مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه از امضای قرارداد نهایی خرید ۱۰۰ فروند هواپیما با شرکت ایرباس خبر داد و گفت:‌ ۱۵ تا ۲۰ درصد منابع مالی این خرید توسط هما و طی ۱۰ سال بازپرداخت می‌شود.
فرهاد پرورش در گفت‌وگو با تسنیم، با بیان این‌که تحویل هواپیماهای ایرباس از اوایل سال آینده میلادی آغاز می‌شود، افزود: به مرور طی سال‌های آینده سفارشات ایران ایر توسط شرکت ایرباس ساخته شده و تحویل می‌شود.
مدیرعامل هما با تاکید بر اینکه ایرباس هفت تا هشت هواپیما را در سال آینده تحویل ما می‌دهد، یادآور شد: این هواپیماها شامل 46 فروند ‌ای 320، 38 فروند ‌ای 330  و 16فروند ‌ای 350 است.
پرورش با اشاره به این‌که 80 تا 85 درصد از مبلغ قرارداد با ایرباس از طریق فاینانس تامین می‌شود، تصریح کرد: 15 تا 20 درصد از منابع مالی این خرید توسط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران طی 10 سال بازپرداخت می‌شود.
رویترز هم در این رابطه گزارش داد: براساس  قیمت‌های اعلامی شرکت ایرباس، ارزش چنین قراردادی 18 تا 20 میلیارد دلار خواهد بود، اما با توجه به اینکه نوسازی ناوگان حمل و نقل ایران با کاهش تقاضا برای هواپیما از سوی سایر شرکت‌ها همزمان شده است، انتظار می‌رود ایران تخفیف قابل توجهی را دریافت کرده باشد. مدیرعامل ایران ایر گفته که ارزش این قرارداد بیش از 10 میلیارد دلار نیست.
حذف هواپیماهای لوکس
اما آنچه در این بین جلب توجه می‌کند، حذف قطعی نام ایرباس ۳۸۰ از سبد خرید ایران است. مقایسه تفاهمنامه اولیه ایران و هما با قرارداد نهایی این دو شرکت حاکی از آن است که ۷ فروند هواپیمای ‌ای ۳۳۰ و ۱۲ فروند هواپیمای دو طبقه‌ ای ۳۸۰ از لیست اولیه حذف شده و یک فروند به تعداد ایرباس‌های ای ۳۲۰ افزوده شده است.
همان طور که از زمان اعلام خرید این هواپیماها، کارشناسان این موضوع را پیش‌بینی کرده و نسبت به تصمیم وزارت راه انتقاد کرده بودند، به این ترتیب سرانجام وزارت راه تصمیم گرفت فعلا از خرید بزرگترین هواپیمای مسافرتی جهان صرف‌نظر کند.
ایسنا، خبرگزاری حامی دولت هم در این رابطه گزارش داده بود که هزینه بالا، محدودیت در تردد، نارضایتی ایرلاین‌های خریدار و نبود مشتری لازم باعث شده غول‌پیکر‌ترین هواپیماهای مسافرتی جهان با مشکلاتی بزرگ روبرو شود تا جایی که احتمال خروج همیشگی آن‌ از خط تولید بسیار قوت گرفته است.
با این حال دولت یازدهم تمایل داشت تعدادی از این هواپیماهای گرانقیمت را خریداری نماید و در رسانه‌ها نیز روی این تصمیم مانور داده می‌شد، اقدامی که به اعتقاد برخی صاحبنظران به نوعی گشاده‌دستی دولت یازدهم برای راحتی اقشار مرفه جامعه که قصد سفرهای بین‌المللی دارند، محسوب می‌شد. اما بالاخره دولت ناچار شد از این مخارج سنگین کوتاه بیاید.
خیانت «توتال» و «پژو»
 تکرار خواهد شد؟
گفتنی است با وجودی که ظاهرا قرارداد خرید هواپیماهای ایرباس نهایی شده، در این زمینه اما و اگرهای زیادی وجود دارد. با توجه به آنکه این قرارداد پس از بارها تعویق در اثر کارشکنی آمریکایی‌ها، این بار نهایی شده و یکی از دستاوردهای برجام عنوان می‌گردد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که در آینده و با روی کار آمدن رئیس جمهور آمریکا که از قضا میانه خوبی هم با برجام ندارد، طرف خارجی به تعهدات خود پایبند بماند.
این اتفاق نه تنها دور از ذهن نیست که تجربه فرار شرکت‌های بزرگی همچون توتال و پژو در زمان اعمال تحریم غربی‌ها علیه کشورمان در سال‌های گذشته و زیر پا گذاشتن تعهداتشان کاملا مسبوق به سابقه است.
