به مناسبت سالگرد سخنرانی تاریخی امام‌خمینی(ره)
سفارت آمریکا: بعد از کاپیتولاسیون پهلوی ژست خواهد گرفت خودم را به آمریکا نفروخته‌ام!
سیدروح‌الله امین‌آبادی
آبان ماه یادآور حوادث و رویدادهای مهمی در تاریخ ایران اسلامی است، از تصویب کاپیتولاسیون تا تسخیر سفارت آمریکا، مطالعه اسناد لانه جاسوسی به وضوح عمق مداخلات آمریکا در امور ایران را نشان می‌دهد، اسنادی که به دلیل پاره‌ای غفلت‌ها از سوی مسئولین امور، به خوبی بازخوانی نشده‌اند تا کار به جایی رسیده است که این روزها عده‌ای چهره منفور آمریکا را در نزد ملت ایران بزک می‌کنند به این امید که تاریخ به فراموشی سپرده شود.
مراجعه به اسناد لانه جاسوسی درباره کاپیتولاسیون نشان‌دهنده واقعیات بسیاری است از جمله اینکه شاه در سرسپردگی به آمریکا تا بدانجا پیش رفته بود که علی‌رغم میل باطنی خود حتی حاضر بود سلطنت را رها کرده و تاج و تخت را از دست بدهد، در یکی از اسناد سفارت آمریکا با طبقه بندی «خیلی محرمانه» به تاریخ 26 شهریور 1343 مامور سفارت می‌نویسد: «شاه در حین ملاقات با سفیر در تاریخ 16 سپتامبر، به نقل از ارسنجانی گفت اگر [کاپیتولاسیون] توسط مجلسین تصویب شود، شاه تاج و تخت سلطنت را از دست خواهد داد. سفیر فورا سوال کرد که آیا این موضوع در شاه ایجاد رعب و وحشت کرده است و شاه در پاسخ گفت نه به هیچ وجه.» (1)
در حالی که دولت ایران تلاش داشت که در کاپیتولاسیون مستشاران آمریکایی را مامورین دولت ایران قلمداد کند، سفارت آمریکا این مختصر تلاش رژیم برای حفظ آبرو را نیز برنمی‌تابد، در سندی به تاریخ 30 شهریور 1343 با طبقه‌بندی خیلی محرمانه پیرامون «کنوانسیون وین» به نقل از جان آرمیتاژ رایزن سفارت آمده است: «به کاظمی [رئیس اداره حقوقی وزارت خارجه] گفتم این پرسنل نظامی، آشکارا مامورین دولت آمریکا بوده و در وهله اول تابع قوانین و دستورات دولت آمریکا می‌باشند.» (2)
در سند «خیلی محرمانه» دیگری به تاریخ 30 شهریور 1343 آمده است: «خاطر‌نشان شد که بین پرسنل آمریکا و دولت ایران رابطه کارمند و کارفرما وجود ندارد بلکه در اینجا دولت آمریکا حکم یک پیمانکار اصلی را دارد»
رژیم پهلوی در سرسپردگی کار را به جایی می‌رساند که در محاکمه مستشاران آمریکایی مجرم در ایران نیز طرف آمریکا را می‌گیرد، در سند فوق آمده است: «کاظمی گفت وی مطمئن است که روسای او خواهان انجام این‌گونه محاکمات در خارج از ایران می‌باشند.»
این سند می‌افزاید: «در تشریح مطلب گفتم که در حال حاضر تنها مقامی که می‌تواند یکی از اعضای [مستشاری آمریکا] را در دادگاه نظامی محاکمه کند، فرمانده ارتش آمریکا در اروپا است، در صورت ضرورت محاکمه سربازی که مرتکب خطای جدی شده باشد، او را به یکی از دادگاه‌های ارتش آمریکا منتقل خواهیم کرد...ما نیز مقامات ذیربط ایرانی را از نتایج محاکمه مطلع خواهیم ساخت.» (3)
این سند نکات جالب دیگری نیز دارد، نماینده ایران در مذاکره با مقام آمریکایی می‌گوید: «آیا دولت آمریکا در موارد ویژه‌ای به منظور حفظ منافع دولت ایران، فردی را از مصونیت مبرا خواهد ساخت، به وی اطمینان دادم که ... مقامات بالاتر ذیربط در واشنگتن هستند که باید در این مورد تصمیم بگیرند.» (4)
تحقیر در روز روشن!
در یادداشت دفتر امور حقوقی – ستاد فرماندهی آرمیش- مگ به تاریخ 21 سپتامبر 1964 به نکته تاسف‌بار دیگری نیز اشاره شده است که اوج تحقیر ملت و دولت ایران از سوی آمریکا را نشان می‌دهد، در بند هفتم این یادداشت آمده است: «وقت بسیاری را صرف کردم تا در این بحث به وی [کاظمی مامور اداره حقوقی وزارت خارجه ایران] بفهمانم که ... بسیاری از افراد، دوره ماموریت خود را در ایران تمدید نمی‌کنند... باید این را بگویم که روند حقوقی در ایران با استانداردهای مورد توقع اتباع آمریکا مطابقت ندارد.»
