به گزارش خبرنگار ما؛ موضوع تخصیص ارز ترجیحی برای واردات همه کالاها، تصمیمی بود که دولت دوازدهم در بهار 97 اتخاذ کرد و علی‌رغم انتقادات کارشناسان بر آن پافشاری کرد. اما دولت تدبیر در مواجهه با تنگنای ارزی خیلی زود به عواقب تصمیم خود پی برد و طی سه سال، بسیاری از کالاهای مشمول دریافت ارز 4200 را حذف کرد اما باز هم منابع ارزی کشور کفاف هفت قلم باقی را نمی‌داد.
این سیاست علاوه‌بر بلعیدن منابع ارزی، در عمل به طور کامل به هدف نخورد و بخش قابل توجهی از آن سر از جیب برخی واردکنندگان درآورد.
همزمان با این اتفاقات، نرخ ارز آزاد در دولت تدبیر و امید جهش کرد و شکاف ارز آزاد و ترجیحی بیشتر و ساماندهی به این وضعیت دشوارتر شد. سرانجام دولت سیزدهم، اصلاح نظام یارانه‌ها را که دولت دوازدهم می‌توانست با هزینه بسیار کمتر انجام دهد، به نفع مصرف‌کننده نهایی در دستور کار قرار‌داد و اولین گام مردمی‌‌سازی یارانه‌ها را محکم برداشت.
واریز یارانه نقدی
تا زمان آماده شدن کالابرگ الکترونیک
پس از بررسی نظرات کارشناسی متعدد، بالاخره رئیس‌جمهور شامگاه دوشنبه 19 اردیبهشت‌ماه در پنجمین گفت‌وگوی زنده تلویزیونی خود با مردم جزئیاتی از برنامه دولت برای مردمی‌‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها را بیان کرد. سیدابراهیم رئیسی در بخشی از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۱ واردات کالاهای اساسی به جای ارز ۴۲۰۰ باید با ارز ۲۳ هزار تومانی انجام شود، اظهار داشت: طبیعتاً این تغییر نرخ در بازار تأثیر می‌گذارد و البته نحوه جبران آن نیز در همین قانون پیش‌بینی شده است.
رئیس‌جمهور در ادامه در مورد اینکه با اجرای طرح کمک معیشتی قرار است به هر فرد چه میزان پرداختی صورت گیرد، خاطرنشان کرد: سازمان برنامه و بودجه این موضع را کارشناسی کرده و پیشنهادی که داده این است که به ۳ دهک اول، نفری ۴۰۰ هزار تومان یعنی یک خانواده
۵ نفره، ۲ میلیون تومان در ماه و به دهک‌های چهارم تا نهم هم ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر پرداخت خواهد شد. رئیسی با تاکید مجدد بر اینکه با اجرای طرح اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی تغییری در قیمت نان سنتی، دارو و بنزین نخواهیم داشت، خاطرنشان کرد: تا زمانی که زیرساخت‌های فنی برای کالا برگ الکترونیک آماده شود که احتمالا یک یا دو ماه باشد، کمک معیشتی به صورت نقدی پرداخت خواهد شد و هر وقت کالا برگ الکترونیک آماده شد، تناسب میزانی که به عنوان کمک معیشتی پرداخت می‌شود، کاملاً با مردم در میان گذاشته خواهد شد.
همزمان با گفت‌وگوی تلویزیونی رئیس‌جمهور، فرآیند واریز یارانه‌ها آغاز شد. روابط عمومی بانک مرکزی هم اعلام کرد عمده فرآیند واریز یارانه‌ها تا سحرگاه روز سه‌شنبه انجام شده و موارد باقی مانده تا ظهر سه‌شنبه تکمیل می‌شود.
جزئیات دهک‌بندی‌ها
وزیر اقتصاد که دقایقی پس از اظهارات مهم رئیس‌جمهور به تلویزیون آمده بود، جزئیات بیشتری را درخصوص واریز یارانه جدید به حساب مردم مطرح کرد. خاندوزی درباره میزان پرداخت یارانه‌ها اظهار کرد: تفکیک دهک‌ها را دولت با حداکثر دقت و احتیاط انجام داده است تا در بین گروه‌هایی که کاملاً نیازمند هستند و طبقه متوسط و میانی تمایز قائل شویم و نزدیک به ۷۷میلیون نفری که گیرندگان یارانه هستند در این دو طبقه تقسیم‌بندی شده‌اند.
