علوم دینی و غیردینی (پرسش و پاسخ)
پرسش:
مبنای تقسیم‌بندی علوم به «دینی» و «غیردینی» چیست؟ و علوم بشری در اسلام چه جایگاهی دارد؟
پاسخ:
اگر دستاوردهای علمی بشر را کشف یک سلسله علت و معلول در ارتباط با عالم طبیعت و عالم انسانی به حساب آوریم، بنابراین تقسیم‌بندی علوم به دینی و غیردینی درست نیست. شهید بزرگوار مرتضی مطهری این مقوله را در کتاب ده گفتار صفحه 172 به نحو شایسته و زیبایی تبیین نموده و می‌نویسند: «اساسا این تقسیم‌بندی درست نیست که ما علوم را به دو رشته تقسیم بندی کنیم، علوم دینی و علوم غیردینی، تا این توهم برای بعضی پیش آید. علومی که اصطلاحا علوم غیردینی نامیده می‌شوند، از اسلام بیگانه‌اند.
جامعیت و خاتمیت اسلام اقتضا می‌کند که هر علم مفید و نافعی را که برای جامعه اسلامی لازم و ضروری است، علم دینی بخوانیم.
پس هر علمی که به حال اسلام و مسلمین نافع است و برای آنها لازم است، آن را باید از علوم دینی شمرد و اگر کسی خلوص نیت داشته باشد و برای خدمت به اسلام و مسلمین آن علم را تحصیل کند، مشمول اجر و ثوابهایی که در تحصیل علم گفته شده است. مشمول این حدیث است که: «و ان‌الملائکه لتضع اجنحتها لطالب العلم» فرشتگان بالهای خود را زیر پای طالبان علم می‌نهند، اما اگر خلوص نیت در کار نباشد. تحصیل هیچ علمی، ولو یاد گرفتن آیات قرآن، اجر و ثوابی ندارد».
شهید مطهری(ره) در جای دیگر می‌فرماید: «برای بشریت هیچ چیز گران‌تر و مشؤوم‌تر از جدایی دین و دانش نیست. این جدایی، تعادل اجتماع بشری را از بین می‌برد هم دنیای قدیم و هم دنیای جدید گاه دچار بی‌تعادلی شده و تعادل خود را از دست داده است. زمانی مردم گرایشهای دینی خود را جدا از علم جست‌وجو می‌کردند. این بیماری عمده دنیای قدیم بود، همچنان که بیماری عمده دنیای جدید این است که عده‌ای در جست‌وجوی علم منهای دین هستند. اکثر انحرافات و بدبختیهایی که بشر امروز را تهدید می‌کند، ناشی از این است که علم را جدا از ایمان می‌خواهد. همای سعادت آن روز بر سر بشر سایه خواهد گسترد که وی عمیقا پی ببرد که به این هر دو اصل مقدس نیازمند است و بداند، مرغی است که به دو بال نیاز دارد، بالی از دانش و بالی از ایمان. (امدادهای غیبی در زندگی بشر، ص100)
مبنای تقسیم‌بندی علوم به «دینی» و «غیردینی» چیست؟ و علوم بشری در اسلام چه جایگاهی دارد؟
پاسخ:
اگر دستاوردهای علمی بشر را کشف یک سلسله علت و معلول در ارتباط با عالم طبیعت و عالم انسانی به حساب آوریم، بنابراین تقسیم‌بندی علوم به دینی و غیردینی درست نیست. شهید بزرگوار مرتضی مطهری این مقوله را در کتاب ده گفتار صفحه 172 به نحو شایسته و زیبایی تبیین نموده و می‌نویسند: «اساسا این تقسیم‌بندی درست نیست که ما علوم را به دو رشته تقسیم بندی کنیم، علوم دینی و علوم غیردینی، تا این توهم برای بعضی پیش آید. علومی که اصطلاحا علوم غیردینی نامیده می‌شوند، از اسلام بیگانه‌اند.
جامعیت و خاتمیت اسلام اقتضا می‌کند که هر علم مفید و نافعی را که برای جامعه اسلامی لازم و ضروری است، علم دینی بخوانیم.
پس هر علمی که به حال اسلام و مسلمین نافع است و برای آنها لازم است، آن را باید از علوم دینی شمرد و اگر کسی خلوص نیت داشته باشد و برای خدمت به اسلام و مسلمین آن علم را تحصیل کند، مشمول اجر و ثوابهایی که در تحصیل علم گفته شده است. مشمول این حدیث است که: «و ان‌الملائکه لتضع اجنحتها لطالب العلم» فرشتگان بالهای خود را زیر پای طالبان علم می‌نهند، اما اگر خلوص نیت در کار نباشد. تحصیل هیچ علمی، ولو یاد گرفتن آیات قرآن، اجر و ثوابی ندارد».
شهید مطهری(ره) در جای دیگر می‌فرماید: «برای بشریت هیچ چیز گران‌تر و مشؤوم‌تر از جدایی دین و دانش نیست. این جدایی، تعادل اجتماع بشری را از بین می‌برد هم دنیای قدیم و هم دنیای جدید گاه دچار بی‌تعادلی شده و تعادل خود را از دست داده است. زمانی مردم گرایشهای دینی خود را جدا از علم جست‌وجو می‌کردند. این بیماری عمده دنیای قدیم بود، همچنان که بیماری عمده دنیای جدید این است که عده‌ای در جست‌وجوی علم منهای دین هستند. اکثر انحرافات و بدبختیهایی که بشر امروز را تهدید می‌کند، ناشی از این است که علم را جدا از ایمان می‌خواهد. همای سعادت آن روز بر سر بشر سایه خواهد گسترد که وی عمیقا پی ببرد که به این هر دو اصل مقدس نیازمند است و بداند، مرغی است که به دو بال نیاز دارد، بالی از دانش و بالی از ایمان. (امدادهای غیبی در زندگی بشر، ص100)