آیات قرآن در زمانی نازل شد که از طرفی بی‌سوادی بر همه جامعه حاکم بود و کسانی که خواندن و نوشتن می‌دانستند، بسیار اندک بودند و از سوی دیگر، وسایل ارتباطی بین کشورها اندک و برقراری ارتباط با سایر نقاط دنیا، بسیار مشکل بود، لذا اصلا تصور آنکه اسلام در همه جا منتشر بشود  نیز سخت بود.
در طول تاریخ، علما زحمات زیادی برای شناخت و ترویج اسلام کشیده‌اند، حتی برای آموختن چند حدیث، به آسیای میانه با آن شرایط سخت و دشوار، مسافرت می‌کردند. به مرور با پیشرفت تکنولوژی ابزاری در دست مسلمانان قرار گرفت که توانستند از آنها، بهتر و ساده‌تر برای تبلیغ اسلام استفاده کنند، خدای متعال با لطف و عنایت خود و با توجه به زحمات مسلمانان و سختی‌هایی که کشیدند، نعمتش را بر مسلمانان بیشتر کرد و آنها را قدرتمندتر کرد و ابزارهایی نیز در اختیارشان قرار داد تا بتوانند هم اسلام را ترویج کرده و هم از آن در برابر شبهات دفاع کنند.
امروز برای ترویج اسلام و یا آموختن آن، به جای پیمودن هزاران کیلومتر راه با مرکب‌هایی چون اسب و شتر، می‌توان از داخل منزل با کتابخانه‌های عظیم دنیا ارتباط برقرار کرد که این نعمت، جای قدردانی و شکرگزاری دارد.
سنت قطعی و استثناء ناپذیر خداوند این است که در صورت شکرگزاری از نعمت، آن را افزایش خواهد داد؛ لذا اگر شکر این نعمت‌ها را بجا بیاوریم، خداوند وسایل دیگری برای ترویج اسلام به ما خواهد داد که الآن تصورش را هم نمی‌کنیم. همان‌گونه که 20 سال پیش کسی باور نمی‌کرد که ارتباط با افرادی در هزاران کیلومتر دورتر، به راحتی و سادگی میسر شود.
آفت شناخت دین
قدم اول در شکرگزاری این نعمت، شناخت اسلام است، نباید به آنچه که از دین در کودکی آموخته‌ایم، اکتفا کنیم، بلکه هر روزه باید سعی کنیم بر معلومات یقینی خود در زمینه دین بیفزائیم.
البته در شناخت اسلام، آفت‌هایی نیز وجود دارد، مهم‌ترین آفت شناخت دین، این است که حتی در کشورهای اسلامی، برداشت‌های بسیار مختلف و بعضا متضادی از دین شده و مذاهب مختلفی تشکیل شده است و این برداشت‌ها، گاه چنان با هم فاصله دارند که یک گروه، گروه دیگر را تکفیر می‌کند.
برای مصون ماندن از این آفت نباید به نظر یک نفر اکتفا کنیم، بلکه باید به عالمان راستینی مراجعه کنیم که برای شناخت اسلام از هیچ چیز فروگذار نکرده و حتی حاضر به فداکردن جان خود در راه شناخت دین و شناساندن آن به دیگران شدند. لذا باید این علما را شناسایی کرده و از نظریات آنها استفاده کنیم تا مبادا به خاطر نظرات اشتباه افرادی کج‌فهم - ولو غیرمغرض- گمراه شویم.
قرآن کریم نعمتی عظیم و بهترین منبع شناخت اسلام است. همه کتاب‌های آسمانی به جز قرآن تحریف شده است و شاهد آن نیز وجود اختلافات فراوان در خود این کتاب‌ها و بیان مطالبی است که هر شخص منصفی متوجه عدم اتصاف خداوند به بیان چنین سخنانی می‌شود. اما خداوند متعال، ضمانت کرده است که قرآن کریم، تحریف نخواهد شد.
