حسام آبنوس

فيلم، زباني مشترک براي بيان عواطف، احساسات، ايده ها و فکرها است. امروزه از اين ابزار به عنوان يک رسانه فراگير براي انتقال مفاهيم و انديشه هاي گوناگون استفاده مي‌شود و در اين رهگذر افراد بسياري با اين رسانه ارتباط بر قرار مي­‌کنند.
انقلاب شکوهمند اسلامي علاوه بر اينکه بسياري از معادلات سياسي جهان را بر هم ريخت در مناسبات فرهنگي نيز، جريان سومي خارج از قواعد و اصول مورد اعتقاد بلوک­هاي شرق و غرب ايجاد کرد.  اين جريان سوم که باورهاي انقلابي در سايه باور به اسلام انقلابي را در فرهنگ عامه وارد کرد، در توليدات تصويري اعم از سينما و تلويزيون نيز ديده مي‌­شود.
شبکه جهاني سحر به عنوان تريبوني براي رساندن پيام هاي انقلاب اسلامي به گوش جهانيان راه اندازي شده و از طريق سيماهاي ششگانه (آذري، اردو، انگليسي، بوسنيايي، فرانسوي و کردي) در اين مسير از هيچ گونه تلاشي دريغ نکرده است. اين شبکه با کمترين امکانات، تاکنون عرصه را براي جولان دشمن باز نگذاشته است. تحريم­‌هاي رسانه‌­اي، کمبود امکانات، کافي نبودن زمان پخش و ... مواردي است که اين شبکه با آنها در امر اطلاع رساني مواجه است.
اما با اين همه باز هم شاهد استقبال مخاطبان از برنامه هاي اين شبکه به ويژه فيلم و سريال­هاي دوبله شده هستيم. براي نمونه مي توان به پخش سريال يوسف پيامبر(ع) ساخته فرج الله سلحشور اشاره کرد که بنا بر آمار ارائه شده بيش از 65 درصد مردم جمهوري آذربايجان در زمان پخش اين سريال، بيننده آن بودند. در همان زمان منابع خبري از خلوت شدن محسوس خيابان ها و محل­هاي تردد مردم و حرکت اتوميبل‌­ها در ساعت پخش سريال يوسف پيامبر(ع) نوشتند و تلويزيون خزر نيز چندي پس از آن گزارش داد در دو سال متوالي 2010 و 2011 انتخاب پر تعداد نام"يوسف" براي نوزادان آذري، رتبه اين نام را به بالاترين جايگاه آماري ارتقاء داده است. در گزارش تلويزيون خزر به صراحت بر تأثير پخش سريال ايراني"يوسف پيامبر(ع)" بر اين تغيير مهم در انتخاب نام براي نوزادان تأکيد شده است و با کمي شناخت از حال و هواي جمهوري آذربايجان،  به راحتي مي­‌توان دريافت که اين موضوع ريشه در علاقه‌مندي ديرينه مردم کشورآذربايجان  به قرآن و ارزش هاي اسلامي و نيز مشترکات تاريخي و مذهبي با ايران اسلامي دارد.فراموش نمي شود که چند سال پيش  شبکه "اسپيس" آذربايجان در معرض ورشکستگي قرار داشت ولي آغاز پخش سريال يوسف پيامبر (ع) با دوبله آذري از اين شبکه، آن را از سقوط و ورشکستگي مالي نجات داد. اين استقبال چشمگير با پخش سريال "مختار نامه" نيز رقم خورد و شاهد تماشاي اين سريال از سوي مخاطبان آذري زبان شبکه سحر بوديم. سريالي که به گفته الشن رستم اف هنرپيشه  شهير جمهوري آذربايجان که روي تصوير فريبرز عرب نيا، ديالوگ هاي مختار ثقفي را به آذري گفته است، توانسته روحيه حماسي و شهادت طلبي و آزادگي را در مردم جمهوري آذربايجان پرورش دهد. او همچنين اظهار کرده است: در چنين شرايطي سريال­هاي  آمريکايي، آرژانتيني و برزيلي ارزش­هاي خود را از دست داده­‌اند همچنان که ارزش­هاي تبليغي اين فيلم ها نيز اهميت خود را از دست داده‌­اند و از نظر ارزش هاي معنوي – اخلاقي ، فيلم هاي ايراني خيلي برتر هستند و به علت نزديکي با فرهنگ مردم جمهوري آذربايجان ، من براي اين فيلم ها و سريال ها اهميت خيلي بيشتري قائل ام و اکثريت بينندگان فيلم در کشور ما نيز براي آثار ايراني اهميت خيلي بيشتري قائل هستند.
اين درحالي است که قانون ممنوعيت پخش فيلم­‌ها و سريال­‌هاي خارجي از يک سال پيش از آن متوقف شده بود، اما در تاريخ فوق موضوع کاملا رسمي و ابلاغ شد و از يکم ماه مي يعني 12 ارديبهشت سال 1391 به صورت عملي آغاز و اجرا شد.پخش سريال هاي خارجي از شبکه هاي تلويزيوني جمهوري آذربايجان  در حالي ممنوع شد که دامنه ارائه سريال‌هاي ايراني براي مردم جمهوري آذربايجان، از آنتن سيماي آذري شبکه ايراني«سحر» فراتر رفته و شبکه هاي داخل اين کشور هم براي پخش فيلم و سريال‌هاي ايراني سر و دست مي‌شکستند.
