اگر برای ناتوانی آمریکا در قرن بیست‌ویکم به‌دنبال یک ما‌به‌ازای تصویری باشیم شاید هیچ چیزی بهتر از تصویر جو بایدن در قامت ریاست جمهوری ایالات متحده نباشد. پیرمرد فرتوتی که نه در نشست‌های چندجانبه که حتی در دیدارهای دو جانبه هم چُرت می‌زند، در سخنرانی‌های عمومی پرت و پلا می‌گوید، راه را گم می‌کند، از پلکان هواپیما چندین‌بار می‌افتد و با افراد خیالی دست می‌دهد و خوش و بش می‌کند. او برای پوشاندن این نواقص مجبور است نمایش سلامتی و تندرستی بازی کند اما درست در زمانی که مشغول دوچرخه‌سواری برای نشان دادن آمادگی جسمانی‌اش است با یک توقف ساده به زمین می‌خورد و در آخرین مورد هنگام سخنرانی ناگهان از دهانش می‌پرد که سرطان دارد و حالا چند روزی است کارمندان کاخ سفید را به زحمت ‌انداخته تا رسانه‌ها را مجاب کنند که حال رئیس‌شان خوب است! آنها مجبورند تصویر رئیس‌جمهور ناتوان و پرحاشیه‌شان را در افکار عمومی ترمیم کنند؛ کاری که در این سال‌ها بارها انجام داده‌اند. چنین وظیفه‌ای برای ترمیم چهره ناتوان ایالات متحده نیز وجود دارد.
سفر بایدن به منطقه غرب آسیا با همین نمایش‌ها آغاز شد. سفری که صرف انجام آن یک شکست برای ایالات متحده بود اما سعی شد با اضافه کردن دستورکارهای جانبی به آن، هدف اصلی در میان اهداف جانبی پنهان شود و به عقب‌نشینی مفتضحانه بایدن از سیاست‌هایش؛ وجهه‌ای آبرومندانه دهد. رئیس‌جمهور آمریکا که پیشتر با ژست حمایت از حقوق‌بشر پادشاهی سعودی را منفور خوانده بود، به ولیعهد سعودی بی‌محلی و با سفر او به آمریکا مخالفت می‌کرد؛ مجبور شد برای رفع بحران انرژی در کشورش از سیاست اعلامی خود در مواجهه با رژیم سعودی عقب‌نشینی و خودش به عربستان سفر کند تا با پادشاه و ولیعهد این کشور به گفت‌وگو بنشیند. صحنه‌ای که از نگاه ناظران آمریکایی هم یک شکست بود آن‌طور که «جاش روگین»، ستون‌نویس واشنگتن پست به CNN گفت: این لحظه برای دولت آمریکا «خجالت‌آور» و همنوایی با «تبلیغ برای پیروزی محمد بن‌سلمان بود.» اما دوره‌گردی برای نفت از ونزوئلا تا عربستان، تنها راه دولتمردان آمریکا به منظور غلبه بر بحران انرژی خودساخته‌شان با آتش‌افروزی در جنگ اوکراین بود. «کریس کونز» سناتور دموکرات ایالت دلاور از همین منظر به دفاع از سفر بایدن پرداخت: «بایدن چاره دیگری غیر از این نداشت... ما نمی‌توانیم منابع دیگری برای جایگزینی نفت و گاز [روسیه] پیدا کنیم... بیایید صادق باشیم؛ این تصمیمی سخت برای رئيس‌جمهور بود. تنها کشورهایی که از ذخایر نفتی قابل توجه برخوردارند ونزوئلا، ایران و عربستان سعودی هستند.» با این حال نیاز و ناتوانی آمریکا در سفر به غرب آسیا سعی شد با یک نمایش ترمیم شود. سفر به عربستان و گفت‌وگو با مقامات پادشاهی سعودی نه به صورت مستقل که در قالب شرکت در نشست سران کشورهای عربی در جده و دیدارهای جانبی این نشست نشان داده شد و با پررنگ کردن موضوع ایران به‌عنوان هدف عمده سفر بایدن و هیاهو برای راه‌اندازی اتحاد دفاع هوایی سعی شد به دیپلماسی منفعلانه واشنگتن، رویکردی فعالانه داده شود. اما درست مانند بایدن که معمولا هنگام نمایش دادن سلامت جسمی‌اش، افتضاح دیگری به بار می‌آورد و ناتوانی‌اش را برملا می‌کند؛ نمایش دیپلماسی آمریکا در غرب آسیا نیز با فرو ریختن اجزای صحنه به اتمام رسید. گفت‌وگوها با مقامات عربستان به مجادله بر سر قاتلان جمال خاشقچی و شیرین ابوعاقله کشیده شد؛ توافقی برای افزایش عرضه نفت رخ نداد و پس از سفر بایدن قیمت نفت با رشد حدود 