مامور اداره حقوقی وزارت خارجه نیز به جای اعتراض به این تحقیر از آمریکا تشکر می‌کند که او را به حقیقت آگاه کرده است و می‌گوید: « این روحیه ... بسیار مفید است و به او در خنثی ساختن اعتراضات اعضای مجلس کمک می‌کند»! (5)
سرانجام این لایحه مورد تصویب مجلس سنا قرار می‌گیرد و به مجلس شورای ملی می‌رود، عبارت «در استخدام دولت شاهنشاهی» که در مصوبه سنا آمده بود مورد اعتراض قرار می‌گیرد و سفارت اعلام می‌کند لایحه به هر نحوی که مورد تصویب قرار گیرد مهم نیست؛ «دولت ایران باید به سادگی توضیحات معتبری را اضافه کند که پرسنل نظامی آمریکا که در حال حاضر در ایران به سر می‌برند، مشمول کنوانسیون وین می‌گردند ولی آنها در استخدام دولت ایران نمی‌باشند.» (6)
و سرانجام آمریکا به «دولت شاهنشاهی ایران» ابلاغ می‌کند که «همه پرسنل نظامی ما و بستگان آنها که حضورشان در ایران... مجاز شمرده می‌شود از مزایای کنوانسیون وین، اعم از اینکه این پرسنل مستخدمین دولت ایران باشند یا نباشند بهره‌مند خواهند شد. » (7)
می‌خواهند نشان دهند
خودشان را به آمریکا نفروخته‌اند!
سفارت آمریکا اعتراض‌های سطحی را مخابره و می‌نویسد: «ما فکر می‌کنیم که بعد از تصویب لایحه باید آماده باشیم تا ژست‌هایی به وسیله بخش‌هایی از رژیم مشاهده شود، دال بر این که رژیم خودش را به ایالات متحده نفروخته است» (8)
سرانجام در روز سه‌شنبه 21 مهر 1343، مجلس شورای ملی بررسی کنوانسیون وین و لایحه اجازه استفاده مستشاران آمریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های قرارداد وین را بررسی و با 74 رای موافق در برابر 61 رای مخالف به تصویب رسانده و به دولت ابلاغ کرد. (9)
تصویب لایحه فوق با رای قابل تامل، مورد ناراحتی سفارت آمریکا قرار می‌گیرد، در سندی به تاریخ 22 مهر 1343 در این رابطه آمده است: «حدس می‌زنیم که از میان حاضران، 12 نفر علیه دولت رای داده باشند، زمانی مخالفت آسان‌تر شد که مخالفان موفق شدند رای‌گیری مخفی را اعمال نمایند، امری که بسیار غیرعادی است»! (10)
اسناد بعدی نیز اثرات رای منفی برخی نمایندگان را پوشش می‌دهد، در سندی به تاریخ 23 مهر 1343 / 15 اکتبر 1964 می‌خوانیم: «هویدا وزیر دارایی به ما خبر داد که نزدیک به ده نفر از نمایندگان حزب ایران نوین، به خاطر رایشان در روز سه‌شنبه، از حزب اخراج خواهند شد. » (11)
آمریکا از دولت ایران می‌خواهد که مردم ایران را در این زمینه قانع کند و مقام وزارت خارجه ایران پاسخ می‌دهد: «آنها با هیچ بیانیه توضیحی متقاعد نخواهند شد، اکثر مردم در مورد چنین قضایایی مانند مصونیت خارجیان، با قلبشان می‌اندیشند نه با مغزشان و با هیچ بیانیه رسمی هم متقاعد نخواهند شد.»
دولت با ساده‌اندیشی هر چه تمام گمان می‌کند موضوع خاتمه یافته است و از این رو به سفارت آمریکا دلداری می‌دهد که «با گذشت زمان بسیاری از مردم موضوع را فراموش خواهند کرد.» (12)
رژیم شاه که به خوبی می‌دانست بازتاب عمومی این لایحه ننگین تا چه حد خطرناک خواهد بود سانسور شدیدی بر رسانه‌های گروهی حاکم کرد تا هیچ‌گونه خبری در مورد آن به بیرون درز نکند. با این‌حال متن کامل سخنرانی‌ها و مذاکرات نمایندگان و نخست‌وزیر به دست امام خمینی(ره) می‌رسد و این مسئله به شدت ایشان را منقلب می‌سازد، رژیم که از واکنش شدید امام(ره) آگاه می‌شود نماینده‌ای را برای دیدار با ایشان می‌فرستد ولی این نماینده موفق به دیدار با امام(ره) نمی‌شود. (13) و ایشان در روز 4 آبان 1343 که مصادف با روز تولد شاه بود، در منزل خود طی سخنانی کوبنده پایه‌های طاغوت را به شدت لرزانده و تصریح کردند: «ای ملل اسلام، ای سران ملل اسلام، ای رؤسای جمهور ملل اسلامی، ای سلاطین ملل اسلامی، ای شاه ایران، به داد خودت برس. به داد همه ما برسید. ما زیر چکمه آمریکا برویم، چون ملت ضعیفی هستیم؟! چون دلار نداریم؟! آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر، شوروی از هر دو بدتر. همه از هم بدتر؛ همه از هم پلیدتر. اما امروز سر و کار ما با این خبیث‌هاست! با آمریکاست.»(14)
در این رابطه گفتنی‌های زیادی است که به مخاطبان گرامی پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه دقیق اسناد لانه جاسوسی به عمق جنایت‌های رژیم پهلوی در حق ملت ایران و همچنین مداخلات گسترده آمریکا در امور ایران پی ببرند.
______________
پی‌نوشت‌ها در دفتر روزنامه موجود است.