جرعه های معرفت - شرح حدیث معصومین(ع) در کلام رهبر انقلاب
نماز شب؛ پاک‌کننده گناهان روز
وَ بِهذَا الاِسنادِ، قالَ: قالَ الصّادِقُ (ع) فی قَولِهِ تَعالى: اِنَّ الحَسَناتِ یُذهِبنَ السَّیِّئاتِ؛ قَالَ: صَلاهًُْ اللَّیلِ تَذهَبُ بِذُنُوبِ النَّهار؛ امام صادق(ع) بر اساس فرموده خدا در قرآن که: همانا خوبی‌ها از بین برنده بدی‌ها است، فرمود: نماز شب از بین برنده گناهانی است که در روز مرتکب شده‌ایم.(1)
- وَ بِهذَا الاِسناد؛ اِسناد [این حدیث] همان اِسناد روایت قبلی است که راوی نقل می‌کند از حضرت هادی (ع) و ایشان از حضرت جواد(ع)، ایشان از حضرت علیّ‌بن‌موسی(ع)، ایشان از پدرشان موسی‌بن‌جعفر(ع)، ایشان از امام صادق(ع)؛ سند از حضرت هادی تا حضرت صادق (علیهم‌السلام) این‌جوری است.
- قالَ: قالَ الصّادِقُ (ع) فی قَولِهِ تَعالى: اِنَّ الحَسَناتِ یُذهِبنَ السَّیِّئات؛ این دیگر آیه قرآن است و جای تردیدی نیست؛ پس اجمالاً معلوم می‌شود که حسناتی هست که سیّئات را از بین می‌برد؛ نه اینکه همه حسنات این خصوصیّت را دارند که همه سیّئات را از بین ببرند! ظاهر کلام این است که طبیعتِ حسنات -[چون] این «الف» و «لام»، «الف» و «لام» استغراق نیست- طبیعتِ سیّئات را از بین می‌برد؛ که این، تطبیق می‌کند با اینکه بعضی از حسنات، بعضی از سیّئات را از بین می‌برند. حالا کدام حسنات؟ اینجا حضرت تبصیر(روشن) کردند:
- قَالَ: صَلاهًُْ اللَّیلِ تَذهَبُ بِذُنُوبِ النَّهار؛ وقتی شما نماز شب می‌خوانید، گناهانی را که در روز انجام داده‌اید، آنها را از بین می‌برد؛ چه چیزی از این بهتر؟ اینکه اهل معنا و اهل معرفت و اهل سلوک، نماز شب را گنجینه و ذخیره تمام‌نشدنی‌ای می‌دانند، به خاطر این است. این حالا جنبه اخرویِ نماز شب است که گناهان را از بین می‌برد؛ البتّه، گناهان آثار دنیوی هم دارند، آثار اخروی هم دارند؛ وقتی گناهان را از بین می‌برد، یعنی آثار سوءِ دنیویِ گناهان را هم از بین می‌برد. ولی خب، ناظر به جنبه گناه است؛ یعنی جنبه امر اخروی، امر مربوط به آخرت. لکن در مورد مسائل دنیا هم همین جور است؛ در روایاتی دارد که موجب گشایش رزق می‌شود -که این امر دنیوی است- و فواید فراوان دیگری.
نقل شد از مرحوم آقای طباطبائی(رض) -صاحب المیزان که ایشان جزو شاگردهای نزدیک و مخصوصِ مرحوم آقای حاج میرزا علی‌آقای قاضیِ معروف، [آن] عارف بزرگوار بودند و سال‌ها پیش ایشان تلمّذ کردند؛ از ایشان نقل شد، بنده خودم نشنیدم از ایشان، یک فرد ثقه‌ای(مورد اطمینان) نقل کرد از مرحوم آقای طباطبائی- که آن اوایل وقتی وارد نجف شدیم، آقای قاضی را که نمی‌شناختند، دورادور یک قوم و خویشی‌ای داشتند، می‌دانستند که شخصی هست با این نام، از نزدیک با ایشان آشنا نبودند؛ می‌گفتند یک روز در یک راهی که میرفتم، آقای قاضی من را دید، صدا کرد و گفت: «پسرم! اگر دنیا می‌خواهی، نماز شب بخوان؛ اگر آخرت می‌خواهی، نماز شب بخوان». این حرفِ مرحوم آقای قاضی است به آقای طباطبائی که الحمدلله خدای متعال خیر دنیا و آخرت را به این بزرگوار عنایت می‌کند. نماز شب را فراموش نکنید، از دست ندهید.
ماها در روز، دائم مشغولیم؛ یعنی در واقع به یک معنا مشغول به کارهای دنیا، حالا بستگی به نیّت‌های ما دارد.اشتغالات ما، نوع اشتغالات دنیایی است، ولو حالا کسی نیّتش خالص باشد، قصد خدا هم بکند -اگر خدا یک چنین قصدی به ماها بدهد- لکن مخاطِبات ما، مخاطباتِ دنیایی است؛ با مردم مواجهیم، با دنیا مواجهیم، با حوادث مواجهیم، فرصتی برای خالی گذاشتن وقت و خلوت کردن با خدا در روز واقعاً دست نمی‌دهد، امکان ندارد؛ مگر حالا آن کسانی که اهل نماز دائمند -خوشا آنان که دائم در نمازند-(2) که در همه حالات با خدا هستند. لکن به طور معمول ماها، امثال بنده در روز مشغولیم ، ما وقتی نداریم که با خدا خلوت کنیم؛ سحر، وقتِ خلوت با خدا است. این وقت را، این فرصت را غنیمت باید بشمریم؛ بخصوص شماها که جوان هستید، به‌خصوص جوان‌ها؛ البتّه همه، لکن جوان‌ها بیشتر شایستگی دارند، چون تأثّرشان بیشتر است، بهتر است؛ همچنان‌که اگر ورزش بکنیم، شما که جوان هستید از ورزش سود بیشتری می‌برید تا ما که در سنین بالا هستیم. اگر یک پیر همان ورزشی را بکند -و بتواند بکند- که یک جوان می‌کند، سودی که آن جوان می‌برد خیلی بیشتر از سودی است که آن پیر می‌برد؛ اگر غذای مقوّی‌ای شما بخورید یا یک پیرمرد مثل بنده توفیق پیدا کند بخورد، آن سودی که شما از این غذای مقوّی می‌برید، به مراتب بیشتر است از آن [سودی] که یک پیرمرد [می برد]. معنویّات هم همین جور است، تغذیه معنوی هم همین جور است: تلاوت قرآن، ذکر الهی، توجه به خدا، استغاثه، استغفار، نماز و نماز شب.
* شرح حدیث در ابتدای درس خارج؛ 1397/11/02
_______________
۱) امالی طوسی، مجلس یازدهم، ص ۲۹۴؛
۲)باباطاهر. «خوشا آنان که دائم در نمازند / بهشت جاودان بازارشان بی»
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای