قرآن و سیر و سیاحت
سفر از نظر آموزه‌های اسلامی می‌تواند دارای احکام پنج‌گانه اسلامی باشد یعنی از واجب تا حرام را شامل شود. برخی از سفرها از نظر اسلام واجب است مانند سفری که برای حج، جهاد و نذر است؛ همچنین سفر برای کار و تجارت و صله‌رحم و مانند آن مستحب است؛
علی کمالی
چنان‌که سفرهای تفریحی مباح و جایز است؛ البته برخی سفرها که به قصد خوشگذرانی باشد نه برای کسب روحیه و تغییر ذائقه، حرام دانسته شده؛ چنان که سفر شکاری به قصد تفریح حرام است. همچنین سفرهای به قصد انجام عمل گناه و نیز رفتن به محیط فاسد و گناه آلود حرام است. از نظر آموزه‌های اسلامی حرمت سفر یا به لحاظ خود سفر است، مانند سفری که موجب اذیت و آزار پدر و مادر شود و یا سفر زن بدون اجازه شوهر در صورت منافات داشتن با حق شوهر و نیز سفری که مصداق فرار از جهاد در راه خدا باشد؛ و یا حرمت سفر به جهت دستیابی به هدف و غرض حرامی است مانند سفر به انگیزه راهزنی یا کشتن مسلمانی و یا فروختن شراب و یا هر کار باطل و حرامی دیگر.
اما سفری که مکروه است برخی از سفرها در زمان‌های خاص است که در روایات مطرح شده، مانند سفر از آغاز ماه رمضان تا بیست و سوم ماه مبارک که مکروه دانسته شده است.
هدف از سفر
در آیات قرآنی سفر رفتن برای درس‌آموزی و عبرت‌گیری مورد تاکید قرار گرفته است. خداوند بارها از مردم می‌خواهد تا به اطراف و اکناف سفر کنند و نسبت به حقایق آگاهی یابند. به عنوان نمونه در آیه 82 سوره غافر می‌فرماید چرا برای آگاهی از حقایق به سیر و سفر نمی‌پردازید؟ سفر برای تجارت و کسب روزی نیز در آیه 20 سوره مزمل مورد تاکید قرار گرفته است.
خداوند در آیه 46 سوره حج سیر و سیاحت در زمین را عامل بصیرت و رهایی از کوردلی می‌داند و این گونه به مسئله گردشگری توجه می‌دهد. در این میان سفر به مراکز تاریخی و باستانی و تامل در آنها بسیار مهم دانسته شده است. از جمله در آیه 137 سوره آل عمران از مردم خواسته تا به سیر و سیاحت در میان آثار باستانی و تاریخی پیشینیان خود بپردازند تا مایه آموزش و عبرت و درس‌آموزی آنان شود.
برکات سفر
از نظر قرآن سیر و سیاحت در زمین، مایه معرفت و یکی از راه‌های شناخت انسان نسبت به حقایق است؛ چرا که حضور در مناطق مختلف جهان موجب افزایش ایمان به قدرت خداوند و نیز معاد و رستاخیز انسان می‌شود. انسان وقتی در میان جنگل‌ها می‌رود با دیدن مناظر گوناگون و تنوع و تعدد گیاهان و گل‌ها و نیز مرگ و رویش گل و گیاه، به یاد رستاخیز می‌افتد و حقیقت معاد برای او آشکار می شود. در این میان انسان بهتر است که از نزدیک خود شروع کند. ما در پیرامون خود مناطق مختلف گردشگری داریم که هنوز در آنها حضور نیافته‌ایم. خداوند در آیات 137 و 138 سوره صافات می‌فرماید که به همین نزدیکی‌های خود سفر کنید تا حقایقی برای شما آشکار شود. قوم لوط در همین نزدیکی شما بودند و الآن شما صبح و شما از کنار آن می‌گذرید. به این معنا که با یک سفر کوتاه یک روزه و دو روزه می‌توانید به این مناطق دسترسی داشته باشیدو از آنها عبرت و پند بگیرید. پس انسان بهتر است که از همین مناطق نزدیک خودش شروع کند و حقایق را بشناسد. بهره‌گیری از طبیعت و سودبردن از سیاحت و سیر و سفر وقتی با درنگ و تفکر همراه باشد می‌تواند بسیار مفید و سازنده باشد.
به هر حال، سفر به محیط زیست و پیرامون خود گام نخست برای آشنایی با جهانی است که می‌بایست با سیر و سفر و سیاحت آن را شناخت و از آن برای رسیدن به کمالات و حقایق بهره برد.
چنان‌که سفرهای تفریحی مباح و جایز است؛ البته برخی سفرها که به قصد خوشگذرانی باشد نه برای کسب روحیه و تغییر ذائقه، حرام دانسته شده؛ چنان که سفر شکاری به قصد تفریح حرام است. همچنین سفرهای به قصد انجام عمل گناه و نیز رفتن به محیط فاسد و گناه آلود حرام است. از نظر آموزه‌های اسلامی حرمت سفر یا به لحاظ خود سفر است، مانند سفری که موجب اذیت و آزار پدر و مادر شود و یا سفر زن بدون اجازه شوهر در صورت منافات داشتن با حق شوهر و نیز سفری که مصداق فرار از جهاد در راه خدا باشد؛ و یا حرمت سفر به جهت دستیابی به هدف و غرض حرامی است مانند سفر به انگیزه راهزنی یا کشتن مسلمانی و یا فروختن شراب و یا هر کار باطل و حرامی دیگر.
اما سفری که مکروه است برخی از سفرها در زمان‌های خاص است که در روایات مطرح شده، مانند سفر از آغاز ماه رمضان تا بیست و سوم ماه مبارک که مکروه دانسته شده است.
هدف از سفر
در آیات قرآنی سفر رفتن برای درس‌آموزی و عبرت‌گیری مورد تاکید قرار گرفته است. خداوند بارها از مردم می‌خواهد تا به اطراف و اکناف سفر کنند و نسبت به حقایق آگاهی یابند. به عنوان نمونه در آیه 82 سوره غافر می‌فرماید چرا برای آگاهی از حقایق به سیر و سفر نمی‌پردازید؟ سفر برای تجارت و کسب روزی نیز در آیه 20 سوره مزمل مورد تاکید قرار گرفته است.
خداوند در آیه 46 سوره حج سیر و سیاحت در زمین را عامل بصیرت و رهایی از کوردلی می‌داند و این گونه به مسئله گردشگری توجه می‌دهد. در این میان سفر به مراکز تاریخی و باستانی و تامل در آنها بسیار مهم دانسته شده است. از جمله در آیه 137 سوره آل عمران از مردم خواسته تا به سیر و سیاحت در میان آثار باستانی و تاریخی پیشینیان خود بپردازند تا مایه آموزش و عبرت و درس‌آموزی آنان شود.
برکات سفر
از نظر قرآن سیر و سیاحت در زمین، مایه معرفت و یکی از راه‌های شناخت انسان نسبت به حقایق است؛ چرا که حضور در مناطق مختلف جهان موجب افزایش ایمان به قدرت خداوند و نیز معاد و رستاخیز انسان می‌شود. انسان وقتی در میان جنگل‌ها می‌رود با دیدن مناظر گوناگون و تنوع و تعدد گیاهان و گل‌ها و نیز مرگ و رویش گل و گیاه، به یاد رستاخیز می‌افتد و حقیقت معاد برای او آشکار می شود. در این میان انسان بهتر است که از نزدیک خود شروع کند. ما در پیرامون خود مناطق مختلف گردشگری داریم که هنوز در آنها حضور نیافته‌ایم. خداوند در آیات 137 و 138 سوره صافات می‌فرماید که به همین نزدیکی‌های خود سفر کنید تا حقایقی برای شما آشکار شود. قوم لوط در همین نزدیکی شما بودند و الآن شما صبح و شما از کنار آن می‌گذرید. به این معنا که با یک سفر کوتاه یک روزه و دو روزه می‌توانید به این مناطق دسترسی داشته باشیدو از آنها عبرت و پند بگیرید. پس انسان بهتر است که از همین مناطق نزدیک خودش شروع کند و حقایق را بشناسد. بهره‌گیری از طبیعت و سودبردن از سیاحت و سیر و سفر وقتی با درنگ و تفکر همراه باشد می‌تواند بسیار مفید و سازنده باشد.
به هر حال، سفر به محیط زیست و پیرامون خود گام نخست برای آشنایی با جهانی است که می‌بایست با سیر و سفر و سیاحت آن را شناخت و از آن برای رسیدن به کمالات و حقایق بهره برد.