4 درصدی به بیش از 105 دلار در هر بشکه رسید. راه‌اندازی اتحاد دفاع هوایی علیه ایران به‌عنوان پیش‌درآمد ناتوی عربی نیز با امتناع برخی کشورهای عربی از تقابل با ایران، در حد تبلیغات باقی ماند. وقتی «فرید زکریا» مجری برنامه GPS در تلویزیون CNN از کارشناس برنامه‌اش درباره تقویت محور عربستان علیه ایران به‌عنوان هدف سفر بایدن پرسید؛ «ولی نصر» مشاور سابق وزارت خارجه آمریکا و استاد دانشگاه جانز‌ هاپکینز پاسخ داد: «مقامات شماری از کشور‌های عربی که رئیس‌جمهور بایدن با آنها دیدار کرده است و در مقابل ایران خط کشیده‌اند یعنی کشور‌های اردن و مصر با ایران مسئله ندارند. کشور‌های دیگری همانند قطر و عمان بسیار در تلاش هستند تا برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به نتیجه برسد... امارات عربی متحده در حال بررسی بازگشایی سفارتش در تهران است و عربستان سعودی در حال گفت‌وگو با ایران است. پس اوضاع شبیه دوره جنگ سرد نیست حال آنکه رئیس‌جمهور آمریکا و مقامات اسرائیل در تلاش هستند چنین تصویری (از منطقه) نشان دهند.»
با این حساب تنها دستاورد بایدن از این سفر «کرونا» بود؛ حالا بیماری دیگری نیز به امراض پیرمرد 79 ساله آمریکایی اضافه شده است.
نشست ناتو در مادرید با مشارکت ژاپن، کره‌جنوبی، استرالیا و نیوزلند یک نمایش آمریکایی دیگر بود. نمایشی که به منظور آماده نشان دادن آمریکا و متحدانش برای مقابله با چین ترتیب داده شده بود. اما این نمایش از همان ابتدا یک مشکل اساسی داشت که مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی نیز قرار گرفت و آن اینکه به سختی می‌شد میان چهار کشور مشارکت‌کننده از شرق آسیا و اقیانوسیه مخرج مشترکی علیه چین پیدا کرد. نگرانی امنیتی کره‌جنوبی بیش از آنکه متوجه چین باشد به همسایه شمالی‌اش یعنی کره شمالی معطوف بود. نیوزلند نیز به ‌اندازه کافی درگیر مناقشات دریایی با استرالیا بود که اخبار فرسنگ‌ها آن‌طرف‌تر در ساحل چین برایش چندان جذاب نباشد. شاید در این میان تنها ژاپن و استرالیا از انگیزه جدی برای تقابل با چین برخوردار باشند اما باز هم یک مشکل وجود داشت. ایالات متحده در اختلافات میان ژاپن و چین بر سر جزایر «سنکاکو» هرگز حاضر به حمایت از ژاپن و به رسمیت شناختن حق حاکمیت آنها بر این جزایر نشد و حالا سؤال این بود کشوری که در یک مناقشه ارضی محدود حاضر به حمایت از متحد خود در مقابل چین نشده بود چگونه می‌توانست در یک صف‌آرایی بزرگ علیه چین در کنار آنها بایستد!؟ در مورد استرالیا وضعیت کمی بامزه‌تر بود. آخرین تلاش آمریکا برای شکل‌دهی یک ائتلاف در اقیانوسیه علیه چین فراتر از فاجعه، یک طنز تمام‌عیار بود. پیمان آکوس میان آمریکا، انگلستان و استرالیا در اقیانوس آرام به‌جای اتحاد علیه چین به شکاف در ناتو منجر شد. اتفاقی که باعث شد فرانسه به‌عنوان عضو مؤثر ناتو و یکی از قدیمی‌ترین متحدان آمریکا، مقامات دولت آمریکا را دروغگو خطاب کند و به‌طور موقت سفیر خود را از واشنگتن فرابخواند. کار به‌ جایی رسید که بایدن مجبور به دلجویی تلفنی از مکرون شد. او حتی در حاشیه نشست گروه جی20 در رم به اقامتگاه رئیس‌جمهور فرانسه رفت و گفت: «آنچه ما انجام دادیم کج‌سلیقگی بود و با ظرافت زیادی هم انجام نشد.». سیاست خارجی آمریکا در مواجهه با شرق آسیا پریشان‌تر از این هم بود. آگوست 2021 بایدن در گفت‌وگو با ABC news متعهد به حمایت نظامی از تایوان در برابر چین شد. این اظهار نظر آن‌قدر عجیب بود که فردای آن روز مقامات آمریکایی