وی ادامه داد: ۳۰ درصد جمعیت کشور یارانه
۴۰۰ هزار تومان، ۶۰ درصد دیگر یارانه ۳۰۰ هزارتومانی دریافت می‌کنند و نزدیک به ۱۰ درصد جزو طبقات برخوردارند و بی‌نیاز از حمایت دولت شناسایی شدند که در صف یارانه‌بگیران نیستند.
روز گذشته هم سازمان هدفمندی یارانه‌ها در اطلاعیه‌ای خبر داد: بر اساس فهرست اعلام‌شده، مشمولین دریافت یارانه توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیش از 23 میلیون خانوار ایرانی می‌باشند که 72 میلیون ایرانی را شامل می‌شود.
علت کسری برخی مبالغ واریزی
در میان مبالغ واریزی به حساب مردم، مشاهده شده که رقم واریزی کمتر از ارقام ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی است؛ موضوعی که برای مردم ابهام ایجاد کرده است. برحسب اطلاع‌رسانی‌های صورت‌گرفته، اقساط تسهیلات قرض‌الحسنه یک میلیون تومانی کمک‌معیشت نقدی و کرونا از سرپرستان خانواری که این تسهیلات را دریافت کرده‌اند، کسر گردیده است.
شایان ذکر است با واریز این دو مرحله از یارانه جدید، یارانه‌هایی که در دهم و بیستم هرماه به به حساب سرپرستان واریز می‌شد از این تاریخ پرداخت نمی‌گردد.
وزیر اقتصاد در این مورد گفت: یکی دیگر اتفاقاتی که در دل این سیاست رقم خورد، این است که ما به جای واریز چند مرحله‌ای و چندباره (مثلا بیستم ماه، بیست و پنجم ماه) بتوانیم مجموعه کمک‌های معیشتی و پرداخت‌های انتقالی به جامعه را به شکل یکپارچه و یکدست انجام بدهیم؛ بنابراین، میزان یارانه یا کمک معیشتی که واریز خواهد شد، مجموع یارانه قبلی ۴۵۵۰۰ تومانی و یارانه جدید است و ان‌شالله از ماه آینده یعنی خردادماه هم تا پایان سال به شکل مستمری تمام پرداخت‌های یارانه‌ای و کمک معیشتی به صورت یک پرداخت یکباره خواهد بود تا خانواده‌ها بتوانند با برنامه‌ریزی مشخص‌تری برای آن مبلغ تصمیم بگیرند؛ بنابراین، به عنوان مثال مبلغ
۴۰۰ هزار تومان برای دهک‌های یادشده، با لحاظ یارانه نقدی ۴۵۵۰۰ تومانی است.
زمان رفع مسدودی یارانه‌ها
بر اساس اعلام سازمان هدفمندی یارانه‌ها،‌ مبالغ اعلام‌شده برای دو ماه به‌صورت نقدی به حساب سرپرستان خانوار واریز گردید و زمان برداشت آن تا اعلام رسمی دولت در حساب مردم غیرقابل برداشت خواهد بود.
بر اساس گزارش باشگاه خبرنگاران، بعد از واریز یارانه‌ها در قالب پیامک‌هایی اعلام شد که امکان برداشت این رقم ممکن نیست. با پیگیری از سازمان هدفمند‌سازی یارانه‌ها، مشخص شد که زمان برداشت و استفاده از این یارانه در روزهای آتی اعلام خواهد شد.
شنیده‌ها حاکی از آن است که ابتدای خرداد و با اجرای طرح اصلاح روش تخصیص یارانه به اقلام اساسی امکان برداشت این رقم مهیا می‌شود.
مسیر اعلام مشکلات
براساس اعلام سازمان هدفمندی یارانه‌ها، متقاضیان می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر یا هرگونه پرسش به سامانه رسیدگی به درخواست یارانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌آدرس hemayat.mcls.gov.ir مراجعه و یا با مرکز پاسخگویی تلفنی آن وزارتخانه به ‌شماره ارتباطی 6369-021 تماس حاصل نمایند. مرتضی موتورچی، مدیر روابط عمومی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، ترافیک بالا در مراجعه افراد را موجب کندی این سامانه دانست و گفت: پیشنهاد می‌شود هنگام مراجعه به این نکات توجه
کنید:
۱- وی‌پی‌ان بر دستگاه و یا تلفن همراه شما فعال و روشن نباشد.
