه و یا کشورهای دیگر در مقایسه با کالاهای دیگر بسیار ارزان است و از دید مردم دارو کالای کم‌ارزش می‌باشد. از این جهت نگهداری داروهای اضافه در خانه متأسفانه در بین مردم ما مرسوم است. پزشکان هم احیانا و گاهی بدون توجه به مدت زمان درمان که ممکن است خیلی کوتاه باشد معمولا دارو زیاد تجویز می‌کنند. با این اوصاف دارو در خانه‌ها زیاد است و شخص را متحمل نظام سلامتی کشور می‌کند. با این حال، هم دولت و هم شرکت‌های بیمه‌ای روی پرداخت دارو، زیاد هزینه نمی‌گذارند. با این حساب می‌شود داروهای اضافه تاریخ انقضا نگذشته را تحت نظر پزشک مصرف کرد.»
ارائه لیست داروها به پزشک
وی در ادامه شیوه استفاده از داروهای مازاد قابل مصرف نگهداری شده در خانه را به این شرط و شرح توصیه می‌کند: «لیست داروهای اضافی در خانه را تهیه کرده و در موقع مراجعه به پزشک آن را با تعداد داروهای موجود در خانه به رؤیت پزشک معالج برسانید. قطعا پزشکان هم از این امر استقبال می‌کنند. در این صورت هزینه مضاعف درمانی کم می‌شود و دارو هم عینا به طرز بهینه مصرف می‌شود.»
فرهنگ‌سازی مصرف دارو
«مصرف داروی سلامت‌بخش در شرایطی که زمین و هوا آلوده است و عوامل مخرب وجود دارد بیشتر مواقع حالت مسکن مقطعی خواهد داشت ولی در عین حال مصرف دارو باید فرهنگ‌سازی شود.» این نظر یک ویزیتور داروست که خود را «تهرانی» می‌نامد و تاکید دارد یکی از عوامل مهم انواع مریضی‌ها، آلاینده‌های خطرساز معلق در هواست که ناشی از انبوه وسایل نقلیه موتور و آسیب‌های ترافیکی است و می‌افزاید: «این وضعیت موجب ترویج بیماری‌های پرخطر غیرطبیعی شده و ساکنان در کلان شهر تهران و چند شهر بزرگ دیگر کشور دائما در معرض چنین شرایطی تنفس می‌کنند. به همین علت است که مصرف دارو در کشور غیرمتعارف شده است.»
این ویزیتور درباره نگهداری داروهای مازاد بر مصرف در خانه چنین نظر دارد: «اعتقادم بر این است که با توجه به دائمی بودن آلودگی‌ها همان‌طور که پیشتر مطرح شد، بودن چند قلم دارو در خانه لازم است مشروط به آن که هر نوع دارو در محل مناسب محفوظ باشد، تاریخ مصرف آن سپری نشده باشد، درعین حال با نظر دکتر مصرف شود.» او ادامه می‌دهد: «لازم می‌آید این هم گفته شود که استفاده از دارو باید فرهنگ‌سازی شود. این باعث اعتدال و نظم و قاعده در خرید و مصرف دارو می‌شود چرا که گاه شنیده یا دیده شده شخص در محیط خانه و یا کار حس می‌کند سردرد گرفته بدون درنگ از کیف یا جیب خود تعدادی دارو بیرون می‌آورد و از بین‌شان یک قرص می‌خورد و جالب‌تر آن که به شخص دیگری که حضور دارد تعارف می‌کند تا یک قرص بردارد و بعدا مصرف کند! می‌خواهم بگویم مصرف قرص نزد برخی افراد یک امر عادی تلقی می شود. بنابراین، در کنار هرآنچه گفته شد، موضوع فرهنگ‌سازی ضروری است. اصولا در هر کار؛ رانندگی، دوستی، روابط اجتماعی، فروشندگی و...، فرهنگ‌مداری نقش مهم در نظم و ایمنی دارد و رسانه‌ها بخصوص تلویزیون باید روی فرهنگ‌گرایی و ترویج آن در جامعه کار و تبلیغ کنند.»
گزارش روز