سعید مستغاثی

بازی فوتبال تاریخی ایران و آمریکا در چارچوب مسابقات جام جهانی 1998 فرانسه را که به خاطر دارید. همان بازی فوتبالی که تیم ملی فوتبال ایران با دو گل تاریخی، تیم فوتبال پرمدعای آمریکا را به زانو درآورد. به دلیل تبختر و نخوت آمریکایی‌ها که حتی بازی‌های ورزشی رانیز به کل بود و نبودشان بسط می‌دهند، پس از آن شکست بارها و بارها سعی کردند آن را جبران کنند و حتی یک بار تیم ایران را با شرط عدم انگشت نگاری (برخلاف تمام قواعد امنیتی شان) به آمریکا دعوت کردند اما بازهم نتوانستند آن شکست تاریخی را جبران کرده و در زمین خود به یک نتیجه مساوی رضایت دادند!
اما همه اینها چه ارتباطی به فیلم مستند «بازی» دارد؟ ربطش آن است که مهدی نقویان کارگردان جوان و مستعد این فیلم مستند، با هوشمندی آن بازی تاریخی را در میان بخش‌های فیلمش به گونه‌ای گنجانده که معنایی دو گانه را از فیلم مستفاد می‌گرداند؛
اول اینکه با جابجا کردن و قراردادن تصاویر بخش‌های مهم آن بازی مانند گلهای ایران و آمریکا و حملات موثر و لحظات تماشایی، فیلم را به فصل‌های قابل تاملی تقسیم نموده تا هم به حرف‌های خود روندی تاریخی بخشد و هم آنها را به قول معروف کلاسه‌بندی شده ارائه نموده تا مخاطب بهتر بتواند انبوه اطلاعات فیلم را دریافت کند.
و دوم اینکه بگوید همه آنچه آمریکا و غرب تحت عناوین مختلف و به بهانه‌های گوناگون علیه ایران و مردم و انقلابش در طول این 38 سال انجام دادند، جز یک بازی بیش نبوده و اساس همه این بهانه‌ها و دستاویزها در واقع نشانه گیری اصل انقلاب و نظام اسلامی است.
اما اصل فیلم «بازی» درباره تحریم‌های غرب و به خصوص آمریکا علیه ایران است؛ از همان ابتدای پیروزی انقلاب و به قول معروف «بای بسم الله» تا به امروز که شش ماهی هم از اجرای برنامه اقدام جامع مشترک موسوم به «برجام» گذشته و به قول شخص وزیر خارجه آمریکا در همین چند روز پیش که گفت تحریم‌های وضع شده پس از توافق هسته‌ای علیه ایران ، بیش از تحریم‌های قبل از آن بوده است!!
به هر حال فیلم مستند «بازی» کل اطلاعات درباره همه آنچه که یک نفر می‌خواهد درباره ماجرای تحریم‌ها بداند را در یک بسته تصویری خوش ساخت و خوش ریتم (البته کمی طولانی‌تر از یک مستند صرفا روایی و آرشیوی) با همان فاصله‌گذاری‌های بخش‌بندی شده و با تصاویری از بازی فوتبال ایران و آمریکا  به وی ارائه داده است. هوشمندی فیلمساز جوان ما، آنجاست که این روایت را به گونه خطی و مستقیم و خیلی خشک و آکادمیک پیش نبرده و با جابه جا کردن برخی زمان‌ها، نقاط کلیدی مورد نظرش را نیز برجسته کرده و دراینجا از تکنیک بازگشت به گذشته در یک مستند به خوبی بهره جسته است.
بر همین اساس فیلم مستند «بازی» از جلسه‌ای محرمانه در اواسط سال 2010 میلادی و پس از شکست فتنه 88 با حضور همه دشمنان جهانی و منطقه‌ای ایران شروع شده و از آنجا به روزهای نخست انقلاب و اولین چالش‌های ایران و آمریکا به اصطلاح فلاش بک می‌خورد. از اینجا تقریبا اغلب وقایعی که منجر به وضع و اجرای تحریم‌های مختلف علیه ایران شد، در قاب دوربین قرار می‌گرد (به جز بازه زمانی 1359 تا 1362 که موضوع تهاجم به طبس و کودتای نوژه و سپس جنگ تحمیلی نادیده گرفته شده) و پس از طی حدود 30 سال مجددا به همین نقطه شروع فیلم یعنی همان جلسه محرمانه بازگشت می‌کندکه حالا برای تماشاگر معنای دیگری پیدا کرده وقتی مخاطب با اطلاعاتی که از حدود 40-45 دقیقه فیلم بدست آورده، مجددا با مرحله جدید تحریم‌ها علیه ایران مواجه می‌شود که با چراغ سبز فتنه گران به شورای امنیت کشیده شد.
فیلم مستند «بازی» اگرچه در بخش‌هایی دچار کم گویی است اما برخلاف برخی فیلم‌های مستند که این روزها توسط جریان سینمای منتسب به جبهه انقلاب اسلامی ساخته می‌شود، غلط گویی ندارد. گروه تحقیق و پژوهش فیلم اگرچه از آنچه آمریکا را به سر میز مذاکره با ایران آورد (و بارها از اوباما و کری گرفته تا وندی شرمن و دیگران بدان اعتراف کردند) یعنی ناچاری برای‌گریز از پیشرفت‌های هسته‌ای و تکنولوژیک ایران، سخنی نمی‌گویند و گلهای ایران به آمریکا در آن بازی تاریخی را در پیشرفت‌های شگفت انگیز موشکی و نانو و سلولهای بنیادی و فن آوری هسته‌ای و رشد حیرت آور علمی و ورزشی و ... معنا نمی‌کنند اما کارگردان با هوشمندی از این حفره‌های خالی عبور کرده، صحنه گل نخست ایران را به تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری در حماسه سیاسی خواندن انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری (علیرغم خواست و پیش‌بینی دشمنان) پیوند می‌زند، بازی فرسایشی آمریکا پس از گل را به بدعهدی آمریکا در وعده‌های پس از برجامش ربط می‌دهد و سرانجام گل پیروزی ایران را به عملی شدن توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در آینده با تکیه بر توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی و محقق شدن همان شعار «ما می‌توانیم» مرتبط می‌گرداند.فیلم «بازی» از مستندساز جوان وخوش‌قریحه، مهدی نقویان (که کار قابل تامل «رمز و راز ملکه» و چند اثر مستند دیگر را هم در کارنامه خودش دارد) در کنار فیلم‌های مستندی که این روزها در جمع بالنده فیلمسازان جوان جبهه انقلاب تولید می‌شود، نوید روزهای خوبی برای سینمای ایران است. ان‌شاءالله.