نگاهی به آمار غرق شدگان در دریا و هشدار به مسافران شهرهای ساحلی ( بخش پایانی)
شیرجه برای کمک به قیمت مرگ
گروه گزارش
هر ساله و خصوصا در فصل تابستان که زمان تعطیلی و فراغت بیشتر خانواده‌ها است، خبرهای تلخ و ناگواری از قربانیان شنا در سواحل و دریاها شنیده می‌شود.
نه فقط دریا که حتی سدها، رودخانه‌ها، تالاب‌ها ،کانال‌های آب و ... از آمارهای تلخ و تکان‌دهنده‌ای از تعداد غرق‌شدگان در دریا حکایت دارد که به راستی گویای واقعیت دردناکی است و باید خانواده‌ها را در برابر این خطر جدی هوشیار و بیدار کرد.
زنگ خطری که هر چند از سالها پیش به گوشمان رسیده و تقریبا برای خیلی‌ها واضح است اما همچنان ادامه دارد و هر ساله تعداد قربانیان غرق شدگی بالاست.
طبق آمارهای موجود، فقط در نواحی شمالی کشور چیزی حدود 900 کیلومتر نوار ساحلی وجود دارد که از این رقم قابل توجه تنها چند منطقه به صورت کامل سالم‌سازی شده است.
سالم‌سازی سواحل به معنای به حداقل رساندن احتمال خطر و حادثه است. مانند فنس‌کشی در زیر آب و استقرار ناجیان و شناگران مسلط برای کمک به حادثه‌دیدگان.
در قسمت قبلی گزارش و در گفت و گو با فعالان و امدادگران و ناجیان غریق از ایمن‌سازی سواحل و تجهیزات لازم در این زمینه گفتیم.
همین طور به تفاوت‌های مهم آب استخر شنا و مناطق ناشناخته برای شنا مثل دریا و سد هم اشاره‌ای شد. ضمن اینکه از کاستی‌هایی که در زمینه اطلاع‌رسانی به مسافران وجود دارد هم انتقادهایی شد.
با توجه به این حجم بیش از 15 میلیون گردشگری که در این ایام تابستان راهی شهرهای شمالی می‌شوند واقعا تا این اندازه خلاء در زمینه تبلیغات و اطلاع رسانی و هشدارهای لازم برای احتیاط بیشتر خانواده، کمی عجیب است و مسئولان مربوط باید سقف اطلاع رسانی خود را بطور جدی و همه جانبه بالا ببرند.
در این قسمت از گزارش هم نگاهی انداختیم به مدیریت بحران در وضعیت‌های حساس و چگونگی دخالت اطرافیان غریق برای کمک و امداد رسانی.
شیرجه برای کمک ممنوع!
یکی از آمارهای تکان دهنده‌ای که نه تنها توسط امدادگران هلال احمر بلکه از سوی پزشکی قانونی هم به آن اشاره شده است، وقوع حوادث غرق‌شدگی به صورت دو نفره و یا چند نفره است. به بیان ساده یعنی آمار قربانیان ضربدر دو! دلیل آن هم خیلی ساده است. در لحظه بحران واکنش منطقی مغز مختل می‌شود و بسیاری از بستگان و همراهان غریق با دیدن صحنه دست و پا زدن و حالت‌های غرق‌شدگی یکی از عزیزانشان تمام تلاششان را می‌کنند تا او را نجات دهند اما متأسفانه در بسیاری از این مواقع نه تنها کاری از دست آنها برنمی‌آید که حتی خودشان هم غرق می‌شوند!
بهمن پرورش، غریق نجات و غواص متبحری است که سال‌هاست در این حوزه فعالیت‌های وسیعی دارد.
او به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «موارد زیادی تاکنون داشتیم که یک خانواده به صورت دو نفره، سه نفره و حتی چهار نفره غرق شده‌اند. به این شکل که ابتدا مثلا یکی از بچه‌ها در یک قدمی سانحه و غرق شدگی قرار گرفته و بعد از مدتی پدر یا مادر و خواهر و برادر و یا حتی سایر بستگان و رهگذران برای نجات آن به داخل آب پریدند که متأسفانه همگی غرق شدند!»این ناجی‌غریق می‌گوید: «بارها و بارها هم خودمان اعلام کردیم و هم از مسئولان مربوط خواستیم که مدام به مردم هشدار بدهند. واقعا نجات غریق از داخل آب مخصوصا آب خروشان و مواج، یک تخصص حرفه‌ای جداگانه می‌خواهد. یعنی حتی قدرترین قهرمان شنا هم اگر به اصول کلیدی این کار آشنا نباشد نه تنها خطر بیشتر برای فرد مصدوم ایجاد می‌کند که حتی ممکن است جان خودش را هم از دست بدهد. چون در آن لحظه غریق فقط به دنبال یک تکیه گاه است تا چند لحظه روی آب بیاید و بتواند نفس بکشد. فرمان منطقی مغز از کار می‌افتد. او در آن لحظه نمی‌تواند به این فکر کند که مثلا این کسی که برای کمک آمده مادر یا پدر یا بستگان او هستند و نباید برای آنها ایجاد خطر کند. او با حرکات سریع و هراسان فقط دست و پا می‌زند و هر کسی که قصد کمک داشته باشد را به داخل آب می‌کشاند.»
پرورش درادامه تصریح می‌کند: «فقط کسانی می‌توانند به غریق یا فرد در حال غرق شدن با پریدن داخل آب کمک کنند که حداقل اصول ،نجات غریق را بدانند. نباید برای کمک به غریق کاری کرد که فضای اطراف او بیشتر دچار تنش شود و به دلیل ایجاد تکان‌ها و موج‌های شدید احتمال غرق شدن او را بیشتر کرد. اما اگر خدایی نکرده عده‌ای شاهد غرق شدن کسی در ساحل بودند و اصول نجات غریق را هم به خوبی نمی‌دانستند، بهترین کار راندن یک جسم خارجی به دست غریق است. مثلا یک دبه پلاستیکی یا یک تایر کهنه یا تکه‌ای چوب و حتی گره زدن روسری و چادر و لباس و.... بهترین کار این است که یک‌شی را هر طوری شده به داخل آب هدایت کنیم و از غریق بخواهیم آن را محکم بگیرد و سپس او را به بیرون آب بکشیم. یا حداقل برای چند دقیقه به کمک آن شی روی آب بیاید و بتواند نفس بگیرد تا گروه‌های امدادی برسند. بنابراین بدترین کار در آن لحظه تصمیم‌های هیجانی است که نه تنها اوضاع را وخیم‌تر می‌کند که حتی ممکن است برای کسی که اقدام به کمک کرده هم خطر ساز باشد.»
سهل انگاری، اشتباه بدون جبران
هر چند آفتاب درخشان در آسمان ساحل و دریا هم آرام مثل همه روزهای دیگر باشد دلیلی بر غفلت از کودکان و نوجوانان نیست.
حتما همه ما چنین صحنه‌هایی را بارها دیده‌ایم. صحنه‌ای که خانواده نسبتا بزرگی برای تفریح به ساحل رفته‌اند و در حالی که هر کدام سرگرم کاری شده‌اند بچه‌ها از فرصت استفاده کرده و به داخل آب رفته‌اند. هر چند در ظاهر یک آب بازی کودکانه است اما گاهی همین کنجکاوی‌های کودکانه یا دنبال کردن یک ماهی یا صدف ممکن است بچه‌ها را برای ورود بیشتر به آب عمیق ترغیب کند و در نهایت فاجعه‌ای رخ دهد آن هم زمانی که دیگر کار از کار گذشته، بنابراین در هر ساحلی و با وجود هر آب و هوایی غفلت نکردن از کودکان و همراهان به راستی می‌تواند از وقوع برخی حوادث غیرقابل جبران جلوگیری کند.
علی محمدی، شناگر حرفه‌ای و مربی تیم قهرمانی شنا است. او که سالها در زمینه آموزش حرفه‌ای شنا و نجات غریق به علاقه‌مندان این حوزه فعالیت داشته است، درباره لزوم آموزش شنا به گزارشگر کیهان می‌گوید: «کشور ما به لحاظ جغرافیایی جوری است که تقریبا می‌شود گفت در اکثر شهرها به ساحل دریا یا رودخانه و یا دریاچه و مرداب دسترسی داریم. و ازآنجایی که یکی از گزینه‌های همیشگی برای تفریح و پیک نیک بسیاری از خانواده‌ها، اتراق کردن در کنار آب و رودخانه‌ها و سواحل است پس همیشه باید خطرات احتمالی این مناطق را مد نظر داشت. شاید تا سالها قبل چنین حرف‌هایی عملی نبود و با این فراوانی حق انتخاب و کثرت باشگاه‌ها واستخرهای ورزشی واقعا زمان آن رسیده که خانواده‌های زیادی از همان سنین پایین ابتدایی‌ترین اصول شنا و همین مدیریت وضعیت خطر را به کودکان آموزش دهند.»
وی تصریح می‌کند: «هرچند آموزش شنا به معنای مجوز ورود به آب‌های خطرناک مثل سواحل غیرایمن و آب سد و مرداب نیست اما دست کم می‌توان این مهارت را به افراد آموخت که در مواقع بحرانی چه واکنشی داشته باشند. مثلا گاهی یک پای دوچرخه ساده و یا حتی نحوه صحیح رها‌سازی و سبک کردن بدن در آب هم می‌تواند مانع غرق شدگی شود. اما متاسفانه خیلی از خانواده‌ها و حتی مربیان به جای اینکه روی مهارت‌های بچه‌ها در مواقع بحرانی کار کنند فقط به این فکر هستند که چهار شنای اصلی را در همان جلسات محدود تمام کنند. بیش از آن برای ارتقاء مهارت و آموزش مدیریت بحران بچه‌ها هیچ اقدام به خصوصی انجام نمی‌شود.»
آمار غریق‌ها کاهش می‌یابند؟
هرچند مدتی قبل مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر مازندران گفته بود که در 10 روز نخست مردادماه امدادگران و ناجیان غریق موفق شدند با اجرای 435 عملیات امداد و نجات ساحلی، 300 غریق را در سواحل استان نجات دهند. اما با این وجود حرفی از تمام جمعیت آسیب دیده و کسانی که در معرض خطر غرق‌شدگی بودند به میان نیامده بود.
اما با این وجود انداختن نگاهی گذرا به تجهیزات و اقدام صورت گرفته تا کنون خالی از لطف نیست.
مجتبی اکبری با اشاره به اینکه اجرای طرح کاهش غریق در سواحل مازندران، مهم‌ترین برنامه عملیاتی جمعیت هلال احمر استان در تابستان 95 بوده است، می‌گوید :« ارائه خدمات امدادی مورد نیاز سرپایی به 932 نفر از مراجعان به پایگاه‌ها و پست‌های ساحلی و انتقال 9 مصدوم و غریق به مراکز درمانی از دیگر خدمات ارائه شده هلال احمر استان بوده است. در همین مدت بیش از یک‌هزار نفر نجاتگر و امدادگر و ناجی غریق به صورت روزانه با بکارگیری 9 دستگاه آمبولانس، 54 دستگاه موتورسیکلت، پنج فروند روز قایق نجات، 10 فروند روز جت‌اسکی، یک دستگاه خودروی نجات آرگو مشارکت داشتند. امسال با تدابیر اتخاذ شده از سوی استانداری مازندران 351 نقطه حادثه‌خیز که در سال‌های گذشته بیشترین غریق در این مناطق به وقوع پیوسته شناسایی شده و امدادگران و نجاتگران جمعیت هلال احمر با مشارکت ناجیان غریق در این مناطق مستقر شدند تا مانع از تکرار هرگونه حادثه ناگوار شوند که آثار زیان‌بار روانی، اجتماعی و اقتصادی آن کاملا مشهود است.»
او با اشاره به اینکه همه این 351 نقطه در خارج از مناطق اجرای طرح‌های دریا قرار دارند، می‌افزاید: «در مناطق اجرای طرح‌ها نیز برابر قانون مدیریت طرح ملزم به رعایت استانداردهای ایمنی و خدمات رفاهی و امدادی است که به موجب هماهنگی‌های انجام شده عوامل امدادی جمعیت هلال احمر و ناجیان غریق در آن مناطق نیز حضور دارند.»
مدیرعامل جمعیت هلال احمر مازندران تصریح می‌کند: «درخواست ما از همه هموطنان این است که برای حفظ جان خود به توصیه‌های امدادی توجه جدی داشته باشند و از حضور و شنا در مناطق حادثه‌خیز جدا خودداری کنند.»
اماعیسی قاسمی‌طوسی مدیرکل امور اجتماعی استانداری مازندران می‌گوید: «از شروع طرح‌های سالم‌سازی دریا تا کنون، 51 نفر در دریای مازندران غرق شدند. این تعداد مربوط به غرق شدگان در داخل و خارج از طرح‌های سالم‌سازی دریا است.»
وی با بیان اینکه در سال 94 تعداد غرقی‌ها 69 نفر بوده است، می‌افزاید: «نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 18 نفر کاهش غریق در مازندران داشتیم.»
عضو شورای اداری مازندران با تأکید بر اینکه مردم و مسافران به هشدارهای ناجیان غریق توجه کنند، می‌گوید: «برخی از مردم به هشدارها اهمیت نداده و حتی در برخی موارد با ناجیان درگیر و به ضرب و جرح آنها اقدام می‌کنند، در صورتی‌که ناجیان غریق برای نجات جان آنها تلاش دارند.»
مدیرکل امور اجتماعی استانداری مازندران با اشاره به فعالیت حدود یک‌هزار ناجی در سواحل دریای مازندران بیان می‌کند: «350 ناجی در داخل طرح و 870 ناجی غریق نیز در مناطق حادثه‌خیز برای نجات جان هموطنان تلاش می‌کنند.»