یک مرکز مطالعاتی برای اصلاح برنامه ششم پیشنهاد کرد
فرصت مجلس برای کاهش خام‌فروشی نفت و توسعه پالایشگاهی
شبکه کانون‌های تفکر ایران با انتشار یادداشتی سیاستی درباره شیوه تعریف نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران، خواستار اصلاح برنامه ششم در راستای افزایش انگیزه برای تامین خوراک پالایشگاه‌های در حال احداث و توسعه صنعت پالایش کشور شد.
به گزارش شبکه کانون‌های تفکر ایران، این مرکز مطالعاتی درباره علل عقب ماندگی پالایشگاه‌های کشور نوشته است: یکی از دلایل اصلی این وضعیت، شیوه تعریف نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران در قوانین است؛ به‌طوری‌که این شرکت از صادرات نفت‌خام درآمد بیشتری کسب می‌کند و اگر نفت را به پالایشگاه‌های داخلی بفروشد درآمد کمتری به دست می‌آورد. این شیوه باعث شده است شرکت ملی نفت، انگیزه‌ای برای احداث یا توسعه پالایشگاه در کشور حتی توسط بخش غیر‌دولتی نداشته باشد. بر همین اساس ضرورت دارد نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران در قوانین مرتبط، به گونه‌ای اصلاح شود که انگیزه این شرکت در راستای منافع ملی و تامین خوراک پالایشگاه‌های داخلی قرار بگیرد.
در این یادداشت با اشاره به مدل فعلی نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران تأکید شده است: در حال حاضر، مطابق با جزء (1) بند «الف» ماده (1) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (مصوب اسفندماه 1393)، مبنای محاسبه سهم شرکت ملی نفت ایران از درآمدهای ناشی از صادرات نفت و میعانات گازی برابر 14/5 درصد از قیمت فوب خلیج‌فارس برای هر بشکه نفت صادراتی است اما مبنای محاسبه سهم این شرکت از درآمدهای ناشی از فروش داخل مطابق همین قانون برابر 14/5 درصد از رقمی است که هر ساله به پیشنهاد کارگروهی متشکل از وزرای نفت و امور اقتصادی و دارایی و نماینده سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برای هر بشکه نفت خام تعیین می‌شود و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
«ایتان» نوشت: با احتساب قیمت 50 دلار به ازای هر بشکه در مبادی صادراتی اولیه (فوب) در شرایط فعلی، سهم شرکت ملی نفت ایران به ازای هر بشکه صادرات نفت، 7/2 دلار و به ازای هر بشکه فروش نفت به داخل (تامین خوراک پالایشگاه‌ها) 2/2 دلار، است.
درباره تبعات این مسئله آمده است: اولین مشکل ضرر شرکت ملی نفت ایران از فروش نفت به پالایشگاه‌های داخلی است؛ زیرا هزینه‌های تولید نفت برای این شرکت بیشتر از مبلغ فروش آن به پالایشگاه‌های داخلی است. هزینه استخراج و تولید هر بشکه نفت خام 4/3 دلار و سهم شرکت ملی نفت از فروش هر بشکه نفت به پالایشگاه‌های داخلی 2/2 دلار است.
مورد دیگر به کاهش بودجه شرکت ملی نفت ایران با افتتاح هر پالایشگاه جدید نفت مربوط است؛ زیرا افزایش ظرفیت پالایشی کشور معادل کاهش حجم صادرات نفت و در نتیجه کاهش بودجه شرکت ملی نفت ایران است. در نتیجه، مطابق مدل فعلی، بودجه شرکت ملی نفت ایران با بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، 600 میلیون دلار در سال کاهش می‌یابد.
مدل پیشنهادی برای نظام درآمدی شرکت ملی نفت
این مرکز مطالعاتی با ارائه مدل پیشنهادی برای نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران، تصریح کرده است: ضرورت دارد نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران به گونه‌ای اصلاح شود که برای این شرکت تفاوتی بین صادرات نفت خام یا فرآورش بیشتر آن در پالایشگاه‌های داخلی وجود نداشته باشد. در همین راستا، ضروری است با یکسان شدن مرجع تعیین سهم شرکت ملی نفت ایران از صادرات نفت و فروش داخلی آن، این شرکت سهم برابری از ارزش واقعی هر بشکه نفت (قیمت فوب) از هر دو بخش داشته باشد.
به عبارت دیگر، قیمت غیرواقعی تعیین شده توسط کارگروه مذکور، مرجع تعیین سهم شرکت ملی نفت ایران از فروش داخل نباشد. در این صورت، حتی می‌توان به عددی (طبیعتا کمتر از 14/5٪ موجود) به عنوان سهم شرکت ملی نفت ایران از محل صادرات نفت و فروش داخلی آن دست یافت که مجموع درآمد این شرکت نسبت به حالت فعلی هیچ تغییری نکند. با این تفاوت که در شرایط فعلی، این شرکت 75 درصد درآمد خود را از صادرات نفت و 25 درصد آن را از فروش آن به پالایشگاه‌های داخلی به دست می‌آورد ولی در شرایط جدید، این ترکیب به 50 درصد از صادرات نفت و 50درصد از محل فروش داخلی آن تغییر کند.
شبکه کانون‌های تفکر ایران عنوان کرده است: در این مدل برای شرکت ملی نفت ایران تفاوتی نخواهد داشت که خام فروشی نفت را ادامه دهد یا به افزایش ظرفیت پالایشی داخل کشور کمک کند و مقدار نفت بیشتری را به پالایشگاه‌های داخلی تحویل دهد. در این صورت، اگر پالایشگاه جدیدی مانند پالایشگاه نفت آناهیتا یا پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس احداث شود، با کاهش خام‌فروشی نفت و اختصاص آن به پالایشگاه مذکور، درآمد شرکت ملی نفت ایران کاهش پیدا نمی‌کند. البته می‌توان مدل مذکور را به‌گونه‌ای طراحی کرد که شرکت ملی نفت، از فروش نفت به پالایشگاه‌های داخلی سود بیشتری نسبت به صادرات خام این ماده داشته باشد تا متضمن انگیزه بیشتر این شرکت به کاهش خام فروشی نفت و توسعه پالایشگاه‌های داخلی شود.
اصلاحات لازم در برنامه ششم
در ادامه این یادداشت سیاستی عنوان شده است: برای اصلاح نظام درآمدی شرکت ملی نفت ایران مطابق با مدل مذکور، ضروری است اصلاح زیر در گزارش کمیسیون تلفیق درباره برنامه ششم توسعه صورت گیرد:
با توجه به اینکه سهم 14/5 درصدی شرکت ملی نفت ایران از محل صادرات نفت و میعانات گازی در قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت آمده است و هر ساله هم در قوانین بودجه سالانه تکرار می‌شود ولی مطابق با توضیحات فوق باید اصلاح گردد، ضرورت دارد عدد تعیین شده به عنوان سهم شرکت ملی نفت ایران از این محل در قسمت «2-الف» ماده 7 گزارش کمیسیون تلفیق درباره لایحه برنامه ششم توسعه حذف گردد تا مانعی در راستای اصلاح قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و قوانین بودجه سالانه در این زمینه ایجاد نشود.