حدود یک ماه قبل موضوع برنامه جامع همکاری ایران و چین، به‌عنوان نخست رسانه‌ها تبدیل شده بود و سپس، کارشناسان از داخل و خارج ایران به بیان دیدگاه‌های خود نسبت به‌ آن پرداختند.
جمهوری اسلامی ایران نقشه راهی را با جمهوری خلق چین پی‌ریزی می‌کند که چارچوب‌های کلی و اولیه پایه‌گذاری روابطی گسترده و راهبردی را مشخص می‌سازد. از نگاه بسیاری از ناظران مسائل بین‌المللی، نیاز پکن به ‌انرژی موجب می‌شود تا این کشور به فکر منبع مطمئن تامین نفت خام برای یک دوره طولانی باشد. از سوی دیگر، فشارهای بین‌المللی سیاسی و اقتصادی، به ویژه تحریم‌های دولت «دونالد ترامپ»، هم سبب می‌شود تا تهران برای ادامه تجارت خارجی، فروش نفت و تامین مالی سرمایه‌گذاری‌ها، درصدد ‌ایجاد روابط ویژه با پکن باشد.
تقریبا همزمان با موضوع فوق، اعلام شد که تهران در تلاش است قرارداد ۲۰ ساله همکاری با مسکو را که یک سال دیگر به پایان می‌رسد، تمدید کند. معاهده روابط متقابل و اصول همکاری میان جمهوری اسلامی‌ ایران و فدراسیون روسیه، از سال ۲۰۰۱ میلادی به ‌اجرا در آمده است. اکنون به نظر می‌رسد تحولات در عرصه بین‌المللی، عزم تهران و مسکو را به ‌انعقاد قرارداد بلندمدت همکاری‌ مشترک و همه‌جانبه، جدی‌تر ساخته ‌است. شایان ذکر است در قرارداد پیشین اگر هر یک از طرفین یک سال قبل از پایان اعتبار ۲۰ ساله‌ آن، به صورت کتبی تصمیم برای اتمام معاهده را اعلام نکنند، این توافق به صورت خود به خود برای پنج سال تمدید می‌شود.
ائتلاف۳‌‌وجهی
در همین دوره کوتاه، ‌اتفاق یادشده موجی از نگرانی را میان مقام‌های غربی به ویژه در واشنگتن به راه ‌انداخت. بحث بی‌تاثیرشدن فشار و تحریم‌های آمریکا و پیوستن دیگر کشورها به پکن و مسکو در کنار ایجاد یک ائتلاف پرقدرت سیاسی در مقابل یکجانبه‌گرایی کاخ سفید در سطح جهان، از مهم‌ترین مسائلی بودند که کارشناسان به بیان آنها ‌پرداختند.
نشریه «نیوزویک» در گزارشی، انعقاد قراردادهای بلندمدت میان تهران با پکن و مسکو را تلاش برای تشکیل ائتلافی با هدف مقاومت در برابر آمریکا تفسیر کرد و نوشت: اعلام خبر تمدید قرار داد ۲۰ ساله با روسیه همزمان با مذاکرات توافق ۲۵ ساله با چین، پیامی از سوی ایران برای آمریکا درجهت ایجاد یک ائتلاف در برابر فشارهای اقتصادی و سیاسی واشنگتن است.
اگرچه محتوای توافق ایران و روسیه ‌اعلام نشده ‌است، اما در ادامه توافق سال ۲۰۰۱ خواهد بود که مهم‌ترین محورهای آن، همکاری در حوزه‌های نفتی، تسلیحاتی و فعالیت هسته‌ای بوده است. طبق گزارش این نشریه آمریکایی، پیش از سفر اخیر «محمد جواد ظریف» به روسیه و اعلام خبر تمدید معاهده، «ولادیمیر پوتین» با «حسن روحانی» همتای ایرانی خود، گفت وگویی را با محوریت همه‌گیری کرونا، توافق هسته‌ای ایران، شرایط در سوریه و مسائل مورد توجه دو طرف، به ویژه ‌اجرای پروژه‌های بزرگ مشترک در حوزه‌ انرژی، انجام داد.
نشریه‌ «اوراسیا تایمز» هم در گزارشی آورد: محور ایران، چین و روسیه در حال تشکیل است. توافق بلندمدت با روسیه پس از امضای قراردادی که می‌تواند سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری چین در ایران را به همراه داشته باشد از نشانه‌های تشکیل این محور سه‌گانه راهبردی در شرق ارزیابی شده‌است.
موازنه قدرت نوین
جمهوری اسلامی ایران مدت‌ها است که هدف تحریم‌های آمریکا قرار دارد و در سال‌های گذشته به‌رغم انعقاد توافق هسته‌ای، تحت فشار حداکثری واشنگتن قرار گرفته است. روسیه و چین هم در دوره‌های اخیر به هدف حملات واشنگتن تبدیل شده‌اند. ترس واشنگتن ‌از افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی پکن، باعث شد که ترامپ طی سال‌های اخیر رویکردهای سختی را علیه ‌چین اتخاذ کند؛ جنگ تجاری، دخالت در موضوع هنگ‌کنگ و تایوان و تحرکات نظامی واشنگتن در شرق آسیا در راستای محدود کردن توانایی‌های چین ارزیابی می‌شود.
از سوی دیگر، روسیه نیز از دشمنی‌های مداوم آمریکا در امان نیست و تحریم‌های سختی علیه ‌این کشور برقرار شده ‌است.
با توجه به مسائل فوق، تحلیلگر نیوزویک تصریح کرد: منافع تهران، مسکو و پکن از این منظر، همپوشان یکدیگر بوده و این همگرایی می‌تواند تلاش‌های واشنگتن برای تداوم سیطره بر جهان را با چالش مواجه کند.
از این رو، تحلیلگران در غرب اعتقاد دارند سه کشور به دلایل راهبردی و عمل‌گرایانه، به یکدیگر نزدیک می‌شوند. آنها حس بیزاری مشترکی را نسبت به رهبری آمریکا در امور جهان دارند. از این جهت، اقدام این سه کشور معقول است.
به همه ارزیابی‌های فوق باید افزود که روسیه و چین در سال‌های اخیر همکاری‌های راهبردی‌ میان خود را در حوزه‌های اقتصادی، دفاعی و انرژی تقویت کرده‌اند و با احساس نگرانی از اقدامات واشنگتن برای ایجاد موازنه قدرت در سطح بین‌المللی، تلاش می‌کنند. البته ‌این دو کشور برای گسترش نفوذ و نقش‌آفرینی در عرصه بین‌المللی هم، برنامه‌ریزی‌هایی دارند و برای این منظور اقداماتی را شروع کرده‌اند. رزمایش نظامی سال گذشته چین و روسیه در کنار ایران، که در تنگه هرمز و دریای عمان انجام شده است، پیش درآمدی برای این راهبرد کلان بوده ‌است.
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی