علل انحطاط و سقوط حکومت‌ها(پرسش و پاسخ)
پرسش
از منظر قرآن کریم چه علل و اسبابی موجبات انحطاط و سقوط تمدن‌ها و حکومت‌ها را فراهم می‌آورد؟
پاسخ:
خداوند در آیات محکم خویش ما را به این مطلب راهنمایی کرده که امت‌ها از عرش عزت خویش فرو نیفتادند و نامشان از لوح وجود محو نگردید مگر پس از اینکه از سنن الهی که بر اساس حکمت بالغه خداوندی است، سرپیچی نمودند. خداوند سرنوشت هیچ قومی را از عزت سلطنت و رفاه و امن و راحتی تغییر نمی‌دهد تا آن‌که آنان نور عقل و سلامت فکر و عمل، بصیرت و عبرت‌پذیری خویش نسبت به امم سابق و تدبر در احوال گذشتگان را تغییر دهند و از سنت عدل عدول کنند و از راه بینایی و حکمت خارج شوند. از جمله اغراض بیان حال و سرنوشت جوامع گذشته در قرآن عبرت‌آموزی به امت‌های حال و آینده و اتمام حجت بر آنهاست. آیات زیادی از قرآن، همراه با بیان سرنوشت برخی از اقوام، مومنان را به عبرت‌آموزی دعوت می‌کند. در مجموع بررسی و مطالعه آیات قرآن کریم نشان می‌دهد که برخی از علل و عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در سقوط حکومت‌ها و نیز نابودی و انحطاط تمدن‌ها و جوامع نقش داشته‌اند که به برخی از مهم‌ترین این عوامل با استناد به آیات قرآن کریم اشاره می‌کنیم:
1- ناسپاسی و کفران نعمت
یکی از عواملی که جوامع و تمدن‌ها را به انحطاط می‌کشاند سلب نعمت‌هایی است که قبل از آن در جامعه وجود دارد بلکه سلب نعمت عین انحطاط است و یکی از عواملی که نعمت‌ها را از دست انسان‌ها می‌گیرد، کفران و عدم شکرگزاری در قبال آنهاست. قوم بنی اسرائیل نمونه بارزی از کفران‌کنندگان نعمتند.
بنی اسرائیل فرزندان اولاد یعقوب پیغمبر علیه‌السلام می‌باشند که در ابتدا مانند قبایل چادرنشین زندگی می‌کردند، سپس فراعنه مصر آنها را به مملکت مصر برده و با آنها چون اسیران مملوک رفتار می‌کردند تا اینکه خدای متعال به وسیله موسی(ع) آنها را از فرعون و طرز سلوکش نجات بخشید.
خداوند متعال بارها کفران نعمت را به قوم بنی اسرائیل گوشزد کرده است: (یا بنی اسرائیل اذکروا نعمتی التی انعم علیکم و انی فضلتکم علی‌العالمین) (و ای بنی اسرائیل یاد کنید نعمت‌هایی که به شما عطا کردم و شما را بر عالمیان برتری دادم.) (بقره-122)باز برای تاکید بیشتر قرآن چهره آنان را در دنیا و آخرت چنین ترسیم می‌کند: (واتبعناهم فی هذه الدنیا لعنهًْ و یوم‌القیامهًْ هم من المقبوحین) (قصص- 42)
«در این دنیا لعنتی پشت سر لعنت نصیب آنها کردیم و در روز قیامت آنها را از زشت‌چهرگان و سیه‌رویانند.»
از بزرگترین انحرافات بنی اسرائیل در طول تاریخ زندگیشان، انحراف از اصل توحید، به شرک و گوساله‌پرستی است و به آنها هشدار می‌دهد که شما یکبار در تاریختان بر اثر اغواگری مفسدان، گرفتار چنین سرنوشتی شدید اکنون بیدار باشید. راه توحید (راه اسلام و قرآن) بر روی شما گشوده شده آن را رها نکنید.
یکی دیگر از تمدن‌هایی که قرآن به آنان اشاره داشته، تمدن سبا بوده که در انهدام و سقوط آن همان کفران نعمت نقش داشته است. «سبا شهری زیبا بود با آب‌های روان و درختان بسیار و در آن‌جا نعمت‌های فراوانی بود که در جهان چون این نعمات نبود اما چون بسیاری نعمت خداوند چندان شد که آنان سیر و فربه شدند، ناسپاسی کردند و شکرگزاری را از یاد بردند، پس خدای تعالی همه این نعمات را از ایشان گرفت. سرچشمه آب‌ها را خشکاند و همه این وفور نعمت را برایشان زوال گردانید.
ادامه دارد