۲- از اینترنت پُر سرعت استفاده کنید.
۳- مراجعه همزمان تعداد زیادی از هموطنان موجب کندی عملکرد این سایت شده و بهتر است بدون تعجیل در روزهای آینده به سامانه مراجعه فرمایید، فرصت محدود نیست بلکه فرصت اعتراض همچنان باقی است.
ثبت‌نام جاماندگان؛ به‌زودی
ثبت‌نام از متقاضیان جدید یارانه، از قلم‌افتادگان، جاماندگان و منصرفین دوره قبل نیز به‌زودی از طریق وب‌گاه سازمان هدفمند‌سازی یارانه‌ها و رسانه‌های جمعی اطلاع‌رسانی خواهد شد.
با تصمیمات اتخاذشده و بنا بر دستور رئیس ‌محترم جمهور متقاضیانی که به‌هردلیلی از یارانه دوره‌های قبل محروم و یا از ثبت‌نام یارانه جامانده‌اند بعد از طی مراحل ثبت‌نام و بررسی شرایط متقاضی در صورت واجد شرایط بودن مانند سایر مشمولین یارانه جدید نیز از این دو نوبت از یارانه بهره‌مند خواهند شد.
وزیر امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم در این زمینه گفته است: به‌زودی سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها کار خود را دوباره شروع می‌کند و همه به‌ هر دلیلی که یارانه نمی‌گیرند می‌توانند در این سامانه ثبت‌نام کنند.
حجت‌الله عبدالملکی درخصوص ثبت‌نام افراد واجد شرایط دریافت یارانه افزود: بعضاً ممکن است افراد، متمول و از دهک دهم باشند که وضع مالی‌شان خوب است، آنها جواب مثبت دریافت نخواهند کرد ولی کارگران اگر یارانه‌بگیر نیستند، یارانه‌شان برقرار خواهد شد.
ضرورت‌های اصلاح نظام یارانه‌ای
همان‌طور که ذکر شد، دولت ناچار است کاری که می‌شد با هزینه بسیار کمتر در دولت گذشته انجام شود را با هزینه بیشتر انجام دهد. تازه دولت قبل در ازای حذف ارز بسیاری از کالاهای اساسی از جمله قند و شکر، برنج و... هیچ پولی به مردم پرداخت نکرد ولی دولت سیزدهم تلاش کرده است پول یارانه‌ها را از جیب برخی دلالان خارج نموده و به دست مردم برساند.
دولت سیزدهم به‌موجب جزء 1 بند ص تبصره 1 قانون بودجه سال 1401 و دستور سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، اصلاح نظام یارانه‌ها را در دستور کار قرار‌داده است. واریز این مرحله در راستای اجرای سیاست‌های دولت در کاهش و رفع فقر مطلق، بهبود ضریب جینی، کاهش فاصله طبقاتی، تصمیم به هوشمند‌سازی و بازتوزیع یارانه کالاهای اساسی و همچنین به‌موجب جزء 1 بند ص تبصره1 قانون بودجه سال 1401 صورت گرفته است.
هدررفت منابع ارزی
علی سعدوندی اقتصاددان در گفت‌وگو با رادیو، درباره سیاست ارز ترجیحی گفت: ارز 4200 تومانی یکی از بدترین و مخرب‌ترین سیاست‌هایی است که در چند دهه گذشته در کشور ایجاد شده است؛ دلیل آن را هم می‌توان این‌گونه بیان کرد که این سیاست در شرایط تحریم و در عرض 4 سال، حدود 70 میلیارد دلار از منابع ارزی کشور را هدر داد در صورتی که این مقدار ثروت می‌توانست کشور را از نظر زیرساختی به یکی از بهترین کشورهای دنیا تبدیل کند.
وی ادامه داد: بنابراین در این‌که ارز 4200 تومانی باید حذف شود و این خوان بی‌کرانی که در اختیار چند هزار خانواده واردکننده که از این شرایط بی‌نظیر منتفع شده‌اند، متوقف شود هیچ شکی وجود ندارد.
