چند دقیقه پیش زلزله‌ای رخ داده که شما را به وحشت انداخته است. شما با ترس به بیرون ازساختمان رفتید و حالا به خانه برگشته اید، ولی نمی‌دانید آیا زلزله‌ای بزرگ‌تر در راه است یا نه؟ راستی اگر زلزله‌ای بزرگ‌تر رخ دهد چه کار باید بکنید؟ آیا بهتر است در داخل خانه بمانید یا نه؟ و مشکلی بزرگ‌تر، شب را کجا بگذرانید؟ خطرات بالقوه در خانه‌هایتان را شناسایی کنید و شروع به رفع آنها‌نمایید. ایمنی در برابر زلزله تنها مقاوم سازی ساختمان‌ها نیست؛ برای کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از زلزله باید وسایل داخل ساختمان را نیز ایمن کنیم. برای مثال قاب‌های بزرگ را از روی دیوار بردارید. در شیشه‌ای بوفه را با چسب محکم کنید و مسدود سازید. وسایل شکستنی و سنگین را از جاهای مرتفع خانه به زیر آورید.
مکان‌های نامناسب یا غیرامن در هنگام وقوع زلزله به مکان‌هایی گفته می‌شود که در زمان وقوع زلزله احتمال بروز خطر در آنجا از مکان‌های دیگر بیشتر است؛ به طور کلی کنار پنجره‌ها، بخاری، کمد و‌اشیای سقوط‌کننده، کنار قفسه‌های مواد شیمیایی و سمی درآزمایشگاه، کنار قفسه‌های کتاب در کتابخانه، زیر اجسام سقوط‌کننده مانند: چراغ و لوستر و گلدان‌ها و ساعت و... نزدیک پل عابر پیاده، پل رو گذر، کابل‌های برق فشار قوی، سردر مغازه‌ها، کنار اجاق گاز، یخچال و فریزر، کنار نرده‌ها، کنار وسایل بازی در پارک‌ها مثل تاب، سرسره و... شامل اماکن ناایمن هستند.
همین لحظه کیف امداد و نجات را مهیا کنید
اینکه پیش لرزه اتفاق بیفتد و شما با دست خالی و بدون هیچ تجهیزاتی روانه پارک محله شوید،عاقلانه نیست. اکیدا توصیه می‌شود به محض خواندن همین گزارش همت کرده و کوله نجات را برای خود و خانواده‌تان فراهم کنید. وسایل اصلی مورد نیاز برای تهیه کیف نجات عبارتند از: کیف بزرگ و جادار که به اندازه کافی جا داشته باشد، مثل کوله پشتی. غذاهای کنسرو شده و یا خشک مانند بیسکوییت. آب به مقدار کافی. کیف نجات را در قسمتی از خانه قرار دهید که در دسترس باشد و در صورت بروز حادثه احتمالی، سریعا آن را برداشته و از منطقه خطر فرار کنید.
محمود صدیقی یک دانش آموخته امداد و نجات برایمان توضیح می‌دهد:« سعی کنید از موادغذایی استفاده کنید که برای نگهداری به یخچال نیاز نداشته باشند و تاریخ انقضای آنها، حداقل 4 الی 6 ماه پس از خریداری آنها باشد. این مواد غذایی را به مقدار مصرف سه روز خود و خانواده‌تان در داخل کیف قرار دهید. پس به اندازه کافی این مواد غذایی را در داخل کیف ذخیره کنید. بطری‌های آب را نیز به اندازه کافی تهیه کنید و برای مصرف سه روز خانواده خود در داخل کیف نجات قرار دهید. حداقل دو لیتر آب سالم برای هر فرد در طول شبانه‌روز باید در نظر گرفت. کیف کمک‌های اولیه شامل باند زخم، قرص مسکن، مواد ضدعفونی‌کننده مثل بتادین و پماد ضد سوختگی و... را تهیه کنید. کیف کمک‌های اولیه برای کاهش درد، اثرات زخم و آسیب‌های ناشی از زلزله می‌باشد. داروهای ضروری خود را نیز اضافه کنید.»
وی ادامه می‌دهد:« رادیویی تهیه کنید تا در صورت دور ماندن از خدمات، بعد از زلزله از اخبار و اطلاعات مهم آگاه شوید. شمع یا چراغ قوه‌ای را تهیه کنید تا هنگام شب از آن استفاده کنید. اگر بتوانید سوت تهیه کنید بسیار مناسب است، زیرا با دمیدن در سوت، جلب توجه می‌کنید و تیم‌های امدادی می‌توانند سریعا برای کمک به آن سمت هدایت شوند. توجه داشته باشید که محتویات غذایی داخل کیف مانند کنسروها و آب معدنی را باید هر چند وقت یک بار تعویض کرد. این کیف را در قسمتی از خانه قرار دهید که در دسترس باشد و در صورت بروز حادثه احتمالی، سریعا آن را برداشته و از منطقه خطر فرار کنید. کارت‌های شناسایی خود و افراد خانواده‌تان را نیز داخل این کیف قرار دهید. مدارک دیگری را هم که خیلی مهم ضروری‌اند می‌توانید اضافه کنید.»