از جمله «ند پرایس» سخنگوی دولت آمریکا مجبور شدند به دیگر کشورها اطمینان دهند علی‌رغم اظهارات بایدن سیاست آمریکا در مورد تایوان هیچ تغییری نکرده است. 9 ماه بعد بایدن طی نشست خبری با «فومیو کیشیدا» نخست‌وزیر ژاپن در توکیو باز هم از حمایت نظامی از تایوان در برابر چین گفت و پس از آن یک‌بار دیگر مقامات کاخ سفید از جمله «لوید آستین» وزیر دفاع آمریکا برای توجیه اظهارات بایدن به تکاپو افتادند و به رسانه‌ها گفتند علی‌رغم سخنان بایدن تغییری در سیاست آمریکا در قبال تایوان رخ نداده است. مواضع پریشان رئیس‌جمهور و سایر مقامات آمریکا درباره مسئله تایوان به سخنان «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی آمریکا در اجلاس امنیتی آسپن هم کشیده شد و او در توجیه این مواضع گفت: «همه سیاست‌های دولت‌های آمریکا در قبال تایوان، دارای جملات بسیار متفاوتی هستند که باعث تعجب همه مردم شده که چگونه این جملات با هم هماهنگ شده‌اند.» او این اظهارات متناقض را بخشی از سیاست «ابهام استراتژیک» آمریکا خواند اما به نظر می‌رسید «ابهام استراتژیک» بیش از آنکه سیاست آمریکا در شرق آسیا باشد، شرح حال آمریکا در جهان بود!
جنگ اوکراین نمایش دیگری برای آمریکا و متحدانش است که گرچه هنوز ناتمام مانده اما به نظر می‌رسد آن هم نتیجه مطلوبی برای‌شان نداشته باشد. آمریکا و متحدانش در اروپا که تصویری قدرتمند و شکست‌ناپذیر از ناتو ساخته بودند علی‌رغم ارسال حجم سنگینی از تسلیحات به اوکراین، آموزش جنگجویان اوکراینی و اعزام نیروهای نظامی به این کشور هنوز نتوانسته‌اند مانع دستیابی ارتش روسیه به اهدافش شوند. حدود 26 کشور شبانه‌روز برای ارسال سلاح به اوکراین فعالیت می‌کنند و تاکنون بیش از 8 میلیارد دلار سلاح و مهمات به وزن 66 هزار تُن به این کشور اعزام شده است اما متناسب با این حجم وسیع کمک تسلیحاتی و نظامی، تغییر خاصی به نفع غرب در میدان نبرد اوکراین
رخ نداده است. کشورهای اروپایی با بحران انرژی و مواد غذایی دست و پنجه نرم می‌کنند. استفاده از ذغال‌سنگ بار دیگر در این کشورها رونق گرفته و حالا رسانه‌‌ها می‌گویند هیزم نیز در این کشورها کمیاب شده است. در واقع نبرد در یک جبهه محدود، غرب پر مدعا را به چند قرن قبل بازگردانده است و آنها را مجبور کرده از بخشی از تحریم‌های خود علیه روسیه صرف نظر کنند. بعد از سقوط دولت جانسون در انگلستان به‌عنوان یکی از حامیان اصلی اوکراین در جنگ، دولت و پارلمان ایتالیا نیز به‌دنبال تبعات جنگ اوکراین سرنگون شد و اعتراضات داخلی در کشورهای اروپایی و آمریکا به تورم بی‌سابقه ادامه دارد.
به نظر می‌رسد آمریکا و متحدانش در ناتو آنچنان که در فیلم‌های ‌هالیوود می‌جنگند و نمایش داده می‌شوند؛ در میدان نبرد واقعی اوکراین توانایی رزم ندارند. 28 می‌2022 روزنامه واشنگتن پست گفت‌وگوهایی با جنگجویان خارجی مسقر در اوکراین منتشر کرد. یکی از کهنه‌سربازان آمریکایی به این روزنامه گفت در شب دوم اعزام، هشت نفر از بیست داوطلب در واحد رزمی او، فرار کرده بودند؛ از جمله یک تفنگدار دریایی آمریکا که مسلسلش را با سنگ شکست تا دلیل موجهی برای فرار به پشت جبهه داشته باشد. این روزها همان‌طور که کارمندان روابط عمومی کاخ سفید سخت مشغول ترمیم تصویر رئیس‌جمهور سالخورده‌شان در افکار عمومی هستند، نمایش آمریکایی نیز از غرب تا شرق برای سرپوش گذاشتن بر ضعف و ناتوانی آمریکا روی صحنه رفته است اما همیشه همه‌چیز آن‌طور که می‌خواهند پیش نمی‌رود.
سید محمدعماد اعرابی