رابطه ناگسستنی عامل و عمل

از نظر قرآن، هر چیزی در جهان دارای تاثیرات مثبت و منفی است و چیزی نیست که تعطیل باشد و تاثیر یا تاثری نداشته باشد. همچنین از نظر قرآن، هر عملی که انسان انجام می‌دهد، چون وجود یافت دیگر نابود نمی‌شود و همواره زنده و باقی خواهد ماند، هر چند که از نظر زمانی و مکانی، زمان و مکانش می‌گذرد؛ اما خودش و آثارش می‌ماند. وقتی انسانی دروغی می‌گوید زمانی می‌رسد که آثار این دروغ خودش را نشان می‌دهد و شخص رسوا می‌شود.
پس یک رابطه ناگسستنی میان عامل و عملش وجود دارد که او را هرگز رها نمی‌کند. خداوند می‌فرماید: إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا؛ هر کسی نیکی کند به خود کرده و اگر بدی کرده به خود کرده است. (اسراء، آیه 7) این لام در لانفسکم و فلها ، لام ملکیت اختصاصی است یعنی هر کسی مالک عمل خوب و بد خودش است. لذا عمل، ملک اختصاصی عامل است و او را هرگز رها نمی‌کند.
از این آیه همچنین فهمیده می‌شود که اصل خوبی و بدی به خود انسان باز می‌گردد و بالعرض دیگران از بدی و خوبی ما بهره یا رنج می‌برند و سایه خیر و شر عمل ما بر دیگران می‌افتد. بنابراین، اگر احسان و اکرام کردیم به خودمان کرده ایم و اگر قتل و تجاوز کردیم به خودمان کرده‌ایم هر چند که بالعرض و به تبع، دیگری نیز سایه‌ای از رنج بدی ما را می‌بیند.
خداوند می‌فرماید: هر عملی آثار و تبعاتی دارد که از عمل و عامل جدایی ندارد: وَ نَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَ آثَارَهُمْ؛ و ما هر آنچه کردند و آثارشان را می‌نویسیم.(یس، آیه 12) اینکه گفته شده آثارهم و گفته نشده آثارها؛ یعنی خود عاملان ،آثار دارند که مهم است نه آثار کارهایشان. در حقیقت این عامل است که با عمل خودش آثاری برای خودش به همراه دارد که او را رها نمی‌کند و همواره با اوست و این ناگسستنی بودن عمل با عامل را بیان می‌کند. در حقیقت خط تولیدی که ما با اعمال خودمان ایجاد می‌کنیم، خط تولید خودمان است؛ یعنی با این اعمال خودمان، خودمان را می‌سازیم. از این رو در قرآن آمده است انسان بازتاب اعمال خودش است و در قیامت آنچه را ساخته پرده برداری می‌کند و نشان می‌دهد که انسان فرشته یا انسان خوک ساخته است یا انسان بوزینه یا انسان شتر گاو پلنگ یا بدتراز آن، انسان وقودالنار یعنی انسان سوخت دوزخ و انسان حطب جهنم یا انسان سنگ دوزخ.
البته با توبه می‌توان تغییرات و تبدیلاتی در آن خط تولید داد و آن را در صورت اشتباه و خطا و گناه و مانند آنها بهبود بخشید تا آثار منفی نداشته باشد. این همان چیزی است که در قرآن از آن به تبدیل سیئات به حسنات یاد کرده وفرموده است: یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ.(فرقان، آیه 70) پس می‌توان در این دنیا که دنیا تبدیلات و تغییرات است، وضعیت را تغییر داد و امر زشتی را به امری زیبا و کاربدی را به خوب تبدیل کرد.