مثلث حیات راه نجات در
 زلزله‌های بیش از 6 ریشتر
دکتر محمدرضا مهدوی فر زلزله شناس یکی از کارشناسانی است که با نحوه پناه گیری مثلث حیات زیاد موافق نبوده و معتقد است برای استفاده از این روش پناهگیری و تمرین آن در بین اعضای خانواده باید به تاریخچه زلزله هر منطقه مراجعه کرد و جست‌وجو نمود که در منطقه مورد نظر معمولا بزرگی زلزله‌ها چند ریشتر بوده اند؟ اگر منطقه مورد نظر سابقه بزرگی زلزله‌های بیش از 6 ریشتر را دارند، باید از نحوه پناه‌گیری مثلث حیات بهره گرفت؛ اما چنانچه زلزله‌های 4 تا 5 ریشتر شایع‌تر بوده‌اند، باید از همان روش پناه‌گیری سنتی یعنی کاملا زیرمیز و ‌اشیای محکم دارای فضای خالی قرار گرفت.   درهر سال در ایران حدود140 زلزله بزرگ‌تر از 4 ریشتر رخ می‌دهد که معمولاً موجب ترس و هراس بسیاری از مردم می‌شود. از این تعداد تنها 2 یا 3 زلزله بزرگتر از 6 ریشتر است(معمولاً زلزله‌های بزرگتر از 6 در ایران خرابی ایجاد می‌کنند). پس می‌توان نتیجه گرفت مثلث حیات بیشتر برای افرادی مناسب است که در زلزله‌های بزرگ گرفتار شده‌اند.
این زلزله شناس توضیح می‌دهد:« درروش مثلث حیات به مردم توصیه می‌شود که به جای اینکه به زیر میز بروند بهتر است کنار اجسام سخت و با قابلیت تراکم کم پناه بگیرند، چون در این حالت بعد از افتادن سقف به صورت یکپارچه، فضایی مثلثی شکل در کنار جسم تشکیل می‌شود که می‌تواند فرد را نجات دهد. اجازه دهید کمی دقیق‌تر به این قضیه بپردازیم. به نظر می‌رسد روش مثلث حیات، زمانی بهتر از روش‌های معمول عمل می‌کند که سقف به صورت یکپارچه فرو بریزد؛ در غیر این صورت اگر سقف فرو نریزد یا ریزش آن به صورت یکپارچه نباشد، نه تنها مزیتی بر روش‌های معمول ندارد، بلکه می‌تواند نسبت به این روش‌ها که فرد را در مقابل سقوط اجسامی مثل آجر، لوستر، قاب عکس، وسایل آشپزخانه و خرده شیشه‌های پرتاب شده حفاظت می‌کند از اولویت کمتری برخوردار باشد.»
 از وی سؤال می‌کنم: «آیا سقف همه ساختمان‌هایی که در نزدیک مرکز زلزله قرار دارند، به صورت یکپارچه فرومی ریزد و مثلث حیات در آنها تشکیل می‌شود؟» این کارشناس چنین پاسخ می‌دهد:« درصد زیادی از ساختمان‌های ایران (مخصوصاً روستاها) دارای سقف یکپارچه نیستند ودر زمان زلزله‌های شدید به صورت آواری از آجر و گل فرو می‌ریزد و فضایی در زیر خود باقی نمی‌گذارد؛ پس می‌توان نتیجه گرفت از میان گروه قبلی نیز مثلث حیات تنها برای گروهی از مردم سودمند است که سقف ساختمانشان یکپارچه فرو می‌ریزد. با این معلومات می‌توانید مجسم کنید نسبت افرادی که روش مثلث حیات برایشان مفید است، به کل افرادی که زلزله را احساس می‌کنند، چقدر می‌تواند کوچک باشد. طبق مطالعات انجام شده از هر 12000 نفر که زلزله را احساس می‌کنند، فقط یک نفر در معرض خطر سقوط یکپارچه سقف قرارمی گیرد و به این ترتیب تنها برای این یک نفر توصیه‌های مثلث حیات می‌تواند مفیدتر از توصیه‌های معمول باشد!»
ممکن است بپرسید چرا این مقایسه را انجام می‌دهیم؟ مگر چه‌اشکالی دارد که فرد محتاطانه عمل کند و در کنار اجسام سخت پناه بگیرد؟ ‌اشکال کار اینجاست که وقتی شما به جای پناه گیری در زیر میز یا جای مناسب دیگر، در کنار اجسام سخت پناه می‌گیرید، خود را در معرض خطر سقوط اجسامی مثل آجر، لوستر، قاب عکس، وسایل آشپزخانه و خرده شیشه‌های پرتاب شده قرار می‌دهید، اجسامی که برخورد هر یک از آنها می‌تواند به شما خسارات جبران ناپذیری وارد سازد.
زلزله بازی با کودکان!
