محمد حسن عبدالصمد

وقتی میانگین مکالمه یک زن و شوهر ایرانی طبق آمار، در طول شبانه‌روز 17 دقیقه است و مکالمه فرزندان با والدین در طول شبانه‌روز به 20 دقیقه رسیده است، دیگر نمی‌توان انتظار یک خانواده با قوام، مستحکم و شاد را داشت.
از طرفی دیگر، عمده بازی‌های رایانه‌ای در بازار توسط کمپانی‌های خارجی با فرهنگ غربی تولید شده است که دو عنصر «روابط جنسی» و «خشونت» از اصلی‌ترین گزاره‌های این بازی‌ها است و متاسفانه به علت عدم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، دشمن توانسته است در جنگ نرم، بسیاری از بازی‌هایی را که در برخی از کشورها، فروشش جرم است را به راحتی با قیمت بسیار ارزان در اختیار نوجوانان ایرانی قرار دهد.
این موضوع که زنگ خطری بزرگ برای تغییر سبک زندگی خانواده ایرانی است بسیاری از کارشناسان را به این فکر واداشت که راهکاری برای رفع این مشکل بیاندیشند، تا جایی که رهبر معظم انقلاب در سال 91 در دیدار با اعضای شورای انقلاب فرهنگی مجبور شدند به صورت ریز راهکار این موضوع را مطرح نمایند.
ایشان فرمودند: « ما بچه‌های خودمان را که الک دولک بازی می‌کردند که تحرک داشت و خوب بود، گرگم به هوا بازی می‌کردند که کار بسیار خوبی بود و ورزش بود و بازی و سرگرمی بود، یا این چیزی که خط‌کشی می‌کنند و لی لی می‌کنند. بازی بچه‌های ما این‌ها بود. آورده‌ایم نشانده‌ایم پای اینترنت، نه تحرکی روحی دارند، و ذهنشان تسخیر شده به وسیله طرف مقابل. خب بیایید بازی تولید کنید، بازی ترویج کنید، همین بازی‌هایی که بنده حالا اسم آوردم و ده تا از این قبیل بازی [که] بین بچه‌های ما از قدیم معمول بوده را ترویج کنید؛ [این] یکی از کارها است، این‌ها را ترویج کنید. ما همه‌اش نباید نگاه کنیم ببینیم که غربی‌ها از چه جور بازی‌ای حمایت می‌کنند، ما هم ازهمان بازی حمایت بکنیم.»
وقتی فرمانده کل قوا که باید سیاست‌های کلی را بیان نمایند، مجبور می‌شوند آنقدر ریز بشوند که حتی اسامی بازی‌های قدیمی را به منظور ترویج بیاورند، یعنی بسیاری از مسئولین کم کاری مشهودی در موضوعات فرهنگی تربیتی داشته‌اند. عجیب‌تر آنکه متاسفانه بعد از گذشت 6 سال از بیانات رهبری تا کنون اقدامی در خور صورت نگرفته است و تنها چند آثار مکتوب و مجازی توسط گروه‌های خودجوش فرهنگی که در آن بازی‌های سنتی را توضیح داده است منتشر شده است.

بازی در فضای حقیقی
همان‌طور که گفته شد بازی در فضای حقیقی که یک نیاز طبیعی و فطری کودک و نوجوان است و می‌تواند یکی از بهترین ابزار برای مقابله با جنگ نرم دشمن در فضای مجازی باشد، طبیعتاً هر کودک و نوجوان و حتی هر بزرگسالی وقتی در دنیای واقعی با یک بازی جدید پرهیجان و گروهی روبرو باشد، یقیناً آن را بر بازی‌های مجازی ترجیح می‌دهد. متاسفانه با گسترش بازی در فضای مجازی، بازی‌های سنتی و گروهی آرام آرام رو به فراموشی می‌رود. بازی‌هایی که مزایایی مانند تمرین کار گروهی، بالا رفتن روابط عمومی، تحمل شکست، افزایش خلاقیت، پشتکار، تمرکز، عدم احساس تنهایی، تحرک بدنی و تخلیه انرژی را به خود داشت، جای خود را به بازی‌های مجازی که آسیب‌هایی مانند، فرد گرایی، اختلال در بینایی، انزوا و تنهایی، بالا رفتن هیجان و عدم تخلیه آن، کم خوابی، ضعیف شدن حافظه، کم تحرکی و آسیب‌های فرهنگی و تربیتی که در محتوای بازی‌ها وجود دارد، داده است. هر چند برخی از بازی‌های مجازی هم فوایدی دارد، اما با نگاه کلی و بعد از هزینه فایده کردن، متوجه می‌شویم که بازی در فضای حقیقی بسیار بسیار مفید و ضروری برای هر کودک و نوجوانی است.
مشکل آنجاست که کودک و نوجوان امروز کمتر اطلاعی از بازی‌های سنتی و پرهیجان دارد. یکی از راهکارها این است که این بازی‌ها توسط والدین، مراکز آموزشی، فرهنگی و رسانه‌ها آموزش داده شود.
لازم به ذکر است، بسیاری از بازی‌ها می‌تواند در محیط خانواده توسط فرزندان با والدین صورت بگیرد. در این موارد حتما پدر و مادر باید با قرار دادن زمان کافی و مشخصی در طول روز این نیاز خانواده که همانند نیاز به غذا و خواب است را تامین کنند. در ادامه مثالی برای نحوه مواجهه و ضرورت بازی در دو خانواده را بررسی می‌نمائیم.
 
