هراس از وضعیت خود در قیامت
انسان همان طوری که باید به بهشت امیدوار باشد، بایداز دوزخ هم هراسان باشد وحتی پیش از رفتن به بهشت باید نگران باشد؛ زیرا ممکن است کسی به بهشت برود، اما پس از آنکه مشکلاتی را در عالم برزخ یا در عالم قیامت و حتی در دوزخ بگذراند؛ زیرا بر اساس آیات قرآن بسیاری از کسانی که به دوزخ می‌روند به دلیل آنکه مسلمان و خداپرست هستند و شرکی نداشته اند، در نهایت وارد بهشت خواهند شد؛ ولی این بهشت رفتن کجا و آن بهشت رفتنی که با سلامت تمام از همان آغاز قبر همراه باشد، کجا؟
خداوند در قرآن بیان می‌کند که برخی از انسانها هستند که اصولا در هیچ مرحله‌ای از مراحل رفتن به بهشت با دلهره و مشکل مواجه نخواهند بود و تنها یک مرگ را تجربه می‌کنند که همین مرگی است که باآن از دنیا می‌روند: لَا یَذُوقُونَ فِیهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَهًْ الْأُولَى وَوَقَاهُمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ؛ در آنجا جز مرگِ نخستین، مرگی نخواهند چشید و خدا آنها را از عذاب دوزخ نگاه مىدارد. (دخان، آیه 56) اما بسیاری دیگر مرگ‌های دیگری دارند که از جمله آنها مرگ از عالم برزخ و حیات در روز قیامت و مانند آن است: رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ؛ای پروردگار ما ! تو ما را دوبار می‌راندی و دو باره زنده کردی. (غافر، آیه 11)
اصولا غیر از این مرگ، شرایطی برای اشخاص پیش می‌آید که از مرگ نیز سخت‌تر است؛ از جمله شرایط فشار قبر است که بسیاری از مردم از آن در امان نیستند؛ زیرا این فشار قبر بازتابی از دیگر آزاری و گناه است مانند اذیت و آزار زن و بچه در خانه که موجب فشار قبر است؛ چنانکه در داستان سعد بن معاذ از اصحاب و یاران پیامبر(ص) آمده است.
براساس آیات قرآن روز قیامت بدترین حالت برای آدمیان است؛ زیرا آن روز که همه گردآوری می‌شوند: لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِیقَاتِ یَوْمٍ مَّعْلُومٍ؛ قطعاً همه در موعد روزى معلوم گردآورده شوند. (واقعه، آیه 50) هر کسی به فکر خودش است؛ زیرا جمعیت است، ولی اجتماع نیست که کسی به کسی کمک کند و یاری برساند، بلکه روز تغابن است: یَوْمَ یَجْمَعُکُمْ لِیَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِکَ یَوْمُ التَّغَابُنِ ؛ روزى که شما را براى روز گردآورى، گرد مىآورد، آن [روز]، روز تغابن است و هر کس به خدا ایمان آورده و کار شایستهاى کرده باشد، بدیهایش را از او بزداید و او را در بهشتهایى که از زیر [درختان] آن جویبارها روان است درآورد، در آنجا جاودانه بمانند. این است همان کامیابى بزرگ.(تغابن، آیه 9)
«غبن» به معنای آن است که در معامله کسی بر کسی کلاه بگذارد و فریب دهد. تغابن به معنای آن است که هر دو طرف معامله سر دیگری کلاه بگذارد؛ یعنی کلاه گذاری طرفینی است. در قیامت روشن می‌شود که در معاملات فریب کاری کرده‌اند؛ در آن روز همچنین معلوم می‌شود که تنها مومنان هستند که با معامله خود با خدا سود کرده‌اند.
خداوند بیان می‌کند در روز قیامت همه از یکدیگر می‌گریزند؛ زیرا وحشت همه را فرامی‌گیرد به طوری که مادر، بچه اش را در هنگام شیر دادن رها می‌کند؛ نه اینکه بچه شیرخوار را مادر می‌گذارد و فرار می‌کند، بلکه از پستان خودش جدا می‌کند و می‌گریزد؛ زیرا خداوند واژه «مُرْضِعَهًْ» را به کار برده تا بیان کند در همان حالت شیردادن از پستان جدا می‌کند. (حج، آیه 2)
همین وحشت و خوف از آن روز جمع است که خداوند نسبت به آن انذار و هشدار می‌دهد و می‌گوید: وَتُنذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ؛ تو‌ای پیامبر؛ بیم دهى از روزِ گردآمدن [خلق] که تردیدى در آن نیست. (شوری، آیه 7)
همین وحشت را حتی در آیات قرآن برای اهل بیت(ع) با تعبیر خوف بیان کرده و می‌فرماید: إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا؛ یعنی اهل بیت و ابرار گفتند: ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت، هراسناکیم.» (انسان، آیه 10)
با آنکه برای مومنانی چون اهل بیت(ع) مرگ همانند بوئیدن سیبی است و هرگز آن مرگ تکرار نخواهد شد و مشکلات قیامتی را نخواهند داشت ولی از آن هراسان هستند. پس ما باید هراسان‌تر و نگران‌تر باشیم؛ زیرا اهل عصمت و طهارت نیستیم و بی‌گمان گناهان کوچک و بزرگی داریم که باید از عواقب آن تا بهشت رفتن بهراسیم.