ایرج نظافتی

می‌گویند حادثه خبر نمی‌کند اما این بار حادثه از نوع دیگری است! حادثه‌ای جانکاه و دردآور!
یک روزآتش فتنه در سوریه و عراق شعله ور می شود و میدان دار حاج قاسم سلیمانی و یاران همرزمش هستند و باید کیلومترها آن‌طرف‌تر برای حفظ آب و خاک و ارزش‌های وطن اسلامی به دل دشمن تکفیری بزنند و بشوند مدافع حرم و امروز افراد دیگری باید به دل آتش بزنند و بشوند مدافع‌هموطن!
و شهید شهید است چه مدافع حرم باشد و چه مدافع ‌هموطن، و چه غلط گفته آن مقام مسئول دولتی که کشته شدگان از تیم امداد و نجات آتش نشان در حادثه پلاسکو را شهید ندانسته و برای خود تعبیر دیگری از واژه شهید کرده است!
صبح پنجشنبه آخرین روز دیماه خبرها از رسانه ملی و سپس شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود که حکایت از آتش سوزی و تخریب یکی از قدیمی‌ترین مراکز تجاری پایتخت دارد و اینجا باز هم مدافع می‌خواهد مدافعی از جنس مدافع هموطن، کسی که عاشقانه برای حفظ جان و مال مردم میهن اسلامی به دل آتش بزند تا شاید بتواند این سرکش شعله‌ور را مهار کند و دریغ و صدافسوس که نبود فرهنگ همکاری با این مدافعان  خود به مانعی برای امداد گران و آتش نشانان می‌شود.
اما در حادثه پلاسکو به راستی مقصر اصلی ماجرا چه فرد یا افرادی بودند؟
آیا می‌توان مقصر را پیدا کرد؟ و آیا نمی‌شد در همان دقایق اولیه و قبل از اینکه آتش شعله‌ور شود آن را مهار کرد؟
پس داستان کپسول‌های آتش‌نشانی و اجبار داشتن این کپسول‌ها برای هر مغازه و مرکز تجاری و اداری چه معنا و مفهومی دارد؟
در این گزارش به دنبال یافتن این سؤالات هستیم، همراه ما باشید.
ضرورت بررسی ابعاد مختلف حادثه
کارشناسان معتقدند باید حادثه پلاسکو را از ابعاد مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
از یک بعد مقصر ماجرا، کسبه و خود کارگران و اهالی همان مرکز تجاری هستند که از یک طرف به این آتش سوزی دامن زده‌اند و از طرف دیگر توان خاموش کردن آتش اولیه را نداشته‌اند و در نهایت آتش آن‌قدر شعله‌ور شده که ساختمان عظیم پلاسکو را کاملا تخریب کرده است.
حاج آقا محمد مهدی غلامی از کسبه پاساژ گلشن در چهار راه استانبول به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « در طبقات بالای ساختمان پلاسکو برخی مغازه داران در بین راهروها هم لباس و پارچه چیده بودند،طوری که حتی راه رفتن افراد عادی هم گاهی مشکل بود، چه رسد به اینکه مثلا شما بخواهید شیلنگ و وسایل امدادی و آتش‌نشانی ببرید!»
وی تصریح می‌کند: «در چنین شرایطی وقتی افراد به حق و سهم خود راضی نیستند و حریم مغازه را رعایت نمی‌کنند و چند متر بیرون از مغازه را هم اشغال می‌کنند و از طرفی هیچ مرکزی یا نهاد و سازمانی برای تذکر به این مغازه‌داران وجود ندارد تا به آنها بفهماند اگر حادثه‌ای رخ دهد همین اشغال کردن حریم راه پله‌ها و مسیر عبور مردم خود مسئله ساز می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: « در این پاساژ هیچ مورد ایمنی رعایت نمی‌شد،مثلا در طبقات بالای پلاسکو از چرخ‌های صنعتی استفاده می‌کردند که نیاز به برق سه فاز فشار قوی داشت، این در حالی بود که هیچ‌گونه مجوزی برای استفاده از چنین برق فشار قوی در این پاساژ نبود و همین موضوع به گسترده شدن شعله‌های آتش در چنین حادثه‌هایی دامن می‌زند، سوای آن چون این ساختمان مجوز گازکشی نداشت لذا از نفت و گازوییل و گاز پیک نیک برای گرمایش و...   استفاده می‌کردند و این مسئله هم مزید بر علت شد.»
