دیدگاه اساتید
قدرت غیرقابل کتمان!
جمهوری اسلامی، در طی چهاردهه از انقلاب اسلامی پیشرفت‌های چشمگیری را در حوزه‌های مختلف کسب کرده است که در برخی از گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی نیز به گوشه‌ای از آنها اشاره شده است؛ برای نمونه برنامه توسعه سازمان ملل در گزارش سال ۲۰۱۶ خود به بررسی شاخص توسعه انسانی در ایران پرداخته است. این شاخص، ترکیبی است برای سنجیدن موفقیت در هر کشور، در سه معیار پایه از توسعه انسانی: زندگی طولانی و سالم، دسترسی به دانش و معرفت و سطح زندگی مناسب. بر اساس این گزارش شاخص توسعه انسانی ایران از ۰/۵۷۲ در سال ۱۹۹۰ میلادی به ۰/۷۷۴ در سال ۲۰۱۵ رسیده است. امید به زندگی نیز از ۶۳/۸ در سال ۱۹۹۰ به ۷۵/۶ در سال ۲۰۱۵ رسیده است.
صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) نیز در گزارشی سیستم مراقبت‌های اولیه ایران را ستوده است؛ «ایران در سه دهه گذشته سیاست‌هایی را به‌منظور برطرف کردن نیازهای مردم در سطح کشور در پی گرفته است؛ ایران از زمان انقلاب اسلامی تاکنون شبکه بهداشتی را در تمام کشور و در هر شهر و روستا گسترده کرده است؛ ایران شاخص‌های بهداشتی خوبی دارد؛ بیش از ۸۵ درصد از جمعیت روستایی و مناطق محروم ایران به خدمات مراقبت‌های اولیه دسترسی دارند» سازمان بهداشت جهانی هم در گزارشی در مورد ایران نوشته است: «در دو دهه گذشته با کمک نظام یارانه‌ای، میزان فقر به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده است». این سازمان در ادامه گزارش خود به وضعیت بهداشت و درمان ایران می‌پردازد و می‌نویسد: «شاخص‌های بهداشت و درمان در جمهوری اسلامی در سی سال گذشته بهبود فراوانی یافته است و در حال حاضر از میانگین‌های منطقه‌ای آن بالاتر است. با توجه به گسترش خانه‌های بهداشت در سراسر کشور، این شاخص‌ها در مناطق شهری و روستایی ایران با یکدیگر برابر است.»
در کنار این پیشرفت‌ها، پیشرفت‌های ایران در عرصه‌هایی چون علمی، انسانی، نظامی و اقتصادی نیز همواره مورد توجه کارشناسان و اندیشکده‌های غربی و آمریکایی بوده است به‌طوری که قدرت ایران در این موضوعات، علی‌رغم همه دشمنی‌ها، قابل کتمان از سوی مخالفین کشور نبوده است. برخی از این اظهارنظرها بدین شرح است:
قدرت سخت
مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل در گزارش مفصلی در مارس ۲۰۱۷ به بررسی توانمندی‌های نظامی ایران پرداخته است؛ به‌عنوان مثال، «قدرت سایبری» یکی از موضوعاتی است که در این گزارش به آن اشاره شده است: «ایران به‌عنوان یک قدرت تکنولوژیکی در حال رشد، می‌تواند از شبکه‌های داخلی خودش در برابر دشمنان دفاع کند و از توانمندی سایبری خود برای وارد کردن خسارت به دشمنان خود استفاده کند.» این مرکز در ادامه گزارش خود، به «قدرت دریایی و موشکی» ایران نیز اشاره کرده و می‌نویسد: «نیروی دریایی ایران توانایی آن را دارد که با مسدود کردن و یا کند کردن ترافیک در تنگه هرمز، اثر منفی روی اقتصاد جهانی بگذارد... آمریکا و اسرائیل می‌دانند که موشک‌های ایران قابلیت آن را دارد که خسارت‌های زیادی را به آنان وارد سازد؛ لذا از حمله مستقیم به این کشور خودداری می‌کنند.»
موضوع بعدی که در این گزارش به آن پرداخته شده است توانمندی‌های هسته‌ای ایران است: «فناوری هسته‌ای مهم‌ترین نمادِ دستاوردهای علمی در نظمِ بعد از جنگ جهانی دوم به شمار می‌رفت که ایران با دست‌یابی به آن توانست با قدرت‌های بزرگ جهانی مذاکره کند». در ادامه این گزارش نیز پیروزی ایران و حزب‌الله در جنگ ۲۰۰۶ با اسرائیل، پیروزی در عراق، یمن و سوریه و افزایش نفوذ ایران در منطقه بررسی شده است.
بنیاد دفاع از دموکراسی نیز در بخشی از گزارش خود در مورد برنامه موشکی ایران و آزمایش موفقیت‌آمیز موشک‌های فاتح۳۱۳ و ذوالفقار، که برد و دقت زیادی دارند، می‌نویسد: «جمهوری اسلامی ایران با وجود آنکه در مقایسه با دشمنان منطقه‌ای، هزینه خیلی کمتری را صرف امور نظامی می‌کند، اما در دهه‌های اخیر در صنعت دفاعی مخصوصاً موشک‌های بالستیک پیشرفت چشمگیری داشته است» در همین‌حال، نشریه «امریکن اینترنست»، سال گذشته در گزارشی هشت قدرت برتر جهانی در سال ۲۰۱۶ را معرفی کرد که ایران بعد از آمریکا، چین، ژاپن، آلمان، روسیه و هند در رتبه ۷ این رده‌بندی قرار داشت.
قدرت نرم
نشریه هافینگتون‌پست در گزارشی می‌نویسد که «قدرت ایران تنها در قدرت سخت این کشور نیست؛ آن چیزی‌که باعث رشد حضور ایران در منطقه شده است همان قدرت نرم این کشور است. جمهوری اسلامی در حالی تشکیل شد که تقریباً هیچ متحدی در منطقه نداشت؛ اما ایران توانست با کمترین هزینه‌ای در کشورهای عراق، سوریه، لبنان و دیگر مناطق منطقه نفوذ پیدا کند و با این روند، بدون شک نفوذ ایران طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده در منطقه افزایش خواهد یافت.» در ادامه این گزارش آمده است: «قدرت نرم ایران تنها تکنولوژیک نیست بلکه ایدئولوژیک هم هست و با کمک اهداف مشترکی همچون مخالفت با آمریکا و اسرائیل توانسته است متحدانِ قوی‌ای در منطقه پیدا کند.»
در بخشی از گزارش مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل نیز «قدرت بسیج منطقه‌ای ایران» از مهم‌ترین ابزارهای بازدارندگی ایران برای دفاع از جهان اسلام در برابر نفوذ بیگانگان عنوان شده است: «سپاه پاسداران به بسیجِ گسترده نیروهای نظامی در سوریه (نیروهای دفاع ملی) و عراق (نیروهای بسیج مردمی) کمک کرده است. این نیروها هم برای مبارزه با نیروهای معارض عراق و سوریه است و هم برای بیان این مسئله که قدرت‌های خارجی بایستی از این کشورها دور بمانند.» در ادامه این گزارش آمده است: «ایران محور مقاومت را تبدیل به یک ارتشِ مقاومتِ منطقه‌ای کرده است.»
شبکه العربیه عربستان حضور ۴میلیون شیعه به رهبری شیخ زکزاکی را در نیجریه، که تأمین‌کننده اصلی نفت خام اروپا و کانادا است، از دستاوردهای قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در آفریقا می‌داند. سایت E-International Relations نیز در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۶ می‌نویسد: «ایران همواره با قدرت سخت شناخته شده است، اما چه دوست داشته باشید چه نه، ایران با کمک قدرت هوشمند (ترکیبی از قدرت سخت و نرم)، به صورت تدریجی اما مداوم در حال دست یافتن به موقعیت فوق‌العاده‌ای در خاورمیانه است.»
قدرت علمی
نشریه انگلیسی «یونیورسیتی ورلد نیوز» در گزارش سال ۲۰۱۶ خود در مورد تولید رشد علمی در قاره آسیا، ایران را در صدر رتبه‌بندی رشد علم معرفی کرد و نوشت: «ایران کشوری متمدن است که در دو دهه گذشته پیشرفت‌های چشمگیری را در زمینه‌های علم و آموزش تجربه کرده است». انکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) نیز در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد «ایران از دهه ۱۹۹۰ میلادی، پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه آموزش عالی و فناوری داشته است؛ میزان تولیدات علمی ایران در جهان از هفت‌صدم درصد در سال ۱۹۹۶ به یک‌ونیم درصد در سال ۲۰۱۵ میلادی رسیده است؛ در منطقه نیز، سهم ایران از تولیدات علمی از ۳ونیم درصد سال ۱۹۹۶ به ۲۸/۶ درصد در سال ۲۰۱۵ رسیده است.
روزنامه جروزالم پست رژیم صهیونیستی نیز با اقرار به رشد علمی ایران نوشته است: «تعداد دانشگاه‌ها و دانشجویان ایرانی از زمان انقلاب اسلامی تاکنون بیش از ۲۰ برابر شده است؛ رشد حضور در رشته‌های فنی- مهندسی در ایران بسیار قابل‌توجه بوده است؛ ایران بر اساس اعلام سایت تامسون رویترز سریع‌ترین رشد تولید علم را در جهان دارد.» این روزنامه در مورد تأثیرات تحریم بر رشد علمی ایران می‌نویسد: «اتفاقاً اِعمال تحریم‌های اقتصادی بر ایران عامل اصلی و مهم در رشد علمی ایران بوده است.» در ادامه این گزارش نیز آمده است «بر اساس اعلام یونسکو، تحریم‌های اِعمال‌شده بر ایران باعث سرعت بخشیدن به تغییر «اقتصادِ منبع بنیان» به «اقتصادِ دانش‌بنیان» شده است».
قدرت اقتصادی
در زمینه قدرت اقتصادی ایران نیز حجم زیادی از اظهارنظرها و بحث‌های کارشناسی توسط مراکز فکری و رسانه‌ای غرب تهیه شده است. برای مثال، مرکز «وودرو ویلسون» در گزارشی به وضعیت اقتصادی ایران بعد از انقلاب اسلامی پرداخته است: «آمارها نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری گسترده جمهوری اسلامی در زیرساخت‌های کشور (مانند بزرگراه‌ها، راه‌آهن، راه‌های روستایی، سد و بنادر) است؛ بهبود وسایل ارتباطی (رادیو، تلویزیون، تلفن همراه و اینترنت)، توسعه خطوط گازی به صدها شهر، خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی، افزایش تولید برق و برق‌رسانی به روستاها، توسعه و افزایش تولید و صادرات محصولات، خودکفایی در ساخت وسایل دفاعی مانند تانک، کشتی، هواپیما، موشک و توانمندی‌های نظامی و دسترسی عمومی به آب سالم و بهداشتی ازجمله دستاوردهای اقتصادی ایران بعد از انقلاب است. ایران دستاوردهای چشمگیری را در حوزه آموزش، باسوادی، تولید علم و المپیادهای علمی داشته است. شاخص‌های بهداشتی ایران نیز بهبود قابل‌توجهی داشته است.»
سایت «تروث اوت» ۱۵ به رشد دو برابری شاخص‌های انسانی در ایران نسبت به میانگین جهانی آن اشاره کرده و می‌نویسد: «سیاست‌های ایران برای بهبود شاخص‌های توسعه انسانی مناسب و قابل توجه بوده است. میزان دسترسی مناطق محروم ایران به برق از ۳۷ درصد در سال ۱۹۸۴ به ۹۴درصد در سال ۲۰۰۴ رسیده است؛ در مورد آب‌لوله‌کشی نیز در همین بازه زمانی، این میزان از ۳۱درصد به ۷۹درصد افزایش یافته است که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه دسترسی مناطق محروم ایران به این خدمات اولیه بوده است. پیشرفت در حوزه بهداشت و درمان نیز چشمگیر است؛ در دوران رژیم پهلوی این آمار اسفناک بود. با توسعه چشمگیر خانه‌های بهداشت، در حال حاضر بیش از ۸۵ درصد جمعیت روستایی و جمعیت آسیب‌پذیر ایران به خدمات مراقبت‌های اولیه رایگان دسترسی دارند.»
سایت المانیتور در گزارشی به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، به دستاوردهای ایران بعد از انقلاب اسلامی پرداخت؛ «ایران بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ میلادی تاکنون گام‌های قابل‌ستایشی را در بسیاری از حوزه‌ها به دست آورده است. از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۲، شاخص توسعه انسانی که به بررسی طول عمر، دسترسی به آموزش و استانداردهای زندگی می‌پردازد، در ایران رشد ۶۷درصدی را تجربه کرده است که این میزان دو برابر میانگین جهانی است؛ دسترسی به برق، آب‌لوله‌کشی، امید به زندگی، مرگ‌ومیر نوزادان و دسترسی به مراکز بهداشتی بهبود قابل‌توجهی یافته است. نرخ سواد که در سال ۱۹۷۶ حدود ۳۶درصد بود، به نرخ ۹۹ درصد (برای سنین ۱۵ تا ۲۴ سال) رسیده است. ایران در چرخه هسته‌ای، نانوتکنولوژی، شیمی، پزشکی، علوم رایانه و ریاضی در بین کشورهای برتر جهان قرار دارد. ایران نهمین کشور در جهان است که برنامه کامل فضایی را در اختیار دارد.»
شبکه العربیه عربستان نیز در گزارشی به وضعیت اقتصادی ایران می‌پردازد: «ایران با جمعیتی ۸۰ میلیونی، تولید ناخالص داخلی ۴۰۰ میلیارد دلاری و منابع گسترده نفت و گاز یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های اقتصادی در منطقه است. بسیاری از جوانان ایران آموزش دیده و ماهر هستند که این مسئله‌ای بنیانی و مهم در رشد اقتصادی محسوب می‌شود. ایران پتانسیل زیادی در همه بخش‌ها به ویژه بخش خودرو، پتروشیمی و کالاهای مصرفی دارد. ایران با دارا بودن ۷ درصد منابع معدنی جهان به دنبال افزایش گسترده تولید آلومینیوم، مس و فولاد است. بخش خودروی ایران که دومین بخش اقتصادی ایران بعد از انرژی است نیز پتانسیل زیادی برای تبدیل‌شدن به مرکز صادرات خودرو به کشورهای همسایه را دارد. ایران از نظر جغرافیایی نیز موقعیت راهبردی و کلیدی‌ای برای انتقال کالا میان غرب و شرق جهان دارد.»
موفقیت‌های مذکور، بخشی از موفقیت‌ها و پیشرفت‌های ایران طی دهه‌های اخیر است که حتی مخالفان ایران هم نتوانسته‌اند از اقرار آن چشم‌پوشی کنند. این البته ایده‌آل و پایان کار نیست و کارهای نکرده زیادی همچنان باقی است. اقداماتی که به تعبیر رهبر انقلاب، می‌بایست با مدیریت و همت انقلابی و جهادی انجام و مسیر راه پیموده شود.
* ابوالفضل بابایی