حال و روز صنعت در سال رونق تولید
قاسم حداد اصفهانی
صنعت کشور در سال 98 اوضاع خوبی نداشت اما هر چه گذشت، بهتر شد. با این حال از رشد منفی خارج نشد. بر اساس گزارش مرکز آمار، رشد صنایع و معادن در سه ماهه اول منفی 21 و دو دهم و در سه ماهه دوم منفی 23 و هفت دهم درصد شد اما در سه ماهه سوم به منفی یک و 9 دهم درصد رسید.
بنابر بررسی‌ها، تولید انواع خودرو در کشور در مقایسه با مدت مشابه سال قبل هم‌چنان روند کاهشی داشت به طوری که در 11 ماهه امسال نیز شاهد افت 12 و هشت دهم درصدی تولید در این بخش بودیم.
البته طی 11 ماهه امسال 762 هزار و 178 دستگاه انواع خودرو در کشور تولید شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل افت 12 و هشت دهم درصدی داشت. در این مدت 696 هزار و 690 دستگاه سواری تولید شد که این رقم نیز در مقایسه با تولید سواری در 11 ماهه 97 کاهش 14 و نیم درصدی را تجربه کرد.
امسال صنعت خودرو در زمینه قیمت هم سال پر نوسانی را پشت سر گذاشت. رسیدن قیمت پراید به 72 میلیون تومان و ال 90 به 200 میلیون، حاکی از حذف طبقه ضعیف از بازار خودرو و کاهش شدید قدرت خرید طبقه متوسط بود. قرار بود خودرو در حاشیه بازار به قیمت پنج درصد بیش از نرخ کارخانه به دست خریدار برسد اما فاصله قیمت‌ها بسیار بیشتر از کارخانه شد. واسطه‌ها و دلالان که به نظر می‌رسد پشتشان به برخی مدیران خودروساز گرم است، قیمت خودرو را هر چقدر خواستند بالا بردند.
البته در روزهای پایانی سال به دلیل شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضای سفرهای نوروزی، قیمت‌ها افت کرد اما دولت کاری نکرد.
این انفعال زمانی بیشتر نمایان می‌شود که توجه کنیم قیمت خودرو از سال 92 تاکنون بیش از 450 درصد افزایش یافته است.
در زمینه تولید سنگ آهن و فولاد به عنوان مهم‌ترین محصولات معدنی باید گفت که میزان تولید سالانه سنگ آهن حدود ۸۰ میلیون تن است و این ظرفیت باید به ۱۶۲ میلیون تن در سال افزایش یابد. ضمن اینکه ظرفیت تولید فولاد درکشور به حدود ۳۰ میلیون تن و میزان تولید به حدود ۲۰ میلیون تن در سال رسیده است. البته طی 10 ماهه امسال 11 میلیون و 279 هزار تن محصولات فولادی در کشور به تولید رسید.
همچنین بر اساس گزارش‌ها، تولید کاتد مس در 10 ماهه امسال به 205 هزار تن و تولید آلومینا در همین بازه زمانی به 193 هزار تن رسید. در مورد تولید آلومینیوم نیز باید به رقم 221 هزار تنی تولید این محصول طی 10 ماهه امسال اشاره کنیم. درباره معدن باید گفت متاسفانه سهم آن در تولید ناخالص داخلی حدود یک درصد است در حالی که ایران با داشتن معادن گوناگون، یکی از غنی‌ترین کشورها در این زمینه است و می‌تواند به اندازه نفت یا بیشتر از آن از معدن درآمد داشته باشد اما غفلت تاریخی که در سال‌های اخیر هم ادامه یافته، موجب محرومیت ما از چنین درآمدی شده است.
درباره صنایع مربوط به نفت، میزان تولید محصول نهایی صنعت پتروشیمی به ۳۱ میلیون تن و ارزش صادرات به 17/8 میلیارد دلار رسید.
ضمن اینکه خودکفایی تولید بنزین تا حدودی محقق شد که پالایشگاه‌ها بویژه ستاره خلیج‌فارس که سپاه آن را ساخت، در این زمینه نقش مهمی داشتند.
در زمینه تولید لوازم خانگی، اغلب فعالان این صنعت معتقدند تولیدات داخلی جوابگوی نیاز بازار است و نیازی به واردات نیست. در سال 98 آنچه مورد انتقاد برخی فعالان این صنف بود به قاچاق لوازم خانگی به داخل کشور، مربوط می‌شد.
در زمینه صادرات و واردات طبق گفته رئیس کل گمرک، صادرات 11ماهه به 38 میلیارد و 500 میلیون دلار رسید اما 39 میلیارد و 900 میلیون دلار هم واردات داشتیم که تراز تجاری کشور را منفی کرد. البته رئیس‌گمرک اعتقاد دارد، در صورتی که صادرات برق به کشورهای همسایه و خدمات فنی مهندسی را به آن اضافه کنیم قطعا تراز تجاری کشور مثبت خواهد بود.
از واردات انجام شده، فقط 14 میلیارد و 400 میلیون دلار اقلام ضروری بوده و در این شرایط سخت تحریمی، 25 میلیارد و 500 میلیون دلار صرف واردات کالاهای غیر ضروری و لوکس شده است.
مرثیه‌ای برای توقف صنایع پیشرفته
در کشورهای پیشرفته صنعت فضایی یا هسته‌ای پیشران صنایع و اقتصاد است اما در کشور ما از ابتدای دولت فعلی، نه تنها این نسخه به بهانه چرخیدن زندگی مردم کنار گذاشته شد بلکه نسخه قدیمی یعنی ساختمان سازی هم که می‌توانست طبقات محروم را صاحبخانه کند، بکار گرفته نشد. به این ترتیب نه زندگی مردم چرخید نه چرخ سانتریفیوژها. براساس تجربه کشورهای پیشرفته، هر یک درصد پیشرفت در صنایع فضایی و هسته‌ای چندین برابر صنایع قدیمی ارزش افزوده ایجاد کرده و زندگی را آسانتر می‌کند.
این صنایع که در ابتدا کاملا نظامی بودند اکنون کاملا تجاری شده‌اند. ساخت خودرو با آلیاژهای سبک که مصرف سوخت و آلایندگی کمی دارد یا خانه‌های پیش ساخته قابل حمل و مسکن‌هایی که با ورق‌های فولادی سبک احداث می‌شود، برآمده از زیرمجموعه‌های صنایع فضایی
و موشکی است. جهان پیشرفته در حال خداحافظی با سوخت‌های فسیلی و وضع قوانین محدودکننده برای مصرف این منابع است که نمونه‌اش را در پذیرش کنوانسیون پاریس و خاموشی‌های دو تابستان اخیر تجربه کردیم. اما همان دولتی که کنوانسیون پاریس را می‌پذیرد، صنعت هسته‌ای را تعطیل می‌کند، بی‌آنکه توجه کند کشور ما نیازمند برق هسته‌ای و داروهایی است که در واردات آن تحریم هستیم.
فواید بی‌پایان صنایع نوین، آنقدر هست که بابت آن هزینه هم بدهیم.
کافی است به کشورهای پیشرفته و فایده‌ای که از این هزینه‌ها می‌برند توجه کنیم. البته مسئولان امر هم باید تاثیرات کوتاه مدت این صنایع را به مردم می‌چشاندند تا ضمن امیدوار کردن آنها، بهانه را از دست مزدوران داخلی آمریکا می‌گرفتند.