وی تاکید می‌کند: «ما کسبه گاهی آنقدر درگیر مادیات و حساب و کتاب می‌شویم که فراموش می‌کنیم به مسایل ایمنی کار هم توجه کنیم و نداشتن کپسول آتش‌نشانی و یا شارژ نبودن آن هم یکی دیگر از دلایل فرو ریختن ساختمان پلاسکو بوده است.»
حاج آقا غلامی در ادامه به بعد دیگر ماجرا می‌نگرد و می‌گوید: «یک بعد آن هم می‌تواند هشداری الهی باشد، در آیه‌ای از سوره مبارکه حدید خداوند متعال می‌‌فرمایند: «هیچ مصیبتی بر روی زمین به کسی نمی‌خورد مگر اینکه در کتاب الهی ثبت شده باشد» و این حادثه هم می‌تواند آزمایشی الهی برای افراد آنجا و هشداری جدی برای دیگران باشد.»
ضعف فرهنگی و آموزشی مردم
 یکی از ابعاد مهم حادثه ساختمان پلاسکو بدون شک عدم آشنایی مردم و کسبه این مرکز تجاری با شیوه‌های مبارزه با آتش سوزی است.
مهندس کوشا کلانتری فرمانده عملیات آتش‌نشانی یکی از پایگاه‌های آتش‌نشانی تهران در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان به نکات مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «بدون شک در چنین ماجرایی ابعاد مختلفی می‌تواند دخیل باشد، از ضعف مدیریت گرفته تا ضعف فنی،کمبود تجهیزات، نبود آموزش صحیح به مردم و...»
وی در ادامه همین بحث تصریح می‌کند: «یکی از عمده مشکلات موجود نبود فرهنگ صحیح همکاری مردم با آتش‌نشانان است. مثلا ساعت 14 همان روز پنجشنبه آن‌قدر جمعیت آنجا زیاد بود که جای سوزن انداختن نبود و حرکت ماشین‌های آتش‌نشانی و امداد به کندی انجام می‌شد، این در حالی است که در چنین مواقع حساسی باید مردم نهایت همکاری را داشته باشند، نه اینکه خود به مانعی بر سر راه امدادرسانان مبدل گردند.»
مهندس کلانتری می‌گوید: «در کشورهای پیشرفته نزدیک شدن افراد به ماشین‌های آتش‌نشانی و امدادرسان جرم تلقی می‌گردد و اگر کسی بدون دلیل به ماشین آتش‌نشانی نزدیک شود توسط پلیس بازداشت می‌شود، اما متأسفانه در کشور ما نه تنها با کمبود چنین قانونی روبرو هستیم بلکه در روز حادثه ساختمان پلاسکو، مردم بالای سقف ماشین‌های آتش‌نشانی می‌رفتند و عکس سلفی و فیلم می‌گرفتند! که این  ضعف فرهنگی محسوب می‌شود.»
باید از مدارس شروع کرد
آموزش مقابله با حریق در کشور ما تقریبا صفر است و می‌توان گفت هیچ‌گونه آموزش میدانی در این زمینه به مردم داده نمی‌شود.
مهندس کلانتری فرمانده عملیات یکی از پایگاه‌های آتش‌نشانی تهران معتقد است که باید آموزش مبارزه با آتش سوزی را از مدارس شروع کنیم.
وی می‌گوید: «بدون شک حریق ساختمان پلاسکو در ابتدا آن قدر بزرگ و شعله‌ور نبود بلکه می‌شد آن را مهار کرد اما چه چیزی مانع این موضوع بود؟ در آسیب شناسی این موضوع باید اذعان کرد که مردم اگر آموزش صحیح می‌دیدند و می‌توانستند در همان ابتدا آتش را به وسیله کپسول‌های آتش‌نشانی خاموش کنند دیگر حتی نیازی به حضور آتش نشانان و تخریب و فاجعه نبود.»
وی ادامه می‌دهد: «باید آموزش مبارزه با حریق را از مدارس شروع کنیم و در کتاب‌های درسی این موضوع را آموزش دهیم، و این موضوع نکته بسیار مهم و ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که مسئولان مربوط باید به آن اهتمام ورزند. چون اگر مردم و کسبه ساختمان پلاسکو آموزش دیده بودند قطعا این فاجعه رخ نمی‌داد.»
کپسول‌های آتش‌نشانی ساختمان پلاسکو خالی بودند!
یکی از دلایل مهمی که منجر به حادثه ناگوار آتش‌سوزی و تخریب ساختمان پلاسکو شد شارژ نبودن کپسول‌های آتش‌نشانی موجود در این ساختمان تجاری بود!