والدین هم از روی دلسوزی که مبادا کودک دچار ترس و نگرانی شود می‌گویند:« هیچی نیست مامان جان! زلزله هر جایی اتفاق نمی‌افته، نترس قربونت برم، زلزله که ترس نداره، اینایی که اخبار نشون میده روستا بوده، خونه هاشون کاه گلی بوده... نترس! خونه ما محکمه...»
 کودک دلبند شما با شنیدن این حرف‌ها آرام می‌شود و با خیال راحت می‌خوابد چند شب می‌گذرد. کودک مشغول بازی کردن است و خانواده هم در حال گفت‌و‌گو و تماشای تلویزیون هستند که ناگهان زمین پایتخت شروع می‌کند به لرزیدن. همه افراد خانواده جیغ می‌کشند و هر کسی با هول و ولا در تکاپو است که زلزله آمد!
کودک جیغ می‌کشد و‌گریه می‌کند، اما بعد از آرام شدن زمین کودک شما دچار ضربه روحی می‌شود. او دیگر سخت حرف‌های شما را باور خواهد کرد و زمان زیادی می‌برد تا بتواند از لحاظ روحی و روانی آرام گیرد.
مریم احمدی یک روانشناس کودک برایمان توضیح می‌دهد:« هیچ گاه برای اینکه کودکتان را از ترس خلاص کنید به آنها دروغ نگویید. شما با دروغ گفتنتان او را برای یک مدت زمان کوتاه از ترس نجات می‌دهید، اما این احتمال را هم بدهید که اگر واقعا زلزله آمد چه؟ به احساسات کودکانتان توجه کنید و به سؤال‌های آنها پاسخ صحیح دهید. حتی از کودکتان بخواهید که برای شما بگوید که چه حسی نسبت به زلزله دارد؟ از او بخواهید که از ترس‌ها و اضطراب‌هایشان با شما صحبت کنند. اگر فرزندتان به شما گفت که از زلزله می‌ترسد، به او نگویید که برای چه می‌ترسی؟ زلزله که ترس ندارد و... در عین شفاف سازی زلزله، حقیقت را به کودکتان بگویید و طبیعی است که از زلزله بترسد، اما اگر زلزله بیاد آدم‌هایی هستند که به ما کمک کنند. سعی نکنید فرزند خود را قانع کنید که اتفاق‌های بد برای آنها رخ نخواهد داد. قول‌های الکی به فرزندتان ندهید، به او آموزش دهید که اگر زلزله آمد باید چه کارهایی کنیم که کمتر آسیب ببینیم؟»
این روانشناس ادامه می‌دهد:« اول از همه باید آرامش خودمان را حفظ کنیم. مثل یک داستان برای کودکتان توضیح دهید که اصلا زلزله چیست؟ به او بگویید که زمین مثل یک پازل از تیکه‌هایی شکل گرفته است و در واقع از بیست تیکه ساخته شده است که مدام در حال حرکت کردن هستند، اما حرکت این تیکه‌ها را حس نمی‌کنی، چون این حرکت‌ها خیلی خیلی آرامند، اما زمانی که این تیکه‌ها به هم ضربه می‌زنند و یا در کنار هم سُر می‌خورند باعث ایجاد زلزله می‌شوند. در انتها برای آرام کردن کودکتان از او بخواهید که با شما زلزله بازی کند! به او بگویید فکر کند که الان زلزله آمده است حالا چه کار باید بکنیم؟ اول از همه باید آرامش خودمان را حفظ کنیم و بعد از همه دنبال یک جای امن باشیم. برای او توضیح دهید که نقاط امن خانه کجاها است و کدام نقاط خطرناک است و این کارها را با بازی کردن به او آموزش دهید که هم ترس او بریزد و هم اصول رویارویی با زلزله را یاد بگیرد.»
توصیه‌‌های مهم
برای ایمنی از وقوع زلزله
اگر هنگام وقوع زلزله در خانه هستید، می‌توانید جان خود و بستگان‌تان را با داشتن آگاهی درباره پناه گرفتن و انجام عکس‌العمل سریع و مناسب نجات دهید.
نکاتی که هنگام رخ دادن زلزله وقتی در منزل حضور دارید بهتر است رعایت کنید:
از پنجره‌ها و کمدهای بلند که بدون مهار هستند و همچنین‌اشیایی که ممکن است روی شما سقوط کنند دور شوید.
زیر میز ناهارخوری یا میز تحریر و یا تخت‌خواب پناه بگیرید و چنانچه در اثر زلزله حرکت کردند پایه‌های آنها را با دستان‌تان محکم بگیرید.
کنج دیوارها پناه بگیرید و در حالی که سرخود را با بازوان خود گرفته‌اید حرکت کنید.
از پله‌ها یا آسانسور استفاده نکنید.
اگر محل ایمن وجود ندارد و شما در کریدور هستید کنار دیوار رفته و در حالی که نشسته‌اید سر خود را روی زانوهایتان خم کرده و ضمن اینکه با کف دست‌ها پشت سر خود را گرفته‌اید با بازوان‌تان سر خود را محافظت کنید.