تخصیص یارانه به کالاهای مفید مصرفی
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: اما نکته‌ اینجاست که در شرایط تورمی دولت با تخصیص یارانه طولانی‌مدت به تعدادی از کالاها قیمت آنها را تثبیت کرده و به‌دنبال آن مصرف‌کننده عادت‌های جدید مصرفی پیدا کرده است.
وی افزود: به‌طور مثال در گذشته مردم ماکارونی را به‌عنوان غذای سنتی نمی‌شناختند و بسیاری از افراد بین برنج و ماکارونی، برنج را انتخاب می‌کردند ولی با تخصیص چند سال آرد یارانه‌ای به ماکارونی ذائقه جامعه تغییر کرد و بخشی از جامعه متوجه شدند که با مصرف ماکارونی می‌توانند در مصارف خود صرفه‌جویی کنند.
گفتنی است که این تغییر هزینه‌ها، هزینه‌ای جدید برای تطبیق مجدد سبد مصرفی جامعه در پی دارد؛ بنابراین اگر دولت بخواهد چنین سیاست‌هایی را اجرا کند بهتر است از طریق تمهیدات حمایتی به مردم فرصت دهد تا رفتارهای مصرفی خود را تطبیق دهند.
سیاست‌های جدید به معنای آزاد‌سازی قیمت‌ها نیست
یکی از انتقاداتی که از سیاست‌های جدیدی دولت صورت می‌گیرد، حرکت در مسیر شوک‌درمانی و آزاد‌سازی قیمت‌هاست که البته بسیاری از کارشناسان و همچنین مسئولان اقتصادی دولت این نظر را قبول ندارند و از اضطرار شرایط سخن می‌گویند.
وزیر امور اقتصادی و دارایی در گفت‌وگوی تلویزیونی دوشنبه ‌شب خود در پاسخ به این سؤال که چرا این کار امسال انجام شد، اظهار کرد: به این دلیل که اقتصاد ایران بیش از این تاب سیاست‌های غلط گذشته را نداشت و از جایی که در بودجه ۱۴۰۱ نیز این تکلیف قانونی به دوش ما گذاشته شده بود، در اولین جلسه ستاد اقتصادی دولت مطرح شد که بیش از این در این اصلاحات تأخیر نداشته باشیم و کمک‌ها و قیمت خرید تضمینی به کشاورزان داخلی داده شود.
خاندوزی ادامه داد: برخی تصور می‌کنند که دولت با حذف ارز ترجیحی می‌خواهد برای سیاست‌های ارزی خود، به سمت آزاد‌سازی نرخ ارز برود که باید تاکید کنم سیاست ارزی دولت با از بین بردن رانت‌های حوزه ارز متفاوت است و دولت قائل به رها‌سازی نرخ ارز نیست. همچنین، این سیاست‌های جدید اصلاً به معنای آزاد‌سازی قیمت‌ها و اقتصاد کشور نخواهد بود.
حمایت‌ها ادامه می‌یابد
خاندوزی تصریح کرد: حمایت‌ها به تناسب سیاست‌های اصلاح یارانه‌ای کشور ادامه خواهد داشت و این کار قطعی است. اما با توجه به تکلیف بودجه‌ای امسال، اگر دولت بتواند اولویت پرداخت یارانه‌ها را از طریق کالابرگ یا همان کارت یارانه پرداخت کند و زیرساخت‌های آن فراهم شود، از پرداخت‌های نقدی فاصله خواهیم گرفت.
وی با اشاره به طرح جدید نان گفت: طرحی که در وزارت اقتصاد پیشنهاد داده شد به این صورت بود که پرداخت از جیب مردم برای مصارف متعارف هیچ تغییری نمی‌کند. در واقع، مردم همان مقدار قیمت قبلی را می‌پردازند. در این طرح، تعداد نان خریداری شده در سامانه ثبت می‌شود و به دنبال آن نیز میزان آرد مورد استفاده هم ثبت و قابل شناسایی خواهد بود. برای جبران نیز، نانوا را برای پرداخت این حمایت انتخاب کردیم که بخشی از یارانه نان به او پرداخت می‌شود.