حسن خالقی یکی از جان برکفان آتش‌نشان دریکی از پایگاه‌های آتش‌نشانی به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «فاجعه بار‌ترین نکته ماجرا اینجا بود که همکاران آتش‌نشان ما هر کدام از کپسول‌های آتش‌نشانی در ساختمان پلاسکو را که می‌آوردند برای خاموش کردن آتش می‌دیدند متأسفانه خالی است و شارژ نشده است! این در حالی است که اگر حداقل یکی از کپسول‌ها شارژ بود در همان دقایق اولیه و قبل از شعله‌ور شدن آتش می‌شد آن را مهار کرد.»
خالقی در ادامه تاکید می‌کند: «تمام مغازه‌ها و ادارات و ارگان‌ها باید موظف باشند کپسول‌های آتش‌نشانی خود را شارژ کنند، چرا که حادثه خبر نمی‌کند و هر لحظه امکان چنین اتفاقی برای هر مکانی وجود دارد و در چنین حوادث ناگواری است که می‌توان پی به اهمیت وجودی کپسول‌های آتش‌نشانی برد.»
وی تصریح می‌کند: «متأسفانه دیده شده بسیاری از مغازه‌ها از کپسول‌های آتش‌نشانی به عنوان دکور و ویترین استفاده می‌کنند و اصلا توجهی به این موضوع ندارند که اگر حادثه‌ای رخ دهد با همین کپسول‌های به ظاهر بی‌اهمیت می‌توان به راحتی جلوی فاجعه‌ای بزرگ را گرفت، کما اینکه اگر همین کپسول‌های ساختمان پلاسکو شازژ می‌داشتند شاید شاهد چنین فاجعه بزرگی نبودیم و در همان ابتدا آتش مهار می‌شد.»
پیام تسلیت همسران شهدای مدافع حرم به همسران شهدا آتش نشان
در روزهای اخیر و پس از حادثه دلخراش ساختمان پلاسکو خیلی‌ها پیام تسلیت صادر کردند اما یکی از زیباترین و قابل تحسین‌ترین این پیام‌ها، پیامی بود که از طرف همسران شهدای مدافع حرم خطاب به همسران شهدای آتش نشان منتشر شد.
در این پیام از طرف همسران شهدای مدافع حرم آمده است:
«خبر تلخ و دلخراش شهادت جمعی از آتش نشانان غیور کشورمان قلب‌هایمان را مالامال از اندوه نمود.
نه آتش نشان بهتر است بگوییم جانفشانانی که برای حفظ جان هموطنان، بی‌باک و نترس به دل آتش زدند زیر آوار ساختمان پلاسکو ماندند اما اجازه ندادند به هموطنانشان آسیبی برسد.کودکانشان چشم انتظار ماندند و همسرانشان بی‌تکیه گاه اما نگذاشتند خانواده کسبه و مردم حاضر در صحنه عزادار شوند.
شنیده ایم یکی از این شهدای بزرگوار آرزوی شهادت در دفاع از حرم را داشته و این نشان می‌دهد که جوانان ما برای دفاع حد و مرز نمی‌شناسند و هر کجا صدای کمک خواهی به گوششان برسد از جان می‌گذرند، چه بیرون از مرزها در دمشق، حلب، سامرا و... چه در چهارراه استانبول و ساختمان پلاسکو ... با دلی دریایی به آتش و خطر می‌زنند.
همسران بزرگوار و داغدار شهدای آتش نشان بی‌شک لحظاتی که بر شما و دیگر بازماندگان این واقعه تلخ گذشت روزی هم برما گذشته و هیچ گاه از خاطرمان بیرون نخواهد رفت. ثانیه به ثانیه درد شما را با تمام وجود درک می‌کنیم. ما تلخی بی‌خبری را می‌دانیم غم فراق سنگین و جانکاه است... اما ایمان داریم عزیزانمان عاقبت بخیر شدند و در وصف اجر شهدای شما همین بس که پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
هرکس جلو هجوم آب و آتش را بگیرد و جمعی از مسلمانان را نجات دهد بهشت بر او واجب می‌شود.ما همسران شهدا به همسری این مردان بزرگ مفتخریم و به داشتن این مردان مرد بر خود می‌بالیم.پیام تسلیت ما همسران شهدای مدافع حرم را پذیرا باشید. از خداوند متعال برای شما، فرزندان، مادران ، پدران و دیگر بازماندگان این شهدای عزیز صبر و اجر جمیل را خواستاریم.»