گزارش میدانی کیهان درباره مطالبات مردم از دولت تدبیر و امید-بخش پایانی
وعده‌های رنگارنگی که عملی نشد!
سمیه دولتی
مردمی که تا دیروز با شهامت و شجاعت از انقلاب‌شان حمایت کردند، اینک همان مردم که با نگاهی امیدوار به دولت تدبیر و امید برای ساختن آینده‌ای روشن و سعادتمند رأی داده بودند، این روزها با ناکارآمدی دولت در انجام وعده‌هایش زیر فشارهای اقتصادی کمرشان خم شده است. دولتی که به جای تکیه بر داخل، چشم به بیرون از مرزها دوخته و به جای خدا به کدخدا امید دارد. امیدواری این دولت به استکبار، نتیجه‌اش نافرجامی برجام و تشدید تحریم‌ها و ضعیف‌تر شدن قشر مستضعف و غنی‌تر شدن قشر مرفه شد و رفته رفته از منافع مردم فاصله گرفتند و در سال‌های اخیر کاملاً مردم نادیده گرفته شدند به گونه‌ای که حتی انتقاد از سوی منتقدین هم با برخورد نامناسب روبرو می‌شود!
رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیاناتشان در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت، به تاریخ 98/5/30، فرمودند: «رونق اقتصاد کشور، پیشرفت اقتصاد کشور، هدف اصلی‌اش چیست؟... هدف این است که ما بتوانیم عدالت اجتماعی را در جامعه تأمین کنیم، فقر را ریشه‌کن کنیم، تا ثروتمند شدن کشور به نفع رفع فقر و ریشه‌کنی فقر باشد؛ والا الان ثروتمندترین کشور دنیا آمریکاست؛ آنجا چند میلیون انسان زیر خط فقر زندگی می‌کنند، عده زیادی در گوشه خیابان‌ها از گرسنگی یا از سرما یا از گرما می‌میرند؛ ما این را نمی‌خواهیم. صرف این که یک کشور ثروتمند باشد، این، آن چیزی نیست که مورد نظر اسلام و مطلوب اسلام ]باشد[. باید این ثروت در خدمت ریشه‌کنی فقر باشد، در خدمت گسترش عدالت باشد؛ با این نگاه و با این رویکرد باید حرکت کرد.»
موانع ناکام ماندن دولت
در برآورده کردن انتظارات مردم
علاوه بر وظایف دولت که در بخش اول با استناد به قانون اساسی از آنها یاد شد می‌توان به سیاستگذاری، تأمین اجتماعی، رفع فقر و بی‌عدالتی، تولید کالاهای عمومی، تولید کالاهای دارای انحصار طبیعی، توزیع مجدد درآمد، توازن اجتماعی و شیوه تصمیم‌گیری مناسب و... را برشمرد که در تمام این حوزه‌ها دولت نتوانسته است به درستی به وظایف و مسئولیت‌های خود عمل کند و شاهد اثرات آن هستیم. «محمدکاظم انبارلویی» کارشناس و تحلیل‌گر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «از سوی دولت وعده‌هایی به مردم داده شد و انتظاراتی به تبع آن مردم از دولت داشتند در حوزه سیاست‌های داخلی و خارجی و همچنین حوزه اقتصادی که این وعده‌ها عملی نشد و دولت عدم کارآمدی خود را در عمل نشان داد.»
وی می‌افزاید: «در حوزه سیاست‌های خارجی قرار بود با برجام تمام تحریم‌ها حذف شود به طوری که مشکلی برای فروش نفت، کالا و فعالیت‌های بانکی نداشته باشیم اما در عمل نه تنها تحریم‌ها برداشته نشد بلکه مفاد جدیدی نیز به آن اضافه شد و آمریکا و اروپا در کمال قلدری به هیچ یک از تعهدات‌شان عمل نکردند اما در مقابل ایران سخاوتمندانه وعده و تعهدات برجامی‌اش را عمل کرد.»
