بازگشتت مبارک رفیق!
داوود مرادیان*
وقتی اختصاص شبکه مستقل برای استانها جدی شد که عزت‌الله ضرغامی به عنوان معاون وقت امور استان‌های صداوسیما، با تشکیل طرح و برنامه مرکزی سعی در هدایت استانها به سمت و سوی ساخت آثار بومی اما فاخر داشت. در آن سالها به عنوان محقق، دستیار و تهیه‌کننده کلیپ با بعضی از مراکز همکاری داشتم و به وضوح و از نزدیک مشاهده می‌کردم که شبکه‌های استانی هزینه می‌کردند تا عوامل تهرانی را به شهرستان بکشانند و از همین نقطه ضربات اصلی به پیکره تولیدات استانی وارد می‌شد. مدیران عجول، تمنای محصول فوری داشتند، چمن کارها قدر نخلستان ضرغامی را درک نمی‌کردند. اما همین نگاه غلط هم نتوانست جلوی رشد فیلمسازان شهرستانی و عوامل بومی را بگیرد، این رابطه کاری قطع شد اما بیش از 10 سال حضور پیاپی در مرزها و روستاهای مختلف کشور اهمیت کار منطقه‌ای و بومی خصوصاً در مناطق مرزی را بیش از پیش برایم محرز می‌ساخت.
« شبکه شما» فرصتی بود برای همین عرض اندام برابر با همه شبکه‌های سیما که در پشت نقاب «سرگرمی» که رایج برنامه‌های این شبکه بود می‌توانست تاثیر عمیق و جدی در فضای امروز منطقه بگذارد. اما این اتفاق به هر علت نیفتاد و بنا بر صلاحدید تیم کارشناسان سابق سیما شبکه‌های کم مخاطب از روی گیرنده‌ها حذف شدند. واژه‌ای که اکنون می‌نویسم را در خصوص هیچ‌یک از این شبکه‌ها به کار نخواهم برد اما از آنجا که هم نیاز و هم ظرفیت را بعینه در مناطق خصوصاً مرزی احساس کرده‌ام لازم می‌بینم این تشبیه را به کار برم: شبکه شما اسبی عربی بود که به علت عدم نیاز سنجی کامل تغذیه مناسبی نداشت و متاسفانه نهایتاً به گاری بسته شد!
این انصاف نیست! «زبان فارسی» بیش از 10 شبکه در اختیار دارد. شبکه نسیم در چنگ پایتخت است و شبکه نمایش درگیر ارضای حس هالیوود پرستی و بالیوود دوستی، شبکه‌های یک تا شش در تلاشند ملی باشند اما بیشتر بر حوادث پایتخت متمرکزند و حتی گزارشگر فوتبال شهرستانی باید مترصد باشد تیم‌های پایتخت نشین به شهرهایشان بروند تا شاید صدای گزارششان از شبکه سوم سیما پخش شود! در این میان تنها «شما» بود که می‌توانست یکی از بازیگران بزرگ در حیطه «امنیت ملی»ما باشد. چرا؟
1- «هنر در خدمت امنیت ملی»: تصور کنید شنبه شبها سریالی در دل بلوچستان ببینید و یکشنبه‌ها سریالی در دل کوه‌های سر به فلک کشیده شمال غرب. گاهی از رفیعه مستند ببینید و گاهی مستندی از درمان مردم دِلگان توسط بچه‌های بهداری سپاه تماشا کنید. یک شبکه 24 ساعته که کوچکترین ربطی به دود و ترافیک و طلبکاری پایتخت ندارد. هنرمندش با رنگ شدن و تغییر لهجه ادای کاشانی‌ها را در نمی‌آورد، خون کاشانی در رگ‌ها و لهجه‌اش جاری است. آیا می‌توان این فرصت طلایی تماشای همه ایران را برای همه ایرانیان ندیده گرفت؟ فرصت تاثیرگذار واحدهای خبری مراکز استانها چقدر به فریاد بخش‌های خبری سیما رسید؟ آیا فرصت شبکه استثنایی شما کمتر از اینهاست؟ قطعاً برنامه میان‌مدت روی شبکه شما می‌تواند سرپل عملیات روانی مناسبی نیز برای تاثیرگذاری منطقه‌ای فراهم آورد.
2- فرصت برابر: برای من که به خاطر تولید مستند نفس درنفس مردم مناطق مرزی شده‌ام و حسرت بومی‌گرایی را در کلمه به کلمه اهل هنر ایشان درک کرده‌ام، شبکه شما یعنی یک فرصت برابر برای همه آنهایی که رسانه ملی را متهم به عدم توجه به شهرهای متعدد و دور از پایتخت می‌کنند. بگذارید مثالی بزنم، چقدر از شیرزن کرمانشاهی بانو فرنگیس می‌دانیم؟ چقدر از اهل حقی که با امام بیعت کردند و تا دم آخر با تشکیل یگان‌های رزم نامنظم پای این بیعت ماندند می‌دانیم؟ کمی آن‌سو‌تر برویم. به روستای زیبای نران، در قلب کردستان. چقدر از شهید اهل سنت عاشورا سنجرخان می‌دانیم؟ شهیدی که در مقابل نفوذ روس و انگلیس ایستاد و به شهادت رسید. با لب تشنه در ظهر عاشورا هم ارز و هم رزم روزگار میرزا کوچک جلیل‌القدر. چقدر از سرداب‌های کاشان و داستانهایش از رزم با کفر مغول می‌دانیم؟ مطمئنا اگر برای آثار شبکه‌های استانی برخلاف رویه معمول سیما و به صورت استثنایی تبلیغات از شبکه‌های مختلف پخش شود چه کسی می‌تواند نسبت «من مخاطب» به این شبکه حیاتی بدهد؟
3-تاثیرگذاری «منطقه‌ای»: ایران کشور اقالیم و اقوام است؛ آن سوی مرزهایش نیز همین اقوام و همین اقالیم وجود دارد. کرد ایرانی به همان زبانی زندگی می‌کند که کرد عراقی! و کرد ترکیه! عرب خوزستانی ما نیز به همان فرهنگی زندگی می‌کند که عرب عراق. بلوچ ما می‌تواند الگوی بلوچ پاکستانی باشد و مرز شمال شرقی ما الگوی مردم هرات و افغان! شبکه «شما» چنین ظرفیتی دارد و «باید» همانند پرس تی‌وی و شبکه‌های برون مرزی ما به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین شبکه‌های ایرانی نه فقط روی ماهواره‌ها باشد، بلکه امواج مربوط به آن توسط فرستنده‌های مرزی روی گیرنده‌های عادی مردم منطقه ارسال شود. بازار دریافت این امواج فوق‌العاده است اما به شرطی که تولیدات نیز در سطح قابلی ارایه شود.
به هر صورت در خصوص این شبکه بسیار استراتژیک می‌توان ساعتها صحبت کرد و دلیل بقا آورد. اما اگر کسی تنها و تنها به امنیت ملی و استقلال این کشور در میان هیاهوی سرویس‌های عربی و غربی و انبوه سرمایه‌گذاری تفرقه‌افکنانه این سرویس‌ها بیندیشد، می‌فهمد «شما» امروز حساس‌ترین نیاز ما در منطقه است.
*کارگردان مستند‌های مرزی و استانی