ممنوعيت رسمي پخش هر گونه سريال خارجي از شبکه هاي تلويزيوني جمهوري آذربايجان البته، در حالي اجرايي شد که تب تند و فراگير پخش سريال هاي مبتذل غربي و به‌ويژه سريال هاي توليد آمريکاي جنوبي، 20 سالي هست که دامن شبکه هاي تلويزيوني اين کشور را گرفته و در تمام اين مدت هم ظاهراً هيچ خطري متوجه فرهنگ و ارزش هاي اجتماعي مردم جمهوري آذربايجان نبوده است، اما آن طور که از روند دو سه سال اخير مي توان نتيجه گرفت سياست‌گذاران فرهنگي کشور آذربايجان را، افزايش توجه و اقبال مردم آذربايجان نسبت به فيلم و سريال هايي که به صورت پر حجم از آنتن شبکه بين المللي سحر براي بينندگان آذري زبان آن در آن سوي ارس پخش مي شود، به اين نقطه رساند.
اين استقبال رو به تزايد، به مرور شبکه هاي تلويزيوني در داخل خاک آذربايجان را هم به کام خود کشيد و در کنار پخش آثاري همچون فيلم‌هاي سينمايي «سهم گمشده» و  «رنگ خدا» و سريال هاي «زيرتيغ»، «شهريار»، «امام علي(ع)»، «ميوه ممنوعه» و ... با فراهم شدن فرصت استثنايي پخش سريال« يوسف پيامبر(ص)» به اوج رسيد.اين استقبال تا آنجايي است که در 24 و 25 بهمن امسال در مراسم روزهاي فيلم جمهوري اسلامي ايران که به مناسبت سي و پنجمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي از سوي رايزني فرهنگي ايران در باکو برگزار شد حضور علاقه‌مندان به سينماي ايران، کارگردانان، هنرمندان، متفکران و ... آذربايجاني، نشان از محبوبيت توليدات ايراني با وجود قوانين سرسختانه در اين کشور دارد.در اين برنامه فيلم سينمايي «ملک سليمان» ساخته شهريار بحراني که به آذري دوبله شده است براي حاضرين در برنامه پخش شد و مورد توجه قرار گرفت. تعدادي ازمهمانان اين مراسم درمصاحبه با واحد مرکزي خبر، با تاکيد بر اينکه امروز سينماي ايران در جهان شناخته شده و دوستداران فراواني دارد، از ممنوعيت پخش سريال­‌هاي خارجي از جمله ايراني در جمهوري آذربايجان انتقاد و خواهان پخش سريال‌­هاي ايراني در جمهوري آذربايجان شدند.در حاشيه اين مراسم اياز سالايف کارگردان مشهور جمهوري آذربايجان با تاکيد بر اينکه سينماي ايران قبل از انقلاب اسلامي يک سينماي تقليدي و بي هويت بود، افزود: «پس از انقلاب اسلامي، ايران الگوي جديدي وارد سينماي جهان کرد که توجه به معنويات در محور آن قرار دارد و همين توجه به معنويات عامل موفقيت سينماي ايران پس از انقلاب اسلامي است.»
ممنوعيت­‌هاي حکومتي که تنها از خوف نفوذ فرهنگ اسلامي و ايراني و به دليل مغايرت با فرهنگ و انديشه هاي مردم جمهوري آذربايجان اعمال شده است از يک سو و استقبال مخاطبان و علاقه‌مندان به مضامين اخلاقي، اسلامي و انساني گنجانده شده در توليدات ايراني از ديگر سو، حامل اين پيام است که به منظور پوشش اين طيف گسترده از مخاطبان سيماي آذري که در اين هزاره مي‌توان از آنها با عنوان جويندگان معرفت ياد کرد، مي­‌طلبد تا دست‌‌اندرکاران و متوليان اين حوزه توجه ويژه اي به شبکه جهاني سحر داشته باشند.
توجه به برنامه سازي صحيح و توجه به روحيات ديني و گسترش اين روحيه در جامعه هدف در کلام راهگشاي رهبر فرزانه و حکيم انقلاب نيز ديده مي شود. ايشان در ديدار با مديران مراکز سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران در استان­‌ها به اهميت توجه به مخاطب برون‌مرزي و انتخاب محتواي مورد نظرشان تاکيد فرموده اند: «الان بايد برنامه­‌هاي بسيار هوشمندانه‌اي در [جمهوري] آذربايجان به وجود بيايد. هفتاد سال شلاق فرمول هاي خيلي خوش ظاهر و براق ايدئولوژيک مارکسيسم روي سر اينها بوده است. هفتاد سال آن دستگاه تبليغاتي بسيار کارآمد کمونيست­‌ها، اينها را بمباران تبليغاتي کرده است. تبليغات نظام کمونيستي شوروي در موارد بسياري بر تبليغات غربي‌­ها غلبه مي‌کرد. حالا همين تبليغات هفتاد سال بالاي سر مردم کوچه و بازار و پير و جوان اين منطقه بوده است؛ با وجود اين مي­‌بينيد که دين و احساس ديني بعد از اين همه تبليغات ضد ديني اين طور سر مي­کشد. خيلي از اينهايي که امروز دارند فرياد دين مي‌­کشند، دوران ديني اين منطقه را اصلا نديده‌­اند؛ در همين دوران الحاد و بي ديني به دنيا آمده‌­اند و آن تبليغات بالاي سرشان بوده است. منظور اين است که آنچه گفته مي­‌شود بايد شسته، رفته، متين، دقيق، حساب شده و با کلمات مرتب و منظم باشد».(07/12/1370)
با توجه به راهنمايي­‌هاي حکيمانه رهبري انقلاب و با نظر به دستاوردهاي شبکه جهاني سحر در سيماهاي ششگانه، همت مسئولين و توجه ويژه به اين مسئله را مي طلبد تا در اين عرصه که يکي از ميادين استراتژيک جنگ نرم محسوب مي‌شود، بتوان خوش درخشيد.