انبارلویی در ادامه می‌گوید: «در حوزه اقتصادی، رئیس‌جمهور قول داده بود سرمایه خارجی را به ایران بیاورد به گونه‌ای که وفور ثروت طوری خواهد بود که هیچکس نیازی به یارانه نخواهد داشت اما در عمل دیدیم که چنین اتفاقی نیفتاد. در حوزه داخلی قرار بود حریم و حرمت منتقدین محفوظ بماند اما در عمل رئیس‌جمهور نه تنها اعتنایی به نقد مشفقانه منتقدین نداشته بلکه با عبارات موهوم و سخیف و اهانت‌بار آنها را نواخته است، در حالی که مراجع عظام تقلید، دانشگاهیان و علماء، روحانیون و نخبگان جامعه انتقادات جدی به سیاست‌های اقتصادی دولت داشته‌اند.»
وی همچنین در ادامه می‌افزاید: در رابطه با مسائل مختلف گله‌های زیادی از دولت هست. به هر حال نتوانسته به اهدافش برسد در عوض با دو قطبی‌سازی‌های واهی و اختلافات تا حد تهدید امنیت ملی و اقتدار ملی و وحدت ملی دامن زده است، ما امیدواریم که دولت دست از حاشیه‌سازی و دو قطبی‌سازی بردارد و به وظایف ذاتی‌اش که در قانون اساسی جهمهوری اسلامی قوانین آتی کشور به آن اشاره شده است، به آنها عمل کند.»
این کارشناس و تحلیل‌گر مسائل سیاسی در خصوص موانع پیش‌روی دولت در رسیدن به اهدافش تصریح می‌کند: «اولین مانع عدم توجه به خیرخواهی منتقدین است و دومین مانع عدم اعتنا به کار کارشناسی و کار عملی و فنی و حرفه‌ای در حوزه‌های مختلف، چه در حوزه اقتصاد و چه در حوزه سیاست و حوزه فرهنگ و عدم اعتنا به قوانین کشور به خصوص قانون اساسی باعث می‌شود که دولتمردان به اهداف خود نرسند. البته یک عامل مهم نیز هست و آن هم پیری و فرسودگی و عدم نشاط کاری در دولت باعث می‌شود نتوانند به اهداف‌شان برسند.»
وی همچنین می‌گوید: «ما در زمینه‌های مختلف دیدیم که دولت راهنمایی‌های مختلف دارد مثلا در خصوص برجام شروط رهبری معظم، شروط مجلس، شروط شورای امنیت ملی را اگر عمل می‌کردند شاید به این بن‌بست و دستاورد تقریبا هیچ نمی‌رسیدند. این خود مرکز بینی و خود حق‌بینی و عدم اعتنا به آراء مردم حتی موافقین‌شان باعث شد که به این نقطه برسند اما بنده ناامید نیستم و معتقدم در دو سال آینده اگر برگردند به عقلانیت سیاسی و برگردند به تدبیری که دلسوزان جامعه دارند می‌توانند برخی از عدم توفیق‌ها را جبران کند.»
انبارلویی می‌افزاید: «در حوزه اقتصاد دولت مطلق‌العنان است. یعنی تمام تصمیمات و اختیارات و آنچه که لازم است در قانون اساسی طبق اصل 126 مسئول برنامه و بودجه کشور است و اقتدار و اختیار وسیعی را در اختیار رئیس جمهور قرار می‌دهند که بتواند مسائل اقتصادی کشور را حل کند.
رئیس جمهور در راس شورای عالی انقلاب فرهنگی است و می‌تواند با تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مشکلات فرهنگی و اجتماعی را حل کند. مجلس وجود دارد که هماهنگ و همگرا با رئیس جمهور است. در مسائل مختلف می‌تواند در حوزه سیاسی با انتخاب یک گفت‌‌وگوی برادرانه و صمیمانه به وحدت ملی بیافزاید اما نمی‌دانم چرا این‌گونه عمل نمی‌کنند و این باعث ناکارآمدی دولت در بخشی از زمینه‌ها شده. بنابراین علی‌رغم ادعای ایشان مبنی بر موانع بر سر راه اهداف دولت، دولت اختیار تام دارد چه بسا در مواردی نیز که مشکلی باشد، مقام معظم رهبری، کارشناسان حتی مردم و منتقدین دولت برای کمک به دولت آماده هستند تا آن را حل کنند.»