از سوی دیگر با توجه به عقب افتادن 10 ماهه تاریخ انعقاد این قرارداد و تأکید بر تحویل تعدادی از هواپیماها در سال 96، یعنی سالی که انتخابات برگزار خواهد شد، شائبه تبلیغاتی بودن این اقدام برای اعلام نتیجه مثبت برجام در آستانه انتخابات دور از ذهن نیست.
پرداخت 8000 میلیارد تومانی
بهره یک میلیارد تومانی
بر اساس گزارش رویترز خرید دولت یازدهم از ایرباس 18 تا 20 میلیارد تومان و براساس ادعای رئیس سازمان هواپیمایی حدود 10 میلیارد تومان است که سهم 20 درصدی هما از این مبلغ در احتمال اول حدود 3/5 میلیارد دلار و در احتمال دوم 2 میلیارد دلار خواهد بود.
به این ترتیب طرف ایرانی با فرض نخست باید از مجموع خرید 80 هزار میلیارد تومانی، مبلغی حدود 14 هزار میلیارد تومان و براساس اظهارات رئیس سازمان هواپیمایی، برای خرید 40 هزار میلیارد تومانی حداقل سهمی معادل 8 هزار میلیارد تومان به طرف خارجی بپردازد.
از سوی دیگر مابقی هزینه خرید گرانقیمت دولت از طریق تأمین مالی خارجی فراهم گردیده است که بدهی سنگینی برای کشور در ده سال آینده رقم خواهد زد. بنابراین معلوم نیست در این بین ایران چقدر به نهاد تأمین‌کننده این فاینانس سود پرداخت خواهد کرد که باید از سوی مسئولان جزئیات قرارداد فوق منتشر شود تا میزان دقیق بدهی کشور و سودی که باید پرداخت کند مشخص شود.
نگرانی در این رابطه زمانی شدت می‌گیرد که اظهارات حمیدرضا پهلوانی، رئیس اسبق سازمان هواپیمایی کشوری، یادآوری شود که چند ماه پیش در گفتگو با نسیم گفته بود: در تفاهمنامه با ایرباس، یک میلیارد دلار بهره پولی است که دولت باید پرداخت کند که از توان اقتصادی دولت هم خارج است.
علاوه بر این رئیس اسبق سازمان هواپیمایی درباره قرارداد خرید هواپیما از فرانسه گفته بود: قیمت یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ صفر کیلومتر در کارخانه ۸۰ میلیون دلار است، در حالی که همین هواپیما را در بازار آزاد می‌توان با نصف قیمت تهیه کرد
رضا نخجوانی درباره قرارداد خرید هواپیما از فرانسه تأکید کرد: دولت می‌توانست به جای ورود مستقیم به بحث خرید هواپیما، بخش خصوصی را با تضامین لازم وارد چرخه خرید می‌کرد؛ در این صورت با مبلغ یک دهم رقم فعلی، همین هواپیماها را می‌توانستیم خریداری کنیم.
فقدان اولویت‌سنجی
گفتنی است به اعتقاد کارشناسان، تقویت زیرساخت‌های صنعت هوایی کشور و نوسازی ناوگان این حوزه کار درستی است اما آنچه این اقدام وزارت راه دولت یازدهم را زیر سوال می‌برد، سرازیر کردن هزینه بسیار زیاد به جایی است که مخاطبان محدود و خاصی دارد. چرا که عموم مردم کشور از حمل و نقل جاده‌ای و ریلی برای جابجایی و حمل کالا استفاده می‌کنند و با توجه به حجم بالای ترددها و در عین حال کمبود اساسی زیرساخت و آمار بالای سوانح در این بخش‌ها، ضرورت ایجاب می‌کرد وزارت راه ابتدا به این بخش‌ها توجه می‌کرد.
به عنوان مثال حادثه دلخراش ریلی که چندی پیش در ایستگاه هفت‌خوان استان سمنان رخ داد، در کنار حدود 20 هزار کشته در سال در حوادث جاده‌ای، نشان می‌دهد آخوندی وزیر راه و شهرسازی که در بین امورات وزارتخانه خود، طرح مسکن مهر را مزخرف می‌داند و طرح‌های مسکنی جایگزینش هم یکی پس از دیگری شکست می‌خورند، حداقل به جای یک سال پرداختن به موضوع خرید گرانقیمت هواپیما از غربی‌ها که هم احتمال کارشکنی دوباره وجود دارد و هم هزینه‌های هنگفتی را به کشور تحمیل می‌کند و در نهایت مورد استفاده گروهی خاص قرار خواهد گرفت، بهتر بود بر توسعه زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای کشور تمرکز می‌نمود.