kayhan.ir

کد خبر: ۱۲۶۴۲۱
تاریخ انتشار : ۲۸ بهمن ۱۳۹۶ - ۱۸:۴۱

علل اختلاف در تاریخ شهادت حضرت زهرا (س)


زمان شهادت و وفات حضرت زهرا (س) همانند مکان دفن ايشان از مجهولات تاريخي است که نشانه اوج مظلوميت حضرت است.
عواملي چند ممکن است منشأ اين اختلاف باشد؛ از جمله:
1. نقل حوادث تاريخي در آن دوران همانند امروز نبوده که به صورت نوشته و کتاب در آيد و به نسل هاي بعدي منتقل شود، بلکه انتقال رويدادهاي تاريخي به طور عمده شفاهي بود و از خاطر و ذهن افرادي به اذهان ديگران منتقل مي‌شد. کسي نمي تواند ادعا کند که همه اين ناقلان از‌اشتباه مصون بودند.
2. از سوي ديگر در آن روزها مسلمانان سرگرم جنگ بودند، در چنين شرايطي کمتر دغدغه داشتند که حوادث تاريخي را به طور دقيق ثبت کنند.[1]
3.پس از اختلاف و دسته بندي هاي سياسي که پس از رحلت رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) پديد آمد ، کساني که روي کار آمدند و قدرت را در دست گرفتند، تا آنجا که توان داشتند، تاريخ حادثه‌ها را دست کاري کرده‌اند.[2]
پراکندگي گفتار تاريخ نگاران در اين موضوع گواهي روشن بر تحريف عمدي آنان در تاريخ شهادت حضرت زهرا(س) است.
در رابطه با زمان وفات و شهادت حضرت زهرا(س) روايات متفاوتي نقل شده است که برخي از اين روايات بي سند و مرفوع است و در نتيجه از اعتبار کافي برخوردار نیست و برخي روايات نيز مدت زندگي حضرت زهرا را پس از رحلت پدر گرامي‌اش دو يا شش و يا هشت ماه بيان کرده اند، چون اين دسته از روايات نيز سند درستي ندارند و يا از امام معصوم نقل نشده‌اند نمي تواند معتبر و قابل توجه باشند.
بعضي از احاديث گوياي اين است که حضرت پس از رحلت رسول خدا (ص)ـ سه ماه يا يکصد روز در قيد حيات بود.[3] اين گونه احاديث را ممکن است با حديث مشهور طبري که شهادت حضرت را سوم جمادي الثانيه مي داند.[4] بدين طريق جمع کرد که سه ماه پنج روز کمتر از سوم جمادي الثانيه يعني نود و پنج روز است و يکصد روز، پنج روز بيشتر از نود و پنج روز مي شود و تفاوت چند روز قابل توجه نيست، مرحوم علامه مجلسي نيز به اين مطلب‌اشاره دارد.[5]
در نتيجه تنها رواياتي که قابل تأمّل است؛ روايات هفتاد و پنج روز و سوم جمادي الثانيه يعني نود و پنج روز است. روايت هفتاد و پنج روز به دو طريق ـ ابو عبيده و هشام بن سالم[6] ـ از امام صادق(ع) نقل شده است و روايت سوم جمادي الثانيه يعني نود و پنج روز در روايت ابو بصير، نيز از امام صادق(ع) تصريح شده است. اين دو تعبير با توجه به قول مشهور شيعه درباره رحلت پيامبر اکرم (ص) در بيست و هشتم ماه صفر با هم تعارض دارد، چون که هفتاد و پنج روز پس از رحلت پيامبر اکرم ، موافق با سيزدهم جمادي الاولي مي شود، نه سوم جمادي الثانيه.
ممکن است دليل اختلاف در اين دو دسته از روايات صحيحه رايج نبودن نقطه گذاري بر کلمات در زمان صدور روايات باشد.
توجه به شباهت «خمسه و سبعون» با «خمسة تسعون» مؤيد اين معناست. به عنوان مثال در کتاب کافي در مورد زمان شهادت حضرت زهرا (س) چنين آمده است: «و توفيت و لها ثمان عشرة سنه و خمسة و سبعون يوما».[7] همان گونه که در اين روايت ديده مي شود شباهت «خمسه و سبعون» به «خمسه تسعون» خيلي نزديک است و‌اشتباه نسّاخ، تاريخ نويسان يا راويان حديث مي تواند موجب پديد آمدن دو تاريخ متفاوت در رابطه با روز شهادت حضرت زهرا(س) باشد.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. شهيدي، سيد جعفر، زندگاني فاطمه زهرا (س)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص155.
[2]. همان، ص155.
[3]. مجلسي، بحارالانوار، موسسه الوفاء، ج43، ص213.
[4]. محمد بن جرير طبري، دلائل الامامه، نجف، ص43.
[5]. بحارالانوار، همان، ج43، صص215 و 216.
[6]. کليني، اصول کافي، دارالکتب الاسلاميه، ج1، ص457.
[7]. همان، ج1، ص457؛ مجلسي، همان، ج43، ص7.
*مرکز مطالعات و پاسخگويي به شبهات حوزه علمیه قم