وی با تاکید بر این که ما مخالف دولت نیستیم، می‌گوید: «دولتی که مورد تائید رهبری است مخالف ندارد اما منتقد دارد. گاها رئیس جمهور از منتقدین به مخالفین یاد می‌کند که این صحت ندارد. دولت اگر بخواهد کار کند همه در خدمت او هستند. همه شاهد هستیم یکی از منتقدترین افراد به دولت مدیر مسئول روزنامه کیهان است در حالی‌که وقتی رئیس دولت نطق خوبی در مجلس انجام دادند، همان‌جا در سرمقاله روزنامه کیهان مورد تمجید ایشان قرار گرفت. پس اگر خوب کار کنند هم مورد تمجید قرار می‌گیرند اما اگر نادرست باشد و خلاف قانون اساسی کاری انجام بدهد نباید انتظار تایید داشته باشند.»
این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه می‌افزاید: «در خصوص دستاوردهای چشمگیر دولت بعضا می‌بینیم حتی اصلاح‌طلبان که پست‌های دولت را بر عهده دارند حتی تندتر از منتقدین، دولت را فاقد دستاورد می‌دانند. رئیس کل بانک مرکزی قبلا گفته بود که دستاورد برجام تقریبا هیچ است. وزیر خارجه یا دستگاه دیپلماسی در رابطه با برجام اعلام کردند که دستاوردی نداشته و ما یک دلار و یا یک سنت نمی‌توانیم در اروپا پول جابه‌جا کنیم. با توجه به این موارد اگر دولت دستاوردی داشته، اعلام کند و مردم هم داوری خواهند کرد.»
وی تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه ما انتخابات مجلس و دولت آینده را در پیش داریم؛ مردم باید در چارچوب بیانیه گام دوم به دنبال پدیداری مجلس و دولتی باشند که بتواند مشکلات کشور به ویژه مشکلات اقتصادی را حل کند. کادرهای جوان را برای مجلس و دولت آینده انتخاب کنند و با چشم باز به کسانی که خود را معرفی می‌کنند و وعده‌هایی می‌دهند و یا جریان‌هایی که از آنها حمایت می‌کنند با یک رای آگاهانه و یک دولت کاری و یک مجلس خادم ملت به وجود بیاورند و این انتخاب سختی نیست.»
دستاوردهای دولت
از عوامل مهم رسیدن به توسعه پایدار می‌توان اهمیت دادن به نیازها، علایق، خواسته‌ها و بهره‌گیری از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های مردمی اشاره کرد. یک دولت خادم لازم است به مشکلات مردم و نیازهای‌شان اشراف داشته و بتواند به درستی آنها را مرتفع سازد به‌گونه ملموسی و مشهود نه با شعار و وعده‌های بی‌نتیجه.
«دکتر سیامک باقری» استاد دانشگاه و مدرس علوم سیاسی و دانشیار پژوهشکده علوم سیاسی پژوهشگاه امام صادق(ع) در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « بسیاری از وعده‌های انتخاباتی دولت عملی نیستند و نشدند. عمده‌ترین آنها وعده‌های اقتصادی بود که شاهد خالی‌تر شدن جیب مردم هستیم و همچنین بیکاری که کماکان بیداد می‌کند. به‌طوری که حتی قشر تحصیل‌کرده بیکار هم روزبه‌روز افزایش می‌یابد. در واقع بحث اشتغال هم که یکی از مطالبات جدی مردم بوده حل نشده است.
وی ادامه می‌دهد: « در خصوص مطالبات دیگر مردم هم می‌توان گفت که نوساناتی که در فضای بازار حاکم است مردم را بسیار تحت فشار قرار داده است، و مردم خواهان ثبات بازار هستند که متأسفانه وجود ندارد.»
