قرض بهتر است یا صدقه؟!
خداوند میفرماید: إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ ؛در حقيقت، مردان و زنان صدقهدهنده و [آنان كه] به خدا وامى نيكو دادهاند، ايشان را [پاداش] دوچندان گردد و اجرى نيكو خواهند داشت.(حدید، آیه 18)
در این آیه خداوند بیان میکند که دو روش برای افزایش سرمایه در دنیا و بهره مندی از ثواب و اجر اخروی وجود دارد:
1. صدقه دادن
2. دادن قرض الحسنه.
کسی که صدقه میدهد به ظاهر پول و سرمایهاش میرود و جز اجر اخروی معنایی ندارد که از افزایش سرمایه سخن گفت؛ زیرا سرمایه را به دیگری داده و دیگر سرمایهای نمانده تا دو برابر شود؛ همچنین وقتی وامی داده میشود، آن مال تا مدتی در اختیار او نیست، پس این سرمایه در دست دیگری، چگونه دو برابر سرمایه برای وامدهنده میشود. به نظر میرسد که سرمایه در دست وامگیرنده افزایش مییابد نه در دست وام دهنده، زیرا وام نیکو داده و نه وام ربوی ،اما از نظر قرآن، این دو عمل(صدقه وقرض دادن) موجب افزایش سرمایه دو گروه صدقهدهنده و وام نیکدهنده میشود.
جالب اینکه از نظر قرآن، تاثیر صدقه و وام نیکو در افزایش سرمایه یکسان است؛ اما با این تفاوت که قرض الحسنه یک برتری دارد که صدقه ندارد.
توضیح اینکه خداوند درآیه فوق الذکر در تبیین صدقه از اسم فاعل (متصدق) استفاده کرده در حالی که در باره قرض از فعل (اقرضواالله)استفاده کرده است؛ زیرا اولا باید شخص آنقدر این کار صدقه را تکرار کند که به او صدقهدهنده به عنوان اسمی صدق کند همانند کسی که عالم و دانشمند و پزشک و قاضی میشود؛ اما در قرض نیازی نیست که این کار تکرار شود، بلکه یک بار هم کفایت میکند ؛ زیرا با انجام یک بار فعلی، آن فعل تحقق یافته و میتوان گفت که امری اگر بوده تحقق پیدا کرده و همان یک بار مجزی است و دیگر تکرار نمیخواهد؛ ثانیا، در انجام صدقه باید شخص خودش اقدام کند ؛ اما در قرض باید انتظار کسی را بکشد تا وامی درخواست کند؛ ثالثا، کسی که صدقه میگیرد حتما نیاز ندارد، اما کسی که وامی را درخواست میکند به خاطر نیاز است که درخواست وام میکند و در حقیقت وام گیرنده در حالت اضطرار است و کمک به مضطر نزد خداوند از جایگاه ویژهای برخوردار است. از همین رو در روایات ثواب قرضالحسنه بیشتر از ثواب صدقه دانسته شده است.چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمود:پاداش صدقه ده برابر، پاداش قرض هيجده برابر، پاداش پيوند و ارتباط با برادران ديني بيست برابر و پاداش صلة رحم و پيوند با خويشاوندان، بيست و چهار برابر ميباشد. (الكافي، ج 4، ص 10)