برخورد اول:
بابا بیا بازی. حوصلم سر رفته
پدر در حالی که با دقت به اخبار گوش می‌کند: هیس! یه دقیقه صبرکن اخبار تموم شه
دختر کنترل تلویزیون را از جلوی پدر برمی‌دارد و روبروی پدر می‌ایستد و درحالی که قیافه لوسی به خود گرفته سکوت می‌کند.
پدر: چیه بابا جان، وایسا اخبار تموم شد میام.
بعد از دیدن اخبار. پدر می‌گوید: خوب چی بازی کنیم.بیا گل یا پوچ.
دختر: نه بابا خسته شدم همیشه میگی گل یا پوچ بیا یه بازی بدو بدویی کنیم. مثل قایم موشک
پدر در حالی که روی مبل نشسته همانجا دستش را روی صورتش می‌گیرد و می‌گوید: برو قایم شو؛ ده، بیست، سی، چهل.... بیام؟
دختر با صدای آرامی می‌گوید: بیا
پدر بلند می‌شود دو قدمی راه می‌رود بعد می‌گوید دیدمت، پشت در اتاقی سُکْ سُکْ.
دختر با هیجان به سمت پدر می‌رود و سُکْ سُکْ می‌گوید و پدر با بی‌حوصلگی راه می‌رود
دختر که از بازی با پدر لذت نبرده بود، می‌گوید بابا یه بازی دیگه. پدر هم می‌گوید خوب دیگه الان گشنمه بزار غذا بخوریم باید زود بریم خونه مامان جون بیا این موبایل منو بگیر یه بازی جدید نصب کردم.

برخورد دوم:
دختر یک ساعتی هست که چشم از تبلتش برنمی دارد.
پدر بدون توجه به دخترش، بلند به همسرش می‌گوید. خانم بیا یکم بازی کنیم. دلم گرفت.
مادر سراسیمه از آشپزخانه بیرون می‌آید و می‌گوید خوب من چشم می‌زارم شما برید قایم شید. ده بسیت سی چهل.... اومدم...
پدر با هیجان به پشت در اتاق می‌دود. جایی که دخترش مشغول بازی با تبلتش بود. پدر آرام انگشتش را جلوی صورتش می‌آورد و با لبخند می‌گوید هیس...(یعنی لو ندی به مامان من اینجا قایم شدم)
مادر با اینکه می‌داند پدر کجاست خود را به ندیدن می‌زند و به داخل اتاق می‌آید و زیر لب می‌گوید: بابا کجا قایم شده.
پدر یواشکی از پشت مادر به سمت پذیرایی می‌دود و مادر هم با هیجان به دنبال او. همزمان با هم دستشان را به دیوار پذیرایی می‌زنند و می‌گویند سُکْ سُکْ.
حالا پدر چشم می‌گذارد. دختر بچه که تا الان یک نگاهش به تبلت بود و یک نگاهش به بازی پدر و مادر، تبلتش را کنار می‌گذارد و هم بازی پدر و مادر می‌شود.
براستی ما کدام برخورد را با فرزندمان انجام می‌دهیم؟
آیا همانطور که از نخوردن وعده غذایی فرزندمان نگرانی داریم از بازی نکردن بچه‌هایمان در طول روز که غذای روحشان هست نگرانی داریم؟
متاسفانه عواملی مانند آپارتمان‌نشینی، تک فرزندی،‌اشتغال مادران در خارج از خانه، و اعتیاد به فضای مجازی و تلویزیون باعث شده است که فرزندان همانند دهه 60 و70 در کوچه و خیابان نیایند و به بازی نپردازند. همراهی والدین در شکستن تابوی نیامدن فرزندان به محیط‌های باز مانند حیاط مجتمع، پارک‌ها و بوستان‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد.
همچنین می‌توان با ارتباط با همسایه، اقوام و یا دوستانی که از لحاظ فرهنگی شبیه به یکدیگر هستند، مشکلات تک فرزند بودن را تاحدی کاهش داد تا فرزندان با همسالان خود در دید و بازدید و رفتن به طبیعت لذت بازی را تجربه نمایند.
مطمئناً شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی، صدا و سیما، شهرداری‌ها، مساجد و وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، ورزش و جوانان و ارتباطات، می‌توانند نقش بسیار مهم و سازنده‌ای را در زمینه ترویج بازی‌های سنتی و بومی داشته باشند که متاسفانه گویا این موضوع بسیار مهم و حیاتی که در سرنوشت کودکان و نوجوانان این مرز بوم تاثیر زیادی دارد، در هیچ سازمان و ارگانی محلی از اعراب ندارد.
خلاصه آنکه با توجه به سبد فروش بازی‌های غیر مناسب در کشور، و عدم توجه مسئولین به این مهم، اولین گام این است که خانواده‌ها اولویت بازی در فضای حقیقی را جدی بگیرند، تا مجبور نباشیم مانند بسیاری از کشورها فرزندانمان را به «کمپ‌های ترک اعتیاد بازی‌های رایانه ای» بسپاریم.