باقری می‌افزاید: « از بررسی‌های به عمل آمده از دولت‌های مختلف که در دهه‌های اخیر روی کار آمدند یک نکته مشترک قابل توجه است و آن این است که هم دولت‌ها در دور دوم ریاست‌جمهوری خود عموماً از موانع و چالش‌های پیش روی خود صحبت می‌کنند که در واقع به نوعی فرافکنی است و حقیقت ندارد اگر در بعد اقتصادی باشد، آنچه که در دستور کار قرار داده شده در دست دولت است. سیاست‌گذار، برنامه‌ریز و بودجه‌ریز کشور دولت است، البته درست است که مجلس کمی با بالا و پایین کردن این ارقام تصویب می‌کند اما در کل تصمیم‌گیرنده و تعیین کننده مسائل اقتصادی دولت است.»
وی همچنین می‌گوید: « هیچ مشکلی بر سر راه تصمیمات دولت وجود ندارد. به عقیده بنده این مشکلاتی که مطرح می‌شود به حوزه مدیریتی دولت برمی‌گردد. در حقیقت مشکلات یا موانعی که دولت از آنها یاد می‌کند در جاهایی هست که اولویت اول مردم نیستند و ممکن است مربوط به یک قشر خاصی باشد مثلا حضور زنان در ورزشگاه شاید خواسته بخشی از جامعه باشد ولی کلیت جامعه خواهان آن نیستند حتی اولویت اول مردم نیز نیست. یا در حوزه سیاست‌های خارجی هم کاملا واضح است که چه اقداماتی صورت گرفته چه در حوزه تصویب برجام و چه در حوزه نوع روابطی که در روابط بین‌الملل در پیش گرفتند.
در واقع موانعی که دولت از آنها یاد می‌کند پیش از آن که عینی باشند موانع و چالش‌های ذهنی هستند. دولت‌ها از موانعی یاد می‌کنند که در اختیار خودشان است. در بحث فقیر و غنی که از مسائل مهم مردم است بتواند فرصت‌های برابر اقتصادی داشته باشند که در اختیار دولت است که این کار را انجام دهد.»
این مدرس علوم سیاسی ادامه می‌دهد: «بحث فساد اقتصادی که موضوع بسیار مهم و جدی برای مردم است در بخش دولت است چون فساد در جایی صورت می‌گیرد که پول وجود دارد. در بحث شفاف‌سازی هم دولت می‌تواند به عنوان الگو در حوزه خودش آن را عملیاتی کند زیرا در اختیار خودش است. در حوزه سیاست خارجی هم اختیارات دولت کاملا واضح است. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند نشناختن ظرفیت‌های بی‌شمار در داخل کشور است. اعم از ظرفیت‌های انسانی، تکنولوژیکی، جغرافیایی و فرصت‌های بی‌شمار دیگری که وجود دارد و دیگر اینکه عدم استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها. شایسته‌هایی که در حوزه مدیریتی و نه در حوزه سیاسی و نه در یک مجموع یک حزب که تعدادی افراد انگشت‌شماری است بلکه از شایسته‌هایی که شامل متفکرین و نخبگان ما هستند، آن‌هایی هستند هم دانش و هم فن لازم مدیریتی را دارا هستند در حالی که در مناصب دولتی از آنها را مشاهده نمی‌کنیم و کسانی در مناصب دولتی و مدیریتی هستند که در ستادهای انتخاباتی فعالیت داشتند. بنابراین بخش اعظم اختیارات متعلق به دولت است و می‌تواند این‌ها را مهار کند و در این خصوص مانعی وجود ندارد خصوصا مدتی حدود 6 یا 7 ماه است که قوه قضائیه در حوزه مبارزه با مفاسد اقتصادی قدم‌هایی برداشته به همین ترتیب می‌تواند هم قوه مقننه، هم مجریه و دولت همگام در حوزه خودشان مبارزه با فساد را جدی بگیرند.»
وی تصریح می‌کند: «دولت در حوزه‌های مختلف اقدامات و کارهایی را انجام داده است اما آنچه که اهمیت دارد این است که این اقدامات با انتظارات مردم فاصله دارد و آنچه مورد نقد قرار می‌گیرد این فاصله‌هاست. دولت در یک‌سری زمینه‌ها توفیقاتی داشته اما در حوزه‌های اساسی مردم اتفاق خاصی رخ نداده است.»
باقری تأکید می‌کند: «صداقت و خلوص دولت با مردم از مهم‌ترین انتظارات آنان است که در مقابل رأی صادقانه و خالصانه‌شان از دولت دارند. اگر این دولت صادقانه و به دور از هرگونه ناخالصی و حزبی‌گری نه با جریان تفکر خود بلکه براساس واقعیات زندگی و دغدغه‌های مردم ملاک عمل قرار گیرد بی‌تردید دستاوردهای بزرگی خواهد داشت.»
راهکارهای رفع ناکارآمدی دولت‌ها
یکی از راه‌حل‌های ناکارآمدی دولت‌ها اصلاح قانون انتخابات در رد یا تأیید صلاحیت نامزدها و نظارت بر عملکرد آنها بعد از انتخابات از جانب شورای نگهبان در انجام وعده‌ها و از طرفی هم انتخاب آگاهانه مردم بسیار سرنوشت‌ساز است.
«دکتر محمدحسین فرهنگی» نماینده مردم تبریز و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «انتظار مردم از دولت‌ها اداره مناسب کشور است. در حوزه اقتصاد که مدیریت قابل ملاحظه‌ای وجود نداشته است. در حوزه‌های دیگر هم مدیریت‌ها چندان قابل قبول نبوده به‌ویژه در بعد سیاست خارجی که دولت با ادعای مهمی وارد کارزار مدیریت اجرایی شد و در عمل ما شاهد هیچ اتفاق قابل توجه و مهمی نبودیم.»
وی می‌افزاید: «در موضوع برجام تنها عایدی که داشت توجیه افکار عمومی در داخل و در سطح جهان نسبت به سوءنیت طرف‌های ما بود، خارج از آن دستاوردی نداشت.»
فرهنگی تصریح می‌کند: «به عقیده بنده مانعی برای دولت در مسیر عمل به وعده‌هایش وجود ندارد بلکه اختیارات گسترده‌ای قوه مجریه دارد. به علاوه اینکه اختیارات وسیعی که مقام معظم رهبری دادند به شورای هماهنگی‌های اقتصادی. در حقیقت هیچ ابهامی در اختیارات دولت نیست. اگر محدودیتی در قوانین وجود دارد طبیعتاً اصلاح آن محدودیت‌ها با سازوکارهای اصلاح قانون میسر است گاهی هرچند قوانین هم دور زده می‌شود با همین ستادی که گفته شد. طبیعتاً هر آن چه که خودشان اراده کنند اتفاق می‌افتد اما اینکه خروجی‌های قابل قبول جامعه وجود ندارد موضوعی است که خود مسئولین محترم باید توضیح بدهند که البته معمولاً این اتفاق نمی‌افتد.»
این عضو فراکسیون نمایندگان ولایی همچنین می‌گوید: «متأسفانه در هیچ حوزه‌ای دولت کنونی دستاورد چشمگیری نداشته است و در حوزه مدیریتی هم شاهد اتفاقات مثبت قابل توجهی نبودیم. با توجه به اینکه مردم در انتخاب دولت‌ها نقش اساسی دارند می‌بایست با مطالعه و دقت لازم اقدام کنند و مردم نباید تسلیم بازی‌های تبلیغاتی و انتخاباتی شوند و بدون آگاهی رأی بدهند.»
«دکتر محمدحسن قدیری ابیانه» دکترای مدیریت استراتژیک و سفیر سابق ایران در مکزیک و ایتالیا هم در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «لازم است قانون انتخابات اصلاح بشود که شورای نگهبان فقط به تأیید یا ردصلاحیت نپردازند بلکه بعد از آن هم باید نظارت وجود داشته باشد زیرا بعضی از نامزدها تبلیغات‌شان را بعد از انتخابات در مجلس یا جاهای دیگر شروع می‌کنند و دروغ‌پردازی می‌کنند. ضمن اینکه بعضی از این وعده‌ها از ابتدا هم کذب‌بودن‌شان معلوم است از توهین‌ها، تهمت‌ها، وعده‌های کذب.»