در اسلام بر عفو و احسان، فراوان تاکید شده است. خداوند بارها از مردم خواسته تا خطاها و اشتباهات دیگران را ببخشند و حتی از قاتل در شرایطی خاص بگذرند و عفو کنند. (بقره، آیه 109؛ آل عمران، آیه 134 اعراف، آیه 199؛ و آیات دیگر) خداوند می‌فرماید: فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخيهِ شَيْ ءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسانٍ؛ پس هر كس كه از جانب برادر خود عفو شود بايد با خشنودي از پي اداي خونبها رود وآن را به وجهي نيكو بدو پردازد.(بقره، آیه 178) خداوند نیز خود نیز اهل عفو است.(آل عمران، آیه 152)
عفو در دو مورد خوب ولازم است:
1- عفو خطاکار نادم و عذرخواه: در جائی که شخص خطاکار پیشمان شد و عذرخواهی کرد، باید عفو کرد و او را بخشید. اگر کسی عفو نکند و عذر تقصیرش را نپذیرد خود گناه کرده است.
2- عفو خطای غیر عمدی: هر گاه خطاکار، در موردی مرتکب خطا و گناه غیر عمدی شده و پیشینه‌ای ندارد باید از خطای وی گذشت. در مسائل شخصی نیز بهتر است که گذشت کرد حتی اگر قتل‌ غیرعمد باشد.
اما مواردی که عفو و گذشت جایز نیست:
1- گناهکار مُصرّ و متجری وغیر نادم: اگر کسی گناه و خطائی کرد و پشیمان نشد وبلکه اصرار بر گناه هم داشت، عفو اوجایز نیست؛ زیرا این شخص جری‌تر شده و دوباره همان خطا و گناه را انجام خواهد داد؛ پس لازم است تنبیه و مجازات شود.
2- گناه اجتماعی: گناهی که امنیتی و دارای آثار اجتماعی باشد، غیر قابل عفو و گذشت است و حتی اگر شخص مظلوم ببخشد دولت نمی‌تواند وی را مجازات نکند؛ مانند گناهانی که موجب ایجاد رعب و وحشت و سلب امنیت در جامعه می‌شود.