سرویس خارجی-

بازگشت حجاج از مکه مکرمه در شرایطی آغاز شده که بسیاری از خانواده‌ها به جای استقبال از زائران خود جنازه‌های آنان را تحویل می‌گیرند.
بازگشت حجاج پاکستانی نیز از روز شنبه آغاز شده و تا 16 اکتبر (25 مهر) ادامه دارد، اما اعلام شده تاکنون 54 زائر این کشور جان باخته‌اند و بقیه نیز از این سفر زیارتی اصلاً راضی نیستند.
مثلاً چندی پیش خبر رسیده بود که براثر آتش‌سوزی در چادرهای محل اقامت حجاج پاکستانی 9 نفر فوت کرده و تعداد زیادی نیز مصدوم شدند. با توجه به گزارش‌هایی که منتشر شده امسال نیز وضعیت رسیدگی به امور زائران خانه خدا اصلاً مناسب نبوده و حجاج بیشتر کشورها از جمله پاکستان از بی‌نظمی و خدمات‌رسانی در عربستان ناراضی هستند.
وزارت بهداشت مصر نیز اعلام کرده که تاکنون 51 حاجی مصری از آغاز مراسم حج در عربستان جان خود را از دست داده‌اند که برخی از این حجاج در حوادث رانندگی و برخی دیگر به دلایل پزشکی و عدم رسیدگی به موقع جان خود را از دست داده‌اند.
این در حالی است که ملک سلمان پادشاه عربستان در اظهاراتی خنده‌آور مدعی شده بود برای سلامتی جان حجاج از شب تا صبح بیدار می‌ماند! سال گذشته یکی از بدترین فجایع تاریخ حج در منا رخ داد که طی آن حدود 7000 حاجی مظلومانه جان باختند. سعودی‌ها هرگز حاضر به انجام یک عذرخواهی خشک و خالی بابت بی‌لیاقتی خود در اداره امور حج هم نشده‌اند.