ائمه(ع) نعمتی دیگر برای شناخت اسلام است. مسلمانان و بخصوص شیعیان بیشتر می‌توانند از نعمت اهل بیت(ع) استفاده کنند. البته غیرشیعیان از مسلمانان نیز ائمه(ع) را به عنوان افرادی مهم و دارای مقامی والا نزد خداوند می‌شناسند و حتی غیرمسلمانان و بت‌پرست‌ها نیز به عظمت ائمه(ع) اعتراف دارند. لذا می‌بینیم یکی از بهترین کتاب‌هایی که درباره حضرت امیرالمؤمنین(ع) نوشته شده، کتاب صوت‌العداله الانسانیه است که جرج جرداق مسیحی به خاطر عشقش به امیرالمؤمنین(ع) این کتاب را نوشته است.
پس قرآن و ائمه(ع) هر دو به عنوان حجت برای شناخت اسلام هستند، حدیث ثقلین که از پیامبر(ص) به صورت متواتر توسط شیعه و سنی نقل شده، به وضوح روشن می‌کند که جای خالی پیامبر(ص) تنها با رجوع به قرآن و ائمه(ع) پر می‌شود.
به فرض اگر اعلام شود که کتابی وجود دارد که راه درمان همه بیماری‌ها از جمله سرطان را در آن نوشته است، همه انسان‌ها تلاش می‌کنند که آن را تهیه کنند و داشته باشند، اما در حالی که قرآن‌کریم، کتاب هدایت و شفاء برای همه دردهای دنیوی و اخروی است و به سادگی در دسترس همه ما قرار دارد، مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار می‌گیرد که این ناسپاسی از این نعمت عظیم است.
ائمه(ع) مفسر قرآن کریم هستند، مجموع روایاتی که از ائمه(ع) به ما رسیده است، حجمی به مراتب بیشتر از قرآن دارد و فهم آن، مستلزم وقت گذاشتن است؛ اما متأسفانه در زمینه فهم روایات نیز کم‌کاری شده است و شکر این نعمت را نیز به خوبی به جا نیاورده‌ایم.
ضرورت شناخت بیشتر اسلام
حدود 50 سال است که در کشور ایران وضع تغییر کرده و اهتمام به حدیث و علوم دینی بیشتر شده است، زمانی در یک شهر بزرگ و مذهبی به زحمت می‌شد فردی را یافت که حافظ قرآن کریم باشد، اما امروز حتی در مناطق محروم نیز بچه‌های حافظ قرآن کریم حضور دارند؛ البته عامل این اتفاق نیز فریاد دعوت به دین بود که از مردی صادر شد که با اخلاص در این راه گام نهاد؛ به عنایت خداوند متعال، عده زیادی از مردم نیز به او گرویدند و کم‌کم تبدیل به موجی شد که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد و آن فرد، کسی نبود جز امام خمینی(ره).
وقوع انقلاب اسلامی مصداق بارز تحقق وعده الهی مبنی بر افزایش نعمت در صورت شکر آن است، از این رو باید این اسلامی که امروز زمینه فهم آن فراهم شده را به خوبی شناخته و به آن عمل کنیم و به دیگران نیز بیاموزیم.
همگی تصمیم بگیریم از همین امروز همت خود را در شناخت اسلام بیشتر کنیم، روزانه، هفتگی و ماهیانه، ساعاتی را برای شناخت اسلام قرار دهیم؛ به جای برخی کارهایی که هیچ ثمری ندارد، مانند مشاهده برخی فیلم‌ها یا خواندن برخی داستان‌ها، به مطالعه کتب دینی صحیح و مطمئن بپردازیم؛ اگر چنین برنامه‌ای اجرائی شود، کم‌کم چنان عاشق دین می‌شویم که نمی‌توانیم از لذت انس با معارف دینی دل بکنیم و تمام وقت خود را صرف آن خواهیم کرد.
سخنرانی آیت‌الله مصباح یزدی (دام عزه)
 در دیدار با جمعی از اعضای چند ملیتی مرکز
 تحقیقات اسلامی بعثت؛ قم؛ 1394/11/10
زلال بصیرت روزهای پنج‌